Өтелгенге дейінгі, сатуға арналған және сатуға жарамды бағалы қағаздардың есебі.
Өтеуге дейін ұсталатын бағалы қағаздардың есебі 1451 «Өтеуге дейін ұсталатын бағалы қағаздар» баланстық шотында жүргізіледі. Өтеуге дейін ұсталатын бағалы қағаздар өз кезегінде келесідей түрлерге бөлінеді:
Бағалы қағаздар баланста номинальдық құны бойынша есепке алынады,
қайта бағалау жүргізілмейді. Номинальдық құны мен сату бағасы арасындағы айырма жеңілдік немесе сыйақы ретінде есептеледі.
Бағалы қағаздарды сатып алуда келесідей жазба жасалады:
1) бағалы қағазды жеңілдікпен сатып алу кезінде:
Дебет 1451
Кредит 1050
номинальдық құн мен сату бағасы арасындағы айырма сомасына:
Дебет 1804
Кредит 2802.
2) бағалы қағаздарды сыйақымен сату кезінде:
Дебет 1451
Кредит 1050
номинальдық құн мен сату бағасы арасындағы айырма сомасына:
Дебет 1802
Кредит 2804.
Банктің есеп саясатына сәйкес ай сайын/ күн сайын сатып алынған бағалы қағаздар бойынша сыйақы есептелгенде келесідей жазба жасалады:
Дебет 1745 «Басқа бағалы қағаздар бойынша есептелген кірістер»
Кредит 4451 «Өтелгенге дейінгі ұсталатын бағалы қағаздар бойынша сыйақы алуға байланысты кірістер».
Саудаға арналған бағалы қағаздар есебі 1201 шотта есепке алынады. Ал сатуға жарамды бағалы қағаздардың есебі 1452 шотта жүргізіледі. Бағалы қағаздарды сатып алу кезінде сатып алу бағасына келесідей жазба жасалады:
1) саудаға арналған бағалы қағаздар бойынша:
Дебет 1201
Кредит 1050
2) сатуға жарамды бағалы қағаздар бойынша:
Дебет 1452
Кредит 1050.
Банктің есеп саясатына сәйкес ай сайын/ күн сайын сатып алынған бағалы қағаздар бойынша сыйақы есептелгенде келесідей жазба жасалады:
1) саудаға арналған бағалы қағаздар бойынша:
Дебет 1201
Кредит 4201 «Саудаға арналған бағалы қағаздар бойынша сыйақыны алуға байланысты кірістер»
2) сатуға жарамды бағалы қағаздар бойынша:
Дебет 1452
Кредит 4452 «Сатуға арналған қолда бар бағалы қағаздар бойынша сыйақыны алуға байланысты кірістер».
Банктің есеп саясатына сәйкес ай сайын бағалы қағаздардың құны нарықта белгілеуге немесе әділ құнын есептеуге сәйкес қайта бағаланады.
Бағалы қағаздар бойынша сыйақыны төлеу келесі жазба негізінде жүргізіледі:
1) саудаға арналған бағалы қағаздар бойынша:
Дебет 1050
Кредит 1201
2) сатуға жарамды бағалы қағаздар бойынша:
Дебет 1050
Кредит 1452.
Банк бағалы қағаздарды сатуға шешім қабылдағанда келесідей жазбалар жасалады:
1) саудаға арналған бағалы қағаздар бойынша:
Дебет 1050
Кредит 1201
4510 «Бағалы қағаздарды сатып алу-сату бойынша кірістер»
2) сатуға жарамды бағалы қағаздар бойынша:
Дебет 1050
Кредит 1452.
4510 «Бағалы қағаздарды сатып алу-сату бойынша кірістер» және бір уақытта капитал шотында жинақталған қайта бағалауға дейінгі қалдық табыс шотына жатқызылады.
Дебет 3561 «Сатуға жарамды бағалы қағаздардың құнын қайта бағалау резервтері»
Кредит 4709 «Саудаға арналған және сатуға жарамды бағалы қағаздардың құнын өзгертуден кіріс».
Есепті жыл соңында 4709 «Саудаға арналған және сатуға жарамды бағалы қағаздардың құнын өзгертуден кіріс», 5709 «Саудаға арналған және сатуға жарамды бағалы қағаздардың құнының өзгерісін қайта бағалау шығысы», 4510 «Бағалы қағаздарды сатып-алу сату бойынша кірістер» және 5510 «Бағалы қағаздарды сатып-алу сату бойынша шығыстар» шоттарында есептелген сомалар 4999 «Салыққа дейінгі табыс» шотына ауыстырылады.