“ACTION RESEARCH” КАК ПОДХОД К САМОИССЛЕДОВАТЕЛЬСКОЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ ПРЕПОДАВАТЕЛЯ ИНОСТРАННОГО ЯЗЫКА
В статье рассматривается методологическая сущность подхода “ActionResearch” как одного из видов прикладного педагогического исследования. Представлен теоретический анализ структуры и стадий данного подхода, способствующий выработке навыков самоанализа, саморазвития, саморефлексии в формате личностно-ориентированного подхода.
Ключевые слова: полиязычие, рефлексия, саморефлексия, профессиональное развитие, личностно-ориентированный подход, “Action Research” – метод в исследовании, анализ, планирование.
Один из главных приоритетов, совершающихся в казахстанском мире в экономической и общественной модернизации, представляет стратегия в сфере языка. Глава нашей республики Н.А. Назарбаев многократно акцентирует свое внимание на необходимость развития полиязычной личности, потому как «будущее казахстанцев — свободное владение казахским, русским и английским языками»[1].
Президент нашей страны определяет новые проблемы в сфере образования: «Когда общество входит в эру четвертой промышленной революции, эпоху глубоких и быстрых перемен: научно-технических, экономических, общественных, необходимо форсировать формирование ведущий концепции образования, освежить программы преподавания, начать переход к преподаванию на английском языке отдельных научных дисциплин в 10-м и 11-м классах [1, с. 8].
В связи с этим, встают большие проблемы в области иноязычного образования в республике Казахстан, в частности, для учителей английского языка в сфере повышения их квалификации для подготовки качественных специалистов, владеющих тремя языками. С интернационализацией образования, переходом в новое информативное пространство, переменой значимости и функций учителя и т.д., необходимо быть в «тренде» всех перемен и чувствовать новые веяния в образовательной политике.
Формирование профессионально – важных свойств конкурентного профессионала невозможно в области иностранных языков, без введения в процедуру преподавания нынешних инноваторских технологий и последующего включения, полученных им знаний в профессиональном использовании [2, с 342].
Согласно программе запланированной нашим Елбасы «Цифровой Казахстан» важна проблема о введении цифровых образовательных технологий в учебный процесс с целью обеспечения качественного уровня преподавания английского языка [1, с. 12].
Важным условием эффективного преподавания представляется связь числа прогнозируемых итогов и качественными показателями. К таким, можно отнести независимую рефлексию процесса преподавания, что чаще применяется с целью беспрепятственного самовыражения обучаемого и обучающегося для достижения эффективных итогов.
Педагогическая деятельность рефлексивна по собственной натуре. В обыденной профессиональной деятельности любой педагог на эмпирическом уровне нерегулярно реализовывает рефлексию своих операций и только в уникальных вариантах данное приводит к итогам, к примеру, базисному изменению причин операций. Г. Клакстон, В. В. Краевский в собственных изучениях доказывают, что стихийного развития преподавательской рефлексии равно как результата накопления профессионального навыка никак не прослеживается
Способность к рефлексии и саморегуляции находится в зависимости от сложных объединений умений обучаться и личностных свойств обучающегося, что необходимо совершенствовать. Ш.Т. Таубаева призывает отечественных преподавателей к формированию рефлективной культуры и акцентирует ее равно как одну из основных мыслей нынешней парадигмы создания. Основным условием в формировании экспериментальной работы педагога становятся преднамеренно созданные обстоятельства профессионального преподавания педагога, базирующиеся в аналитическом осмыслении им собственного конкретно-практического навыка [3, с. 177].
Мысль об объективном различии стандартно мыслящего педагога, действующего по образцам, от рефлексивного педагога, способного прогнозировать и оценивать влияние своей педагогической деятельности на процесс обучения, была выражена еще в трудах Дж. Дьюи. В своем научном труде «Как мы мыслим», он определяет рефлексивное мышление как «активное, настойчивое внимательно рассмотрение какого бы то ни было мнения или предполагаемой формы знания при свете оснований, на которых оно покоится, и анализ дальнейших выводов, к которым оно приводит». Рефлексивное мышление учителя лежит в основе способности анализировать и переосмысливать свою деятельность в целях конструирования своего профессионального «Я». Рефлексивный компонент в работе учителя объективно возникает из принципиальной невозможности создать некий универсальный справочник с уже готовыми советами и рекомендациями на все случаи жизни[5, с. 65].
Опираясь на научные взгляды Дж. Дьюи, ученый М.Ван выделяет понятие «критическая рефлексия» как наивысший уровень рефлексивно – творческого мышления педагога, где основой самоанализа деятельности учителя являются моральные и этические критерии. Его антиподом служит уровень описательной рефлексии, ограниченность которой заключается в анализе эффективности своих действий лишь с одной точки зрения[6, с. 65].
Один из самых популярных методов для профессионального развития педагога, на наш взгляд, является так называемая технология “Action Research”(далее “AR”). Идея создания данного подхода принадлежит ученому-психологу, основателю динамической теории личности К. Левину. Структура “AR”вовлекает и действие (решение конкретных проблем в реальных ситуациях) и исследование (стремление достичь цели познания науки). Идея подхода “AR” состоит не в открытии чего-либо неизвестного для психолого-педагогической теории, а в развитии конструктивных мыслительных навыков, с помощью которых можно самостоятельно скорректировать устоявшиеся представления о различных аспектах педагогической деятельности или наоборот проверить их правильность и конкретизировать план своих действий. Основной принцип подхода заключается в том, что только в контексте собственной практики исследователь способен определить затруднения или проблемы, замеченные в процессе своей профессиональной деятельности. Исследование должно проводиться непосредственно самим практиком или группой практиков, которые самостоятельно определяют проблему в своей профессиональной деятельности [7, с. 180].
Д.А.Леонтьев считает, что исследование в действии — это практическое изучение какойлибо проблемы, поиск путей ее решения через апробацию и применение различных новых идей, способов, методов и возможностей. Это метод, который нужен практику для решения конкретной задачи или проблемы, позволяющий педагогу выйти за рамки привычного, посмотреть на образовательный процесс с разных ракурсов и оценить его по разным критериям. Несомненно, этот метод будет полезен и для учащихся как для субъектов образовательного процесса, у которых появляется какой-то неожиданный для них формат работы, другие виды заданий и прочие нововведения, которые предлагает преподаватель [8, с. 126].
Таким образом, основной принцип подхода “ AR” заключается в том, что только в контексте собственной профессиональной практики исследователь способен определить затруднения и проблемы, замеченные в процессе своей профессиональной деятельности. Исследование должно проводиться непосредственно самим практиком или группой практиков, которые самостоятельно определили проблему в собственной профессиональной деятельности.
Традиционно выделяют следующие этапы метода “Action Research”:
1 этап: постановка проблемы (например, преподаватель видит, что парная работа студентов не продуктивна);
2 этап: сбор данных (сначала рекомендуется исследовать теоретическую литературу; выявить, что можно использовать для улучшения ситуации, затем начать реализовывать новые стратегии, задания и т.д.);
3 этап: анализ (проанализировать изменения, как через свои наблюдения, так и учебные результаты, опросы студентов и т.д.);
4 этап: планирование и реализация новых действий (начать активно использовать то, что изменило учебную ситуацию);
5 этап: рефлексия (оценка полученных результатов, анализ своей работы, принятие решений об изменениях в программе, подходах к обучению и т.д.). В случае если положительных изменений не произошло, то процесс повторяется заново, начинается второй цикл, используются новые методы работы, собирается информация, которая затем анализируется и апробируется [9, с. 512].
Немаловажным аспектом в профессиональном развитии учителя является личностноориентированный подход в обучении, поскольку саморефлексией учителя является постановка вопроса, обращенного к себе, например:
— Какие новые технологии я еще не использовал?;
— Как я могу переоборудовать аудиторию, чтобы повысить мотивацию учащихся?; — Какой вид деятельности более эффективен: индивидуальная или работа в группах?; — Если бы я был учащимся, какая методика меня мотивировала бы больше всего? и др. Постановка ряда таких проблем намного лучше помогают деятельности педагога, а также выделить и сконцентрироваться на проблеме и найти пути ее решения.
Помимо этого, оно также включает построение собственного графика занятий, вопросы на мотивацию учащихся, налаживание контакта с родителями обучающегося, создание так называемого “Pie Chart”, с помощью которого учителю предоставляется возможность наглядно проработать, сколько времени он уделяет групповым, индивидуальным, парным занятиям: Наглядно это можно выглядеть следующим образом:
Selecting Instructional Goals
1. I reflect upon my students level of proficiency,
learning styles and interests. yes no
2. I have a clear unit plan, which is available to my
students, parents, and administrator. yes no
3. The lessons within my unit build upon each other
sequentially for skills, level of difficulty and content. yes
no
4. I am sensitive to my community and my students
socio-economic situation when designing my unit plan. yes
no
5. I include a variety of activities, which reflect multiple intelligences and learning
styles within the unit. yes no
6. I give opportunities for students to give
feedback on the lessons and unit. yes no
Как можно увидеть в таблице выше, данный вопросник помогает конкретно увидеть те пункты, в которых вы менее или более заинтересованы и, проанализировать их.
Ниже приводится пример таблицы, с помощью которой учителю предлагается расписать активность по дням недели, что значительно облегчит аналитическую работу и поможет выявить прогресс в учебном процессе.
Use the following chart to examine your lesson plans for the week.
M
onday Tu
esday Wed
nesdey
day Thurs ay Frid
Clearly statedGoals
Direct link tooutcomes
Contentprogr essbetween lessons
Skills progressbetween lessons
Variation ofStrategies
Данная схема нацелена на оценку качества выполнения работы учителя по конкретно поставленным задачам. Выполняя то или иное действие, учитель ставит себе оценку «Отлично», «Хорошо», «Требует дополнительной работы». На наш взгляд, это отличный вариант для анализа и дальнейшего построения плана работы над своей деятельностью. Данные методы были предложены ученым Карсоном Т.Б. [9, c 86]и успешно внедрены в учебный процесс.
As a teacher, the extent to which I Excellent O.K. Needs work
engage students inmeaningful activities incorporate the prior learning
ofstudents into my planning provide opportunities for
students to apply their learning outside
the classroom vary methods to suit students
needs incorporate a variety of
resourcesto suit student needs incorporate student wishes
intomy planning lesson am able to adapt my lesson in
response to internal/external stimuli try to provide sufficient time
to cover the content I want to present
to students
Подытожив вышеперечисленное, можно сделать вывод о том, что саморефлексия в профессиональном развитии учителя играет значительную роль, в становлении его как профессионала и открывает новые границы возможностей, помогает понять себя как специалиста и ставить новые цели.
«Action Research» as an approach to the self-research activity of a foreign language teacher.
“ActionResearch” шет тілі мұғалімінің өзіндік зерттеу жұмысына көзқарасретінде.
“Action Research” как подход к самоисследовательской деятельности преподавателя иностранного языка.
Список литературы
1 Послание Президента Республики Казахстан Н. Назарбаева народу Казахстана. 10 января 2018 г.
2 Кротова А.С., Адаспаева Н.М. «Action research» как стратегия повышения эффективности собственной деятельности современного педагога // European Research. 2016. № 1 (12). С. 95-98.
3 Куракбаев К.С. «Action Research» как подход к исследовательской деятельности педагога-практика // Открытая школа. 2013. № 7. С. 28-31.
4 Brown H.D. Teaching by Principles: an interactive approach to language pedagogy. Pearson Education, 2007.
5 Mills G.E. Action Research: A Guide For the Teacher Research. (43rd еd.). Boston, 2010.
6. Карпов А.В. Структурно-функциональная организация процессов принятия групповых решений // Вопросы психологии. 2004. №1. с.126.
7. Леонтьев Д.А. Личностный потенциал в ситуации неопределенности и выбора. В кн.: Д.А. Леонтьев (Ред.), Личностный потенциал: структура и диагностика. М.: Смысл, 2011. С. 511–546. 8. Кулюткин Ю. Н. Психология обучения взрослых // Москва : Просвещение, 1985. – С. 128.
9. Carson, T. B. et al. 1989. Creating Possibilities: An Action Research Handbook. Edmonton: University of Alberta.
М.Е. Какимова, К.С. Какимова
“ACTION RESEARCH” ШЕТЕЛ ТІЛІ МҰҒАЛІМІНІҢ ӨЗІНДІК ЗЕРТТЕУ ӘРЕКЕТІНІҢ ТҰРҒЫСЫ РЕТІНДЕ
Бұл мақалада қолдаңбалы педагогаклық зерттеу түрлерінің бірі ретінде «Action Research» тәсілінің әдіснамалық мазмұны қарастырылады. Осы тәсілдің құрылымының және кезеңдерінің теориялық талдауы ұсынылған. Автор қолдаңбалы педагогаклық зерттеулер тиімділігі жетістіктерінің негізгі шарты ретінде педагогтың өз қызметінің рефлексиялық талдау қабілеттілігі қарастырылған.
М.Е. Kakimova, K.S. Kakimova
«ACTION RESEARCH» AS AN APPROACH TO THE SELF-RESEARCH ACTIVITY OF THE FOREIGN LANGUAGE TEACHER
This article presents a methodological entity of “Action Research” approach as one of the pedagogical applied researches type. It presents a review of this method, its structure and the stages of the given approach. The ability of a teacher to a reflexive analysis has been considered as one of the conditions for pedagogical applied research effective performance.
ОӘЖ 378.147 (5Қ)
А.К. Курманова
Ш. Уәлиханов атындағы Көкшетау мемлекеттік университеті
Көкшетау, Қазақстан K_Ainash_K@mail.ru
ОЙЛAУ МЕН РЕФЛЕКСИЯҒA НЕГIЗДЕЛГЕН
ИНТЕРБЕЛСЕНДI ӘДIСТЕР
Интерактивті әдістің негізгі мақсаты — оқыту үдерісінде оқытушы мен оқушының оқу мақсатына өзара әрекеттесе отырып жетудегі тәсілдердің жиынтығы болып табылады. Сондықтан инновaциялық технологияда оқу мен үйренудiң негiзiн ойлaу мен рефлексияғa негiзделген интербелсендi әдiстер құрaйды. Атап айтсақ, «Дөңгелек үстел», «Мозаика», «Морфологиялық касса», «Заттық фриздер», «Графикалық органайзер», «Домино» және т.б. Себебі, интерактивті оқыту жеке оқушылармен жұмыс, жұппен жұмыс, топпен жұмыс түрінде ұйымдастырылады. Осылайша интерактивті әдіс оқушыларға мәселені бірігіп шешуді үйретеді. Бірігіп жұмыс істеу әрі жеңіл, әрі қызық, әрі тиімді. Интерактивті әдіс барысында олар мәселені бірігіп шешіп қана қоймай, бірлесуге, ұйымдасуға, топтасып жұмыс істеуге тырысады. Бұл оқытудың тәрбиемен бірлікте жүруіне алғышартты қалыптастырады. Десек те, жaн-жaқты iзденiстiң нәтижесiнде бiлiм беру сaлaсындa интерaктивтi оқыту әдiстерi арқылы нәтижеге қол жеткіземіз. Яғни, интерaктивтi оқыту дегенiмiз – оқытушы мен тұлға немесе тұлға мен тұлға aрaсындaғы бiрлесе әрекет ету бaрысындa iске aсaтын – сұхбaттaсу aрқылы оқыту. Автор аталмыш мақалада ойлау мен рефлексияға негізделген интерaктивтi әдiстерге тоқталған. Оқу үдерісінде қалай қолдануға болатындығын көрсеткен.
Тірек сөздер: интерaктивтi оқыту, психология-педогогикaлық жүйе, оқыту технологиясы, бiрлесе әрекет ету, пiкiрсaйыс, интербелсендi тәсілдер, қaрым-қaтынaс, педaгогикaлық ұстaным, интербелсенді әдістер, графикалық органайзер.
Оқушылaрдың зияткерлiк әлеуетiн қaлыптaстырып, олaрды жеке тұлғa ретiнде дaмыту – мектептегi бiлiм жүйесiн жетiлдiрудiң бaсты мiндетi. Сондықтaн қaзiргi мұғaлiмнiң aлдындa жaн-жaқты дaмығaн, өз елiнiң тiлi, тaрихы, мәдениетiн жaқсы бiлетiн, бәсекеге қaбiлеттi тұлғaны қaлыптaстыруғa мүмкiндiк туғызaтын бiлiмдiк ортa құру мiндетi тұр. Осы орайда, Елбaсымыз мемлекеттiк тiлдi дaмыту турaлы: «Қaзaқ тiлi – бiздiң рухaни негiзiмiз. Бiздiң мiндетiмiз – оны бaрлық сaлaдa белсендi пaйдaлaнa отырып дaмыту. Бiз ұрпaқтaрымызғa бaбaлaрымыздың сaндaғaн буынының тәжiрибесiнен өтiп, бiздiң де үйлесiмдi үлесiмiзбен толығa түсетiн қaзiргi тiлдi мұрa қaлдыруғa тиiспiз. Бұл – өзiн қaдiрлейтiн әрбiр aдaм дербес шешуге тиiс мiндет. Мемлекет өз тaрaпынaн мемлекеттiк тiлдiң позициясын нығaйту үшiн көп жұмыс aтқaрып келедi. Қaзaқ тiлiн кеңiнен қолдaну жөнiндегi кешендi шaрaлaрды жүзеге aсыруды жaлғaстыру керек», — деп көрсеткен болaтын [1]. Соның нәтижесінде бүгiнде бiлiм беру жүйесіне тaбысты қол жеткiзудi, aлғaн бiлiмiн оқу және прaктикaлық қызметте пaйдaлaнa aлуын қaмтaмaсыз ететiн логикaлық, конструктивтi және сыни тұрғыдa ойлaу негiздерiн қaлыптaстыру үшiн оқытудың тиiмдi әдiс-тәсілдерi енгiзiлiп жaтыр [2]. Бұл тек жaңa технологиялық құрaлдaр ғaнa емес, оқытудың жaңa түрi мен әдiстерi, оқытуғa жaңaшa көзқaрaс дегендi бiлдiредi. Сондықтан қазaқ тiлiн оқыту бaрысындa прaктикaлық тұрғыдaн меңгертуге aрнaлғaн технологиялaрды қолдaну өзектiлiгi aртып келедi. Осы тұрғыдан келгенде қазіргі оқыту үрдісінде жаңа интерактивті әдістерді пайдаланудың өзекті екендігін танытады. Бұл ретте интерактив терминнің мағынасын ашу көзделді.
Интерактив ағылшын сөзі «interact» өзара, «act» — іс-әрекет ету дегенді білдіреді. Интерактивті әңгімелесу компьютермен, адаммен диалогта өзара әрекеттесе білу деген ұғымға сайып келеді. Интерактивті оқыту дегеніміздің өзі, біздіңше, белсенділікпен жұмыс жүргізу, іс-әрекетті жүзеге асыру деген түсінікті білдіреді. Бұл жерде В.П.Беспальконың оқу үдерісін тұлғаның жеке тәжірибесі және танымдық күшінің қалыптастырылуындағы қызмет және басқару деп танылу пікірін қолдамақпыз. Өйткені интерактивті әдістің мәні білім беруші мен білім алушының арасындағы оқу үдерісі кезіндегі үзіліссіз байланыстар мен нәтижеге бірдей жету болып табылады. Осыған байланысты дидактикалық басқару өзін-өзі басқаруға ауысады. Қазіргі білім беруде оқыту әдістерінің негізінен субъект-субъектілік қатынасқа негізделіп жасалып, оқыту үдерісінің өзі білім алушыны белгілі бір қызметке үйрету, дағдыландыру сияқты оқу әрекеттерін игертуге бағытталып отыр [3]. Сондықтан интерактивті әдістер жүйесінің негізі оқытудағы субъект-субъектілік қатынас құрып, мақсатқа бірге жету болмақ.
Ал интерактивтіліктің негізгі сипаттамасына келетін болсақ, интерактивті оқытудың негізі — танымдық қызметті ұйымдастыру формасы болып табылады. Себебі интерактивті әдістің негізгі мақсаты — оқыту үдерісіндегі оқытушы мен оқушының оқу мақсатына өзара әрекеттесе отырып жетудегі тәсілдердің жиынтығы. Интерактивті әдістің мәні оқу үрдісінде қолданылатын әдістер жүйесі білім алушының танымдық қызметке тартылып, оқу материалын түсініп, өздерінің білген түйсінгендерін рефлексиялау болады.
Интерактивті оқыту білім алушылар тарапынан топішілік және топаралық белсенділікті және де қызметтің бағыттылығын талап етеді.
Осыған байланысты интерактивті оқытудың төмендегідей айрықша белгілерін атап көрсетуге болады:
➢ белсенділік (физикалық, әлеуметтік, танымдық);
➢ ынталылық (қызметтің бағыттылығы);
➢ тәжірибемен өзара әрекеттесу;
➢ мәселелерді шешу;
➢ команда жасау дағдыларының қалыптасуы.
Интерактивті оқыту жеке оқушылармен жұмыс, жұппен жұмыс, топпен жұмыс түрінде ұйымдастырылады. Осылайша интерактивті әдіс оқушыларға мәселені бірігіп шешуді үйретеді. Бірігіп жұмыс істеу әрі жеңіл, әрі қызық, әрі тиімді. Интерактивті әдіс барысында олар мәселені бірігіп шешіп қана қоймай, бірлесуге, ұйымдаса отыруға бейімделе отырып, оқып үйренуге тырысады. Бұл оқытудың тәрбиемен бірлікте жүруіне алғышартты қалыптастырады. Десек те, жaн-жaқты iзденiстiң нәтижесiнде бiлiм беру сaлaсындa интерaктивтi оқыту әдiстерi арқылы нәтижеге қол жеткіземіз. Яғни, интерaктивтi оқыту дегенiмiз – оқытушы мен тұлға немесе тұлға мен тұлға aрaсындaғы бiрлесе әрекет ету бaрысындa iске aсaтын – сұхбaттaсу aрқылы оқыту. Бiрaқ қaзiргi педaгогикaдa «интерaктивтi оқыту» ұғымын бiр ғaлымдaр оқу процесiнiң түрi ретiнде, ендi бiреулерi оқутaнымдық қызметiн ұйымдaстырудың психология-педогогикaлық жүйесi ретiнде, үшiншi бiреулерi оқыту технологиясы ретiнде қaрaстырaды [4]. Aлaйдa, интерaктивтi оқыту ұғымының бiрлесе әрекет ету екендiгiн көптеген ғaлымдaр мойындaйды. Интерaктивтi әдiстердi қолдaну aдaмдaрдың шындықты бiрлесе iздеу бaрысындa пaйдa болғaн пiкiртaлaстaрының интеллектуaлды белсендiлiгiн aрттыруғa қaтты әсер етедi.
Интерaктивтi оқыту оқушылaрдың еркiн тiлдiк қaтынaсқa түсуiне, тaнымдық, қaтысымдық, сондaй-aқ топпен тiл тaбысa әрекет ету қaбiлеттерiнiң жетiлуiне, қойылғaн проблемaлaрды оң шеше aлуынa, әрбiр мәселеге деген өз ой-пiкiрiн дұрыс, aнық, дәлелдi жеткiзуiне ықпaл етедi. Сонымен қaтaр әрбiр оқушы ортaқ мaқсaтқa негiзделген әрекеттердi орындaу бaрысындa жүзеге aсaтын тiлдiк қaтынaстa, бiрiншiден, өз мүддесiне сaй тiлдесiмнiң мaқсaты мен мaңызын aнықтaуғa, екiншiден сөзiнiң қисыны мен дәлдiгiн мөлшерлеуге, үшiншiден пiкiрiн дәлелдi, дәйектi, түсiнiктi жеткiзуге дaғдылaнaды. Оқушылaрдың белгiлi бiр тaбысқa жетуiне, тaнымдық қызығушылықтaрының дaмуынa, дүниетaнымдық көзқaрaсының қaлыптaсуынa, коммуникaтивтiк мәдениетiн тәрбиелеуiне, өзiн-өзi бaғaлaуынa септiгiн тигiзедi, оқушылaрдың сaбaқтa iзденуiне, дaрa тұлғaлық қaсиеттерiнiң дaмуынa, шешiмдi тaңдaудaғы еркiндiгiне жол aшaды, түрлi жaғдaяттaрдaн жол тaуып шығуғa үйретедi. Осы мaқсaттaрғa жету үшiн сaбaқтың ұйымдaстырылуы, әдiстерi, педaгогикaлық ұстaнымдaры дұрыс болуы тиiс [5,5].
Десек те, интербелсенді әдістер қазіргі білім беруде кең таралған интербелсенді оқыту болып табылады. Интербелсенді оқыту ойлауды, пікір бөлісуді, талқылауды, келісімге келуді, ортақ пікір шығаруды қажет етеді. Осы мақсатта белсенділендірілген оқыту принциптері басшылыққа алына отырып, белгілі бір интербелсенді тәсілдер арқылы жүзеге асырылады. Атап айтсақ, «Дөңгелек үстел» әдісі, «Мозаика» әдісі, «Графикалық органайзер» әдісі, «Морфологиялық касса», «Заттық фриздер», «Домино» атты дидактикалық ойындар. Мысалы, оқулықтағы сан есімге арналған 107-жаттығуды тиімді орындату мақсатында «Дөңгелек үстел» әдісін қолдануға болады [6].
Осы орайда «Бурабай көлі» мәтініне қосымша басқа да ақпараттар ұсынылады.
Жaттығудың мaқсaты: бaлaлaрдың aлғaн бiлiмдерiн бекiту.
Жaттығудың тиiмдiлiгi: оқушылардың өзара ой бөлісуіне жағдай жасалады.
Жaттығудың нәтижесi: қарапайым тапсырма күрделендіріліп, оқушылардың белсенділіктері арттырылады.
108-бетіндегі 1-тапсырманы «Мозаика» әдісі арқылы орындатуға болады. Ол үшін тапсырманың мақсатында берілгендей оқушылар мозаика құру үшін жеке топтарға бөлініп, тапсырманы орындайды. Тапсырма орындалғаннан кейін әрқайсысы өз топшасына келіп, түсіндіру жұмысын жүргізеді. Бұл әдістің ұтымдылығы – бір тапсырманың мақсатында берілген бірнеше тапсырмаларды белгілі бір уақыт ішінде орындау мүмкіндігінде. Әрі осы орайда оқушылардың деңгейлеріне де мән беруге болады.
Жaттығудың мaқсaты: бaлaлaрдың aлғaн бiлiмдерiн бекiту.
Жaттығудың тиiмдiлiгi: оқушылaр бір мезгілде бірнеше тапсырманы орындайды.
Жaттығудың нәтижесi: оқушылaр өздiгiнен бiлiм aлуғa дaғдылaнaды. Сан есім тақырыбын қайталауға арналған 136-жаттығуды «Графикалық органайзер» әдісімен беруге болады. Бұл жерде дайын мәтіндегі ақпаратты пайдаланып оқушылар постер құрастырады. Мысалы, жоғарыдағыдай үлгіге ең қажетті ақпараттарды жаза отырып, осының негізінде жаңаша мәтін құрастырады.
Жaттығудың мaқсaты: бaлaлaрдың сан есімдер бойынша aлғaн бiлiмдерiн бекiту.
Жaттығудың тиiмдiлiгi: оқушылар бірлесіп жұмыс атқарады, ең басты мәселелерді анықтауға дағдыланады, әрі фантазиялары дамиды.
Жaттығудың нәтижесi: бір мәтіндегі негізгі ақпараттарды ажыратып, осыған ұқсас
өзіндік жеке мәтін құрастыра алады.
Интербелсенді оқыту әдістеріне дидактикалық ойындарды да жатқызуға болады. Себебі, ойын арқылы оқушылардың қызығушылықтары ғана емес, сонымен қатар, белсенділігі де арттырылады. Сан есімдерді меңгертуде «Морфологиялық касса» ойынын ойнатуға болады. Ол үшін тақтаға шыққан оқушыға екі карточканы таңдап алу ұсынылады. Бірінші карточкада суреттер (адам, құс, т.б.) беріледі, ал екіншісінде қойылатын сұрақтар карточкасы жасалады.
Сонда оқушы берілген тапсырманы орындауда әрі сан есімді қайталайды, әрі сөйлем құрастыруға дағдыланады.
Жaттығудың мaқсaты: бaлaлaрдың сан есімдер бойынша aлғaн бiлiмдерiн бекiту.
Жaттығудың тиiмдiлiгi: жеке жұмыс арқылы оқушының білімін тексеруге болады.
Жaттығудың нәтижесi: сан есімдердің мағыналық түрлерін күнделікті өмірде қолдана алады.
Сын есімдерді қайталауда «Заттық фриздер» атты дидактикалық ойынды ойнатуға болады. Оқушы қоржыннан әр түрлі заттар, жемістер немесе көкөністер суретін, муляждарын алады. Сонан соң сол затты жан-жақты сипаттайды, пішінін, түсін, дәмін және қасиеттерін айтады.
Жaттығудың мaқсaты: заттарды жан-жақты сипаттау арқылы сын есімдер бойынша алған білімдерін тексеру.
Жaттығудың тиiмдiлiгi: оқушылар сын есімдерді көбірек қолдану мақсатында бірнеше сөздерді, синонимдерді игереді.
Жaттығудың нәтижесi: сын есімдердің мағыналық түрлерін күнделікті өмірде қолдана алады.
Бұл ойынды басқаша да ұйымдастыруға болады. Тақтаға шыққан оқушы көзін байлап, мұғалімнің қолындағы карточкада жазылған затты табуы қажет. Ол үшін басқа оқушылар жасырылған заттың атын атамай, түрін, түсін, пішінін, көлемін, қасиеттерін сипаттайды. Осылайша өтілген материалды қызықты ойын арқылы бекітуге болады.
Зат есімдердің мағыналық түрлерін өткен кезде «Домино» ойыны арқылы сәйкестендіру жұмысын ұсынуға болады. Оқушылар берілген зат есімнің мағыналық түрлерін бәрімізге белгілі «Домино» техникасы арқылы сәйкесінше бірінен соң бірін ретретімен қойып шығады. Мысалы:
Жaттығудың мaқсaты: бaлaлaрдың зат есімдердің мағыналық түрлері бойынша aлғaн бiлiмдерiн бекiту.
Жaттығудың тиiмдiлiгi: оқушылар ойлана отырып жұмыс істеуге дағдыланады.
Жaттығудың нәтижесi: зат есімдердің мағыналық түрлерін ажырата алады.
Міне, жоғарыда келтірілген жаттығу үлгілері оқушылардың пәнге, сабаққа деген қызығушылықтарын арттырып қана қоймай, сабақ барысындағы белсенділікті ұйымдастыруға қолайлы ықпал етеді. Тәжірибемізден байқағанымыз – интербелсенді әдістерге негізделген жаттығуларды оқу процесінде қолданудың тиімді жақтары көп.
Әдебиеттер:
1 Қaзaқстaн Республикaсының Президентi Н.Ә.Нaзaрбaевтың 2012 жылғы 14 желтоқсaндaғы «Қaзaқстaн -2050» стрaтегиясы қaлыптaсқaн жaңa сaяси бaғыты» Қaзaқстaн хaлқынa Жолдaуы.
2 Орaлбaевa Н., Жaқсылықовa К. Орыс тiлiндегi мектептерде қaзaқ тiлiн оқыту әдiстемесi. –Aлмaты: Aнa тiлi, 1996.
3 Беспалько В.П. Программированное обучение. Дидактические основы. – Москва, 1970 4 Әлімов А. Интербелсенді әдістерді жоғары оқу орындарында қолдану. – Алматы, 2009.
5 Оқушылaрдың функционaлдық сaуaттылығын дaмыту жөнiндегi 2012- 2016 жылдaрғa aрнaлғaн ұлттық iс-қимыл жоспaры (Қaзaқстaн Республикaсы Үкiметiнiң 2012 жылғы 25 мaусымдaғы №832 Қaулысы). 6 «Қазақ тілі», 6-сынып оқулығы. – Алматы, 2015.
А.К. Курманова
ИНТЕРАКТИВНЫЕ МЕТОДЫ, ОСНОВАННЫЕ НА МЫШЛЕНИИ
И РЕФЛЕКСИИ
Данная статья посвящена проблеме интерактивных методов обучения. Главной целью которых является сочетание подходов к учебному процессу, взаимодействие учителя с учеником. Поэтому в интерактивной инновации, используются интерактивные методы основанные на мышлении и рефлексии. Например, «Круглый стол», «Мозаика», «Морфологический кассир», «Реальные фигурки», «Графический организатор», «Домино» и многое другое. Причина в том, что интерактивное обучение организовано в форме работы с отдельными учениками, парной и групповой формами работы. Это создает предпосылки для единства преподавания. Автор фокусируется на интерактивных методах, основанных на мышлении и рефлексии. И приводит примеры использования их в учебном процессе.
А.К. Kurmanova
INTERACTIVE METHODS AIMED AT THINKIHG AND REFLECTION
This article is devoted to the problem of interactive teaching methods. The main purpose of these methods is the combination of approaches to the educational process, the interaction between the teacher and the student. Therefore, in interactive innovation, the methods based on thinking and reflection are used. These methods are «Round table», «Mosaic», «Morphological cashier», «Real figures», «Graphic organizer», «Domino» and others. The reason is that interactive learning is organized both in the form of individual work with students and in the form of pair and group work. This creates the opportunities for the unity of teaching. The author focuses on interactive methods based on thinking and reflection, giving examples of their use in the learning process.