СТУДЕНТТЕРДІҢ ТІЛДІК ҚҰЗЫРЕТТІЛІГІН ДАМЫТУДЫҢ ӘДІСТЕМЕЛІК
НЕГІЗДЕРІ
Жоғары оқу орындарында қазақ тілін оқытудың негізгі мақсаты – болашақ мамандардың кәсіби қызметінде және олардың кәсіби қарым-қатынасында мемлекеттік тілді қолдану мүмкіндігі ретінде түсінілетін коммуникативтік құзыреттілікті қалыптастыру.
Қазіргі құзыреттілікке негізделген тәсіл жеке адамның және қоғамның мүдделерін үйлестіретін маманның моделін жасауға және еңбек нарығы мен әлеуметтік сұранысты білім кеңістігіне ілгерілету жүйесін құруға мүмкіндік береді. Болашақ мамандардың кәсіби құзыреттіліктері барлық пәндерді оқыту процесінде қалыптасып, білім берудің барлық деңгейлерінен өтіп, әрқайсысы бойынша жетілдірілуі керек. Білім алушылардың коммуникативтік құзыреттілігін дамытуда қазақ тілін кәсіби бағытта оқытудың мазмұнын таңдау және оқытудың жаңа технологияларын қолдану маңызды.Жоғары оқу орындары студенттерінің коммуникативті құзыреттілігін барынша ұтымды қалыптастыруға мүмкіндік беретін жағдайларды дұрыс таңдау сабақтың тиімділігін арттырады.Дайындықтың әр кезеңі жалпы және кәсіби құзыреттіліктермен сипатталады.
Мақалада университет студенттерінің тілдік құзыреттілігін дамыту, жоғары оқу орындарында қазақ тілі сабағы мен сабақтан тыс жұмыстарды үйлестіру арқылы студенттердің танымдық және сөйлеу белсенділігін арттыру жолдары талданған.Сондайақ студенттердің қазақ тілін үйренуге деген қызығушылығын арттыру, қазақ тілінде сөйлеу әрекетін дамыту және жетілдіру жолдарын қарастырады.
Тірек сөздер: мемлекеттік тіл, құзыреттілік, кәсіби және тілдік құзіреттілік, коммуникативтік дағды, білім мазмұны, онлайн-технологиялар.
КІРІСПЕ
Қай заманда да оқу-білім адам баласы үшін ең қажетті де қымбат байлық саналған. Алыс тарихты қозғамай-ақ, сонау Түркілік дәуірімізді еске алсақ, бабаларымыз білімді, оқымыстының ақылын тыңдау, басшылыққа алу арқылы жақсы өмір сүрудің жолдарын қарастырғандығын байқаймыз. Күллі әлемнің ойшылдары өмірдің сәні мен мәні білімде деген тоқтамға келген. «Білім – адам баласының ортақ қазынасы» – дейді Жүсіп Баласағұн. «Білімдінің қолында алтын шырақ» дейді халық даналығы. «Ұстазы жақсының ұстамы жақсы», «Ұстазды сыйлағаның – ұлтты сыйлағаның» деген өсиет сөздер бала жүрегіне жол тапқандарға берілген зор баға.
Білімге деген сұраныс пен талап – бүгін де ең өзекті мәселелердің бірі екені анық. Технологиялық революцияның беталысы, экономиканың кәсіптік сипатының жедел өзгеруі, ең алдымен, жалпы білім беру сапасын үнемі арттыруды талап етеді. Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті Н.Назарбаев «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» атты мақаласында: «Табысты болудың ең іргелі, басты факторы білім екенін әркім терең түсінуі керек. Жастарымыз басымдық беретін межелердің қатарында білім әрдайым бірінші орында тұруы шарт. Себебі, құндылықтар жүйесінде білімді бәрінен биік қоятын ұлт қана табысқа жетеді»,– деп атап көрсеткен болатын [1].
Қоғамдық-саяси, заманауи жағдайлардың дамуы, экономикалық өзгерістер мен қоғам дамуының жаңа шарттары жалпы және жоғары білім беру жүйесіндегі білім жүйесін сапалы жаңарту қажеттілігін анықтайды. Болашақ маманның кәсіби дайындығын оңтайландыру, кәсіби даярлау және қайта даярлау, мамандардың біліктілігін арттыру жұмыстарын жүргізу алға қойылып отыр. Қазіргі кездегі жоғары білім міндеттерінің бірі бәсекеге қабілетті, өз бетінше, сауатты, жоғары кәсіби деңгейде динамикалық шешімдер қабылдай алатын, көп мәдениетті кеңістіктегі кәсіби қарым-қатынастың әртүрлі жағдайларына тез бейімделетін маман дайындау болып табылады.
НЕГІЗГІ БӨЛІМ
Қазіргі құзыреттілікке негізделген тәсіл жеке адамның және қоғамның мүдделерін үйлестіретін маманның модельін жасауға және еңбек нарығы мен әлеуметтік сұранысты білім кеңістігіне ілгерілету жүйесін құруға мүмкіндік береді. Дайындықтың әр кезеңі жалпы және кәсіби құзыреттіліктермен сипатталады. Стандарттар құрылымында оқу нәтижелері ретінде құзыреттіліктерді қалыптастыру керек пәндік бағыттар (модульдер) ұсынылған. Сондықтан болашақ мамандардың кәсібиқұзыреттіліктерібарлық пәндерді оқыту процесінде қалыптасып, білім берудің барлық деңгейлерінен өтіп, әрқайсысы бойынша жетілдірілуі керек.
Маманның кәсіптік құзыреттілігінің ажырамыс бір бөлігі – тілдік құзыреттілігі. Соның ішінде, мемлекеттік тілді, әсіресе, өзмамандығына қатысты кәсіптік лексиканы меңгеруі бүгінгі заманның басты талабына айналып отыр. Білім беру жүйесі көп тілді кеңістікте жұмыс істеуге дайын болатын болашақ мамандарды оқыту мен тәрбиелеудің жаңа тәсілдерін талап етеді. Н.Назарбаев жоғарыда аталған мақаласында: «Біз тарих, саясаттану, әлеуметтану, философия, психология, мәдениеттану және филология ғылымдары бойынша студенттерге толыққанды білім беруге қажетті барлық жағдайды жасауға тиіспіз. Гуманитарлық зиялы қауым өкілдері еліміздің жоғары оқу орындарындағы гуманитарлық кафедраларды қайта қалпына келтіру арқылы мемлекеттің қолдауына ие болады. Бізге инженерлер мен дәрігерлер ғана емес, қазіргі заманды және болашақты терең түсіне алатын білімді адамдар да ауадай қажет»,– екенін баса айтқан [1].
Қазіргі жағдайда маман қалыптасқан кәсіби және коммуникативтік құзыреттіліксіз толық жұмыс істей алмайды. Мемлекеттік тілді жақсы білу университет түлектеріне үлкен кәсіби сұранысты қамтамасыз етеді, жұмыс іздеуді жеңілдетеді және олардың әрі қарай кәсіби өсуіне ықпал етеді. Қазақ тілі пәні ұлттық салт-дәстүрімізді, тіліміз бен әдебиетімізді, мәдениетіміз бен тарихымызды, бір сөзбен айтқанда, ұлттық рухымызды меңгеруге мүмкіндік береді. Жоғары оқу орнында оқу барысында студент болашақтағы кәсіби қызмет үшін жеткілікті ғылыми лексиканы, зерттеу дағдыларын және қазақ тілінің ресурстары мен нормаларын меңгеруі керек. Бұл әсіресе қазіргі рухани жаңғырып, саналы ұрпақ қалыптастыру барысында ерекше мәнге ие болмақ.
Осыған байланысты мемлекеттік тілінің мәртебесі артып келеді. Оның маңыздылығы әлеуметтік-экономикалық, ғылыми-техникалық және мәдени прогрестің тиімді факторы, Қазақстан халқы өкілдері арасындағы ауызша және жазбаша байланыс құралы ретінде және студенттердің зияткерлік қабілеттері мен кәсіби әлеуеттерін дамытудың маңызды құралы ретінде өсті.
Тіл маманының кәсіби білімі мен дағдысы –болашақ мамандардың лингвистикалық құзыреттілігінің жоғары деңгейін қамтамасыз етудің негізгі факторы.
Техникалық жоғары оқу орындары студенттерінің қазақ тіліндегі коммуникативтік құзыреттілігін қалыптастыру процесі белгілі бір педагогикалық шарттардың орындалуын қарастырады. Соның бірі – қазақ тілін кәсіби бағытта оқытудың мазмұнын таңдау және құрылымдау. Қазақ тілін оқытудың мазмұны келесі компоненттерді қамтуы керек: нақты бағыттар, қарым-қатынас жағдайлары мен тақырыптары, мәтіндер, лингвистикалық және аймақтық географиялық білім, қарым-қатынас дағдылары, коммуникативтік және зияткерлік қабілеттер.
Білім алушылардың қарым-қатынастың кәсіби, қоғамдық-саяси, әлеуметтік-мәдени бағыттарында тілдік құзыреттілігін қалыптастыру үшін түрлі коммуникациялық ситуациялар қолданылады. Мұнда келіссөздер, презентациялар, бизнес-конференциялар, әріптестермен күнделікті қарым-қатынас, техникалық және іскерлік құжаттаманы рәсімдеу кезінде туындаған жағдайларды шешу туралы айтуға болады. Қазақ тіліндегі ауызша және жазбаша кәсіби қарым-қатынастың типтік жағдайларын сабақ барысында жиі қолдану сабақтың тиімділігі мен нәтижелілігін арттыра түседі. Осының негізінде қазақ тілінде кәсіби сөйлеу дағдыларын қалыптастырудың тиімді технологияларын жасауға болады.
Сонымен қатар, кәсіби қарым-қатынас жасау үшін коммуникацияның тиімді нәтижесін қамтамасыз ететін белгілі бір коммуникативті және интеллектуалдық дағдылар қажет. Оқу мазмұнының аталған компоненттерінің әрқайсысы қазақ тіліндегі қарым-қатынастың тиімді білімін анықтайды және олардың үйлесімділігі әріптестермен тең диалогқа түсе алатын жоғары деңгейлі тілдік тұлғаны қалыптастыруға негіз болады.
Н.В. Клименконың маманның тілдік құзыреттілігі таңдалған тақырыптар мен қарымқатынас салаларына (оның ішінде бейіндік-бағдарланған), пайдалану дағдыларына сәйкес лингвистикалық бірліктерді игеруіне байланысты қалыптасатынын көрсетеді. Автор тілдік құзыреттілік адамға табиғи тіл арқылы берілген ақпаратты қамтитын хабарламаларды (мәтіндерді) қабылдау, түсіну және қалыптастыру, осындай ақпаратты оны сақтау үшін беретін, білім, қабілеттер мен дағдылардың жиынтығымен сипатталатындығын дәлелдейді [2, 7]. Ғалымдардың пікірлерін жүйелей келгенде, лингвистикалық құзыреттілік туралы анықтама лингвистикалық ғылымдардағы «тілді білу» ұғымына жақын: тілдік құзыреттілік – бұл қызметтің барлық түрлерінде (сөйлеу, сөйлеуді түсіну, оқу және жазу) тәжірибеде лингвистикалық бірліктерді игеру мен қолдану нәтижелерінің жиынтығының интегралды сипаты. Коммуникативті қазақ тілінің құзыреттілігі – бұл тұлғаны бағдарлы оқыту процесінде қалыптасқан, қазақ тілін білудің белгілі бір деңгейі, оның негізгі мақсаты жеке және кәсіби қарым-қатынас саласында мемлекеттік тілде сөйлеу әрекетінің барлық түрлерін жүзеге асыру болып табылады.
Университеттегі лексикалық және грамматикалық материалдарды игеру болашақ маманға кәсіби қарым-қатынастың нақты жағдайларында қазақ тілін өз бетінше толық қолдануға үйрете алмайды. Білім алушылардың шығармашылық ойлауын, олардың танымдық белсенділігін, оқытуды практикалық тұрғыдан қолдана білу сабақтарда кәсіби қарым-қатынастың нақты жағдайларына мүмкіндігінше жақын, болашақ мамандардың кәсіби қажеттіліктерін ескере отырып дамыту формалары мен әдістерін жетілдіру мәселесі қазіргі уақытта өте өзекті болып табылады.
Қазақ тіліндегі сабақтың дәстүрлі емес формалары оқушылардың танымдық белсенділігінің дамуына, олардың кейіннен нақты кәсіби қызметке бейімделуіне ықпал етеді.Тілдік қарым-қатынас рөлдік ойындар, жарыстар, байқаулар, пікірталастар сияқты жағдаяттарда айқан көрінеді, сондықтан соңғы уақытта семинарлар, викториналар, КТК, баспасөз конференциялары, пікірсайыс және т.б. сияқты сабақтардың түрлері кең тарала бастады. Бұл аталған жұмыс түрлері білім, білік дағдыларын кеңейту мен тереңдетуге, кәсіптік және коммуникативтік қызметті игеруге көмектеседі, студенттердің пәнді оқуға деген қызығушылығын оятады және тұлғаның жан-жақты дамуына ықпал етеді.
Тілдікқұзыреттілікті қалыптастырудың ұстанымдары коммуникативті серіктестік пен оқу тобындағы ынтымақтастық, университет студенттерінің тілдік мәдениеті мен толеранттылыққа бағытталған. Оқу үдерісіндегі оқыту мен тәрбиенің бірлігі қағидаты бірлескен топтық қызметті ұйымдастыру арқылы жүзеге асырылады, оның мақсаты білім беру процесінің барлық қатысушылары біртұтас ұйым ретінде танылады, бұл бүкіл топтың күш-жігерін біріктіруді талап етеді және ынтымақтастық негізінде жұмыс процесінде жұмыс күшінің белгілі бір бөлінуін ескереді. Осының нәтижесінде студенттер арасында жауапты ынтымақтастық қарым-қатынасы қалыптасады, ал мұғалімнің тарапынан бақылау мен түзету студенттердің өздері арасында өзара бақылау мен түзетумен біріктіріледі. Қазіргі заманғы қарым-қатынастың негізгі қағидасы, бастапқыда қарым-қатынас оның әлеуметтік жағдайы мен коммуникативті рөліне қарамастан сұхбаттасушының серіктес, диалогқа тең құқылы қатысушы ретінде анықталуы негізінде құрылады.
Қазақ тілі сабақтарында интеграцияланған жұмыс түрлерін жүйелі қолдану білім алушыларға:
– танымдық белсенділігін қалыптастыруға;
– студенттердің дербестігіне;
– шығармашылық ойлауды дамытуына;
– білімді кеңейту мен тереңдетуіне;
–мемлекеттік тілдегі коммуникативтік қызметті игеру қабілеттері мен дағдыларын дамытуға;
–мемлекеттік тілді үйренуге деген қызығушылығын оятуға; –мемлекеттік тілде кәсіби қарым-қатынас дағдыларын дамытуға – ықпал етеді.
Басқаша айтқанда, ойын арқылы модельдендірілген кәсіби іс-әрекет білім алушылардың тілдік білімдерін жинақтап, шоғырландыратын ішкі ұйымдастырушы өзекке айналады. Бұл – орын алатын ақпараттың механикалық жинақталуы емес, мамандардың болашақ кәсіби іс-әрекетінің объективті және әлеуметтік мазмұнын белгілейтін, ойынның ісәрекетке негізделген сипатын алдын-ала анықтайтын адам болмысының белгілі бір саласын белгілеу қызметі [3, 356].
Маманның қазақ тіліндегі коммуникативтікқұзыреттілігі сабақ барысында кәсіптік шеберлік байқаулары, практикалық конференциялар, пікірсайыс турнирлері және т.б. сияқты жұмыстың осындай формаларын қолдануға негізделген студенттердің сыныптағы және сыныптан тыс жұмыстарында біршама тиімді қалыптасады. Сабақтан тыс жұмыстардың интеграциясы білім алушылардың қарым-қатынас құралы ретінде қазақ тілінің функцияларын кеңейту, тілдік дағдыларын жүйелеу, қабылдау қабілетін кеңейту, сөздік (соның ішінде бейіндік-кәсіптік лексикасын) қорын байыту, логикалық ойлау жүйесін дамыту, жазу сауаттылығын арттыру сияқты әрекеттерін қалыптастырады.
Білім алушының жеке болмысы оқушының барлық қасиеттерін (қызығушылықтары, қабілеттері, сөйлеу және оқу әрекеттерін орындау қабілеті, жеке ерекшеліктері) ескеруге және сөйлеу мен танымдық міндеттерді өздігінен басқаруға үйрету кезінде көмектеседі. Белсенді жан-жақты дамыған жеке тұлғаны тәрбиелеу, тілдік құзыреттілігін қалыптастыру міндетті түрде білім алушының жеке ерекшеліктерін ескеруді қажет етеді: оның табиғи деректері, қабілеті, мінезі қандай және нені біледі, ерекше қызығушылығы. Студенттердің өзін-өзі бағалауының жоғары деңгейі, өз кезегінде, оларға университеттегі оқу процесінде кездесетін қиындықтарды жеңуге мүмкіндік береді, жалпы білім беру мақсаттарына қол жеткізуге ықпал етеді.Жоғары оқу орны студенттерінің субъективтілігі кең мағынада адамның субъективтік қасиеттерін кәсіби маңызды жеке қасиеттерге айналдыру ретінде анықталады. Субъективтілік – бұл таңдау жасау үшін және жасаған таңдау үшін жауапкершілікке ие болуға, жеке басының дербестігі мен тәуелсіздігін көрсетуге, өз ісәрекетін өздігіненұйымдастырып, реттеуге қажетті негізгі жеке қасиет. Бұл бастапқы нақты іс-әрекеттерді, қарым-қатынасты, адамгершілік мінез-құлықты, танымдық және қызметтің басқа түрлерін бастауды, іске асыру мен дамытуды және қажетті нәтижелерге қол жеткізуді білдіреді[4, 14].
О.Ю.Афанасьева білім алушының субъективтілігін неғұрлым тиімді дамытатын ең қолайлы факторларды көрсетеді: а) коммуникативті білім мазмұныныңбілім алушылардың жеке өмірлік проблемаларына қатысты мысалдармен толықтырылуы; б) оқытушының студентті сол болмысында қабылдауы; в) білім мен ақпарат көздерін таңдау еркіндігі; г) студенттің оқытушымен тең негізде құрылған еркін қарым-қатынасы; д) білім алушылардың дербестігін арттыру; е) болашақ мамандарға олардың өмірлік-шығармашылық қабілеттері мен креативтілігін анықтауда көмек көрсету және т.б. [4, 15].
Білім алушылардың ойлау түрін ескере отырып, тілдік құзыреттілікті немесе олардың элементтерін дамытудың педагогикалық технологияларын біріктіру принципін қолдану студенттердің тілдік құзыреттілігін қалыптастыруға ерекше жағдай туғызады. Педагогикалық технологиялардың немесе олардың элементтерінің өзара байланысты әдістерінің бірі – педагогикалық технологиялардың идеяларын бұзбай, барлық студенттерге тиімді болатын оқу процесін жобалауға көмектесетін педагогикалық технологиялардың немесе олардың элементтерінің оңтайлы үйлесімдерін іздеу.
Қазіргі білім беру процесінің ерекшелігі – білім беру ортасының ақпараттық толықтығы мен ондағы жаңа білім беру субъектісінің болуы. Бұл интернет-ресурстар мен интернет-технологиялар әлеуетін белсенді пайдалану, сабақтың интерактивті формаларын қолдану қажеттілігін туғызады.
Бұл тұрғыда университеттің электронды ақпараттық білім беру қорында қазақ тілін үйрену кезінде тілдік емес бағыттағы студенттердің кәсіби тілдік коммуникативті құзыреттілігін дамытудың тиімді әдістерінің бірі – бұл білім беру мен білім беру процесінің жаңа субъектісіне сәйкес келетін жаңа білім беру технологияларын қалыптастыру.
Осы мақсатта электронды ақпараттық білім беру қорындағы қазақ тіліндегі білім мазмұнын кәсіби мазмұнмен байыту, студенттерді қазақ тіліндегі жобалау жұмыстарына тарту, электрондық ақпараттық білім беру құралдарын әдістемелік қамтамасыз ету арқылы ақпараттық интернет-ресурстар мен интернет-технологиялар әлеуетін қолданудың тиімділігін арттыруға болады. Сонымен қатар заманауи интернет-ресурстар мен интернеттехнологияларды қазақ тілін үйрету кезінде қолдану білім алушының кәсіби тілдік коммуникативтік құзыреттілігін дамыту мен жетілдіру мүмкіндіктерін кеңейтеді және бұл болашақ маманның еңбек нарығындағы бәсекелестік артықшылығынқалыптастырады.
ҚОРЫТЫНДЫ
Жоғары оқу орындарында қазақ тілі сабағы мен сабақтан тыс жұмыстарды үйлестіру арқылы студенттердің танымдық және сөйлеу белсенділігін, қазақ тілін үйренуге деген қызығушылығынарттыруға, студенттердің қазақ тілінде сөйлеу әрекетін дамыту және жетілдіруге болады. Сабақта әртүрлі жұмыс түрлерін ұйымдастырған кезде оқытушы қазақ тілінде жұмыс істеудің төмендегі принциптерін ескеруі тиіс: өмірмен байланыстыру принципі, коммуникативті іс-әрекет принципі, оқытуды дараландыру принципі, ситуация принципі, жаңашылдық принципі, пәнаралық байланыс принципі. Жоғарыда аталған қағидаларды сақтау студенттердің сыртқы коммуникативтік құзыреттілігін қалыптастыру процесінде нәтижелілік пен тиімділікке қол жеткізуге мүмкіндік береді.
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ДЕРЕКТЕР ТІЗІМІ
1 Назарбаев Н.Ә. «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» // Егемен Қазақстан. 12.04.2017 ж.
2 КлименкоН.В. Социально-культурное формирование личности студентов в процессе языкового образования [Текст]: автореф. дис. … канд.пед. наук. – М.,2007. – 20 с.
3 Озерская С.Н. Роль деловой игры в процессе подготовки студентов неязыковых факультетов к межкультурной коммуникации в будущей профессиональной деятельности // Актуальные проблемы гуманитарных и естественных наук. 2012. № 12 (47). С.356-358.
4 Афанасьева О.Ю. Общепедагогические принципы управления коммуникативным образованием студентов вузов // Вестник Челябинского государственного педагогического университета: Научный журнал. – 2006. – № 6. Ч. 3. – С. 12-23.
З.А.Заурбекова
Методические основы развития языковой компетентности студентов
Таразский государственный университет имени М.Х.Дулати,
г. Тараз, Республика Казахстан
Основная цель обучения казахскому языку в высших учебных заведениях – формирование коммуникативных компетенций, понимаемых как возможность использования государственного языка в профессиональной деятельности будущих специалистов и профессиональных взаимоотношениях.
Средство, основанное на современных компетенциях, дает возможность для создания модели специалиста, координирующего интересы индивида и общества, а также системы продвижения рынка труда и социальной востребованности в образовательном пространстве. Профессиональные компетенции будущего специалиста должны формироваться в процессе обучения всех дисциплин, проходить через все этапы образования и совершенствоваться по каждой из дисциплин. При развитии коммуникативных компетенций обучающихся очень важным является выбор содержания профессионально ориентированного обучения казахскому языку и применение новых технологий обучения. Правильный выбор ситуаций, создающих возможности для максимально эффективного формирования коммуникативной компетентности студентов высших учебных заведений, повышает эффективность занятий. Каждый этап подготовки характеризуется общими и профессиональными компетенциями.
В статье проанализированы пути повышения познавательной и речевой активности студентов посредством координации занятий по казахскому языку и внеучебной работы, развития речевых компетенций студентов высших учебных заведений. В работе также рассмотрены пути повышения интереса к изучению казахского языка, развития и совершенствования речевых умений по казахскому языку.
Z.A. Zaurbekova
Methodological bases of development of language skills of students
Taraz State University named after M.Kh.Dulati, Taraz city, Republic of Kazakhstan
The main goal of teaching the Kazakh language in higher educational institutions is to form communicative competencies, which are understood as the possibility of using the state language in the professional activities of future specialists and professional relationships.
The tool based on modern competencies makes it possible to create a specialist model that coordinates the interests of the individual and society, as well as a system for promoting the labor market and social demand in the educational space. Professional competence of the future specialist should be formed in the course of training in all disciplines, go through all stages of education and improve in each of the disciplines. When developing students ‘ communicative competence, it is very important to choose the content of professionally oriented Kazakh language training and use of new learning technologies. The correct choice of situations that create opportunities for the most effective formation of communicative competence of students of higher educational institutions increases the effectiveness of classes. Each stage of training is characterized by General and professional competencies.
The article analyzes ways to increase the cognitive and speech activity of students through the coordination of classes in the Kazakh language and extracurricular work, the development of speech competence of students of higher educational institutions. The paper also considers ways to increase interest in the study of the Kazakh language, development and improvement of speech skills in the Kazakh language.