ON THE ROLE OF ETHNONYMS IN STEREOTYPING PROCESS
The article is devoted to identifying the role of ethnonyms, directly reflected in the semantics of stereotyped stable expressions, a characteristic feature of which is their anthropocentric focus. Semantics specificity of a culturally marketed ethnonym consists in the fact that the name of ethnic groups can retain traces of events associated with them and record various associations. Each nation is characterized by certain historical stereotypes that, in turn, are fixed in the language. The brightly expressed anthropocentric nature of the verbalized units makes it possible to reveal the ethnic stereotypical representations of the past, the cultural concepts of one or another ethnos. The sign of ethnicity is represented in the values of verbalized units, which, in turn, to a certain extent express the value dominants of the ethnic group and the peculiarities of its mentality.
Key words: ethnonym, ethnic groups, stereotypes, phraseological semantics, cultural concept, stable expressions.
INTRODUCTION
Nowadays, one of the important tasks solved by historians, psychologists, philosophers is the study of the mechanism of stereotypical thinking and perception of reality. In modern studies we can meet different, but in many respects similar definitions on the concept of stereotype. English dictionaries give the following definitions of the word stereotype: “fixed mental impression” [1]; “a fixed pattern which is believed to represent a type of person or event” [2]. A stereotype can be a set of any associations, a reflection of certain properties, features. Social, professional, cultural, ethnic stereotypes are distinguished.
Social stereotypes are a set of expectations placed on the characteristics and behavior of representatives of social, ethnic groups and entire nations. The most commonly used variety of social stereotypes is represented by ethnic stereotypes, which is due to their brightness, clarity, and practical sharpness and relevance.
Ethnic stereotypes communicate selectivity to people’s perceptions and actions. That information is easily perceived and fixed in the memory which corresponds to the stereotype, confirms and strengthens it. The same information, which refers to the object of the stereotype, but contradicts its content, focus, is rejected, supplanted, and sometimes ignored as insignificant. Thus, there is a kind of perceptual defense that blocks the way into the human psyche, especially in the sphere of his consciousness, which is incompatible with the stereotype of information [3, 201].
Ethnic stereotypes are simplified, schematized, emotionally colored and extremely stable images of any ethnic group that are easily distributed to all of its members [4, 21]. Some people prefer hardness of character, for others the spirit of unyielding perseverance is considered only a manifestation of fanaticism. Nowadays, the notion of “national (ethnic) stereotype” traditionally established in the social sciences is usually understood as “a schematized image of one’s own or someone else’s ethnic community, which reflects a simplified knowledge of the psychological characteristics and behavior of representatives of a particular nation [5, 3].
Each specific language is a kind of national, original system that defines the worldview of native speakers and forms their picture of the world. The linguistic picture of the world is made up of specific, characteristic stereotypes of the national consciousness, transmitting culture through centuries.
MAIN PART
The work examines the semantics of stereotyped stable expressions, a characteristic feature of which is their anthropocentric focus. Stereotypes are structures of social consciousness that influence in a certain way, both on the development of the ethnos itself and on the nature of communication and interaction of societies. Invasion of stereotypes may take the most unexpected forms. The underlined denial of the “stranger” may be associated with subconscious pressure, demanding that they witness their loyalty and devotion to the world of “their own”.
The basic unit of the language realization of the feature of ethnicity in phraseological units is the ethnonym. Ethnonym as the most common term is used to denote any ethnos (ethnic group, people, nationality, etc.). Semantics specificity of a culturally marketed ethnonym consists in the fact that the name of ethnic groups can retain traces of events associated with them and record various associations. Reconsidered phraseological expressions call phenomena from the social life of a person, denote the sphere of social relations and mainly relate to his ethical, moral, moral qualities, indicating through ethnonym certain features of an ethnos [6].
An ethnic stereotype of behavior is a set of typical programs aimed primarily at neutralizing the tendency towards individualization of behavior, restraining the growth of its variability, because without any uncontrolled growth of diversity would inevitably lead to the disintegration of society [7].
In different ethnic cultures, the same actions may be given different content, or the same content may find different expression in actions. Stereotype representations are precisely formed when trying to interpret the behavior of a representative of another ethnos, which is usually carried out in terms of the characteristics of its own culture. Depending on the state of interethnic relations, stereotypes of national behavior may become positive or negative.
Often, the main functions of national stereotypes are reduced to the fact that they serve as an excuse for the hostility of an individual at the interethnic level and perform the function of positive value differentiation of their own group. Ethnocultural stereotypes of the perception of «self» and «other» can be considered as fragments of ethnocultural consciousness, reflecting the active cognitive perception of the world.
When deciding on the relationship between national stereotype and national character, the objectivity of value judgments acquires particular importance. Stereotypes are not based on personal impressions, but are transmitted in the process of communication, from generation to generation in the form of stable, fixed in language, proverbs and sayings, ideas and images. For example:
Every little American is born with his nose pointing west;
Every little Briton with his nose pointing everywhere — (an American proverb); England is a good land with bad people — (a French proverb).
Ethnopsychological dependence on the opinions of others in such cases can be a factor in the formation of a false stereotype, through the prism of the characteristics of which the subsequent experience of communication with representatives of the specified national or ethnic group will be evaluated. For all nations, the world has two poles: «their own world» and «alien world.» Historical, psychological, political, economic and religious motivations are mixed in the definitions of “one’s own” and “alien”.
Personality appears as a carrier of stable ethnic traits, from external signs to the so-called national character. The role and status of the language in the aspect of the opposition “own-alien” are closely related to the ethnic history of its speakers (A.A. Shakhmatov, V.N.Toporov). Language is understood as an «ethnic identifier», «verbal code of culture». It is important that the language, being the most important communicative means, at the same time performs very significant functions, acting as a conventional symbol of the belonging of its carrier to a particular group.
Each culture has its own system of values and categories. Although these values and categories are repeated in many cultures, there they have a different hierarchical organization. Language occupies a special place in the system of describing the picture of the world. Thanks to the language, a holistic picture of the world can be depicted — both its “own” and “alien” [8, 11].
There is an interesting difference between attitudes towards one’s own and other’s groups. “Our” group is perceived in all its diversity, with many qualities and features of the interaction of its members, while the perception and evaluation of alien groups are more stereotypical: all members of the alien group are considered similar. It is curious that heterostereotypes persist even when a person is pointed to the sex, age, professional and other differences of members of an alien group. All those people who are not members of their group, not from “ours”, are often perceived equally and stereotypically at all.
Ethnic stereotypes are mental irrational formations in which an estimated attitude towards oneself as an ethnos and other ethnic groups is fixed (E. Bartminsky, L.N.Gumilev, G.Olport). In a stereotype, a person finds a group assessment of an existing phenomenon, which acts as an average representation of a particular phenomenon of reality.
The culturological feature of “own” and “alien” is enshrined in the semantics of many language units, including phraseological units. In the phraseology of the language is stored the system of values, public morality, attitude to the world, to people, etc. The system of values, public morality, attitude to the world, to people is stored in phraseology. Phraseological units represent national ideological values through the prism of certain human actions.
Invasion of stereotypes may take the most unexpected forms. The denial of the “alien” may be due to subconscious pressure, which requires witnessing their loyalty and devotion to the world of
“their own”.
Especially many negative ethnic stereotypes arise in ethnically ranked societies in which there are dominant and subordinate ethnic groups. Dominant groups usually create negative stereotypes about downstream ethnic groups, thereby rationalizing, i.e. justifying their higher status. For generations, the stereotype can be passed on from generation to generation. Such stereotypes are reflected in a number of phraseological comparisons. For example: to work like a Negro, to work like a Black, to work like a nigger (a nigger — the nickname given to the Negro by American racists). Such stereotypes can create a sense of superiority of some ethnic groups over others (ethnocentrism), and in a hypertrophied manner, contribute to discrimination and cruel oppression of people of a different ethnicity (racism). According to W. Sumner, ethnocentrism is such a vision of things in which his own group is at the center of everything, and all others are measured against it or evaluated with reference to it” [9, 236]. It is common for a person to exaggerate the virtues of his ethnic group and to diminish the virtues of others.
Sometimes stereotypes are used as a means of justification. For example, a strong and aggressive nation declares another nation backward, rude, and ignorant. For example:
“There are too many chiefs and not enough Indians”, “like a wooden Indian”. In English, as in many other languages, the idea of stupidity is associated with a tree (as a material). Compare: in English — “a wooden head”; in Russian — “oak head”, in Chinese, stupid is called “a man with a wooden head”.
Initially perceived as the chosen Anglo-Saxon culture, the Americans formed an inflated selfesteem and feelings of superiority over other nations. Awareness of their own exclusivity was, in turn, the result of appraisal activities, during which the value characteristics of the American nation were verbalized.
The juxtaposition of «We» and «They» is one of the oldest social and psychological mechanisms for the consolidation of human communities. Some names of groups and ethnic groups in the human psyche may be associated with unpleasant feelings. In this case, the sound of the name causes the same unpleasant thoughts and emotions. Such a connection arises in cases where the name or the name of the group is combined with events associated with a nuisance and carries a certain emotional load. Associations that have arisen on the basis of such connections influence the formation of ethnic stereotypes. For example, the dramatic military events of the 17th century that unfolded between the two countries, England and Holland, left an indelible negative mark on the history of English-speaking society. That is why the British often express contempt for the once warring nation, which, in turn, is reflected in phraseological units. For example: “I’m a Dutchman if…”, “Dutch feast”, “Dutch bargain”, “The Dutch have taken Holland”.
In English, there are a significant number of persistent expressions with “Dutch” that depict
the image of the Dutch with their inherent negative features in a critical and mocking form. For example: “to talk to someone like a Dutch uncle”. A number of idioms with the ‘French’ component are a set of characteristics inherent in the stereotypical portrait of an ethnic group that was formed in the old days. Compare: ‘to take French leave’, ‘the French enigma’, ‘pardon my French’.
The sign of ethnicity is also present in the following comparisons: ‘to talk like a Spanish cow’, i.e. speak bad French; as false as a Scot — fake as a scot; as if they were spoken in Greek — “to speak an incomprehensible (Greek) language”. Comp.: It is Greek to me — «gibberish, abracadabra».
Phraseological active components of ethnicity in English include the word ‘China’. For example: “Chinaman’s chance” — “a meaningless undertaking”; “not for all the tea in China” —
“never, for no price”, “like a bull in a China shop”, “like Chinese water torture” — “Nervous”.
In the course of its historical development, the English language has incorporated many words borrowed from other languages. As a result of lengthy contacts with many nations, English, like no other language, has undergone significant changes. As an excuse, and perhaps a consolation, the British were ready to accuse any other nations, speakers of other languages of misunderstanding of communication, and sometimes even ignorance.
Such comparisons are a reflection of social stereotypes of thinking, a reflection of standardized ideas and opinions about representatives of other ethnic groups. The generalization of the qualities of ethnic groups on the basis of their characteristics contained in stable units makes it possible to identify certain stereotypical images about a particular ethnic group in the representation of English-speaking peoples: the French are talkative, the Indians are stupid; the Chinese are incomprehensible, incomprehensible; the Dutch are drunkards; the Scots are insincere, the Spaniards are rude, etc.
CONCLUSION
Each ethnic group, in the course of its life activity in a certain area and specific socioeconomic and historical conditions, develops its own stereotype of behavior, which “supplies” to the members of the ethnic group the generally accepted behavioral patterns in certain standard situations. They contribute to the acceleration of the cognition process of the surrounding reality and decision making. Being in close connection with the rules and norms of national etiquette, stereotypes of national behavior help to predict the actions of people belonging to a particular ethnic group, community.
The sign of ethnicity is presented in terms of stable units, which, in turn, to a certain extent express the value dominants of an ethnos and features of its mentality. However, we note that these or other expressions do not always reflect the objective picture. Sometimes a discredited group is described as if it possesses those vices from which “its own” group is free. Due to the invasion of ethnocentrism, our behavior seems natural to us when we look at it through the prism of our culture, but it may seem abnormal or rude to the carrier of another culture.
It is common for a person to exaggerate the virtues of his ethnic group and to diminish the virtues of others. This is a manifestation of the phenomenon of stereotype – a simplified, schematized, emotionally-colored and extremely stable image of any ethnic group and community, distributed to all its members. These stereotypes are absorbed in early childhood, and children use them long before acquiring clear ideas about the ethnic groups to which they belong and play a dominant role in the real behavior of individuals [10, 149]. Stereotypes are like a code and an indicator of the values of an ethnic group.
REFERENCES
1. Oxford Concise Dictionary of English Etymology. Oxford, NY., 1996. – 1042 p.
2. 2. Longman Dictionary of English Language and Culture. Harlow: Addison Wesley Longmans Limited, 1992. – 1555 p.
3. Налчаджян, А. А. Этнопсихология / А. А. Налчаджян. – 2-е изд. – СПб.: Питер принт, 2004. – 380 с.
4. Лебедева Н.М. Введение в этническую и кросс-культурную психологию. Учебное пособие, М.: «Ключ-С», 1999.
5. Крысько В.Г. Этническая психология. – 2-е изд., стереотип. – М.: Издательский центр «Академия», 2004. – 320 с.
6. Исина, Г.И. Стереотипы и национальная языковая картина мира. – Караганды: Изд-во КарГУ, 2007. – 368c.
7. Современная американская лингвистика: Фундаментальные направления / Под ред. А.А.Кибрика, И.М.Кобозевой и И.А.Секериной. Изд 2-е, испр. и доп. – М.: Едиториал УРСС, 2002. – 480с.
8. Стереотипные и ментальные структуры и лингвистика текста. М.: Институт славяноведения РАН, 2000. – 158с.
9. Стереотипы в общественном сознании (социально-философские аспекты). М.: Академия Наук СССР. Серия: Философия, 1998. – 43с.
10. Taylor S.E., Falcone H.T. Cognitive bases of stereotyping: The relationship between categorization and prejudice. – Personality and Social Psychology Bulletin, 8 (3), 1982. – P.426-432.
Г.И. Исина
О роли этнонима в процессе стереотипизации
Карагандинский государственный университет им. академика Е.А. Букетова г. Караганда, Казахстан
Настоящая работа посвящена выявлению роли этнонимов, непосредственно отраженных в семантике стереотипизированных устойчивых выражений, характерным признаком которых является их антропоцентрическая сфокусированность. Специфика значения культурно маркированного этнонима состоит в том, что название этноса может сохранять следы событий, с ним связанных, и фиксировать разнообразные ассоциации. Каждой нации свойственны определенные исторически сложившиеся стереотипные представления, которые, в свою очередь, находят закрепление в языке. Ярко выраженный антропоцентрический характер вербализованных единиц позволяет выявить этнические стереотипные представления прошлого, культурные концепты того или иного этноса. Признак этничности представлен в значениях вербализованных единиц, которые, в свою очередь, в определенной мере выражают ценностные доминанты этноса и особенности его менталитета.
Г.И. Исина
Стереотипті қалыптастыру процесінде этнонимнің рөлі туралы
Е.А. Бөкетов атындағы Қарағанды мемлекеттік университеті
Қарағанды қ., Қазақстан Бұл жұмыс стереотиптелген тұрақты айтылымдардың семантикасында тікелей көрсетілген этнонимдердің рөлін анықтауға арналған, олардың тән белгісі антропоцентрикалық тоғысуы болып табылады. Мәдени таңбаланған этнос мәнінің ерекшелігі-этнос атауы онымен байланысты оқиғалардың іздерін сақтап, әртүрлі қауымдастықтарды белгілей алады. Әрбір ұлт өз кезегінде тілде бекітілген белгілі бір тарихи стереотиптермен сипатталады. Вербалды бірліктердің антропоцентрикалық айқын сипаты өткеннің этникалық стереотиптік түсініктерін, белгілі бір этностың мәдени концепттерді анықтауға мүмкіндік береді. Этностық белгісі вербалды бірліктердің мағынасында көрсетілген,олар өз кезегінде белгілі бір дәрежеде этностың құндылық доминанттары мен оның менталитетінің ерекшеліктерін көрсетеді.
ӘОЖ 801.5.54 (5Қ)
Р.Ж. Қияқова1, Р.К. Бекенбаева2
1Филолология ғылымдарының кандидаты, доцент, Ш.Уәлиханов атындағы Көкшетау мемлекеттік университеті, Көкшетау, Қазақстан, raua_5@mail.ru
2Филология ғылымдарының магистры, Ш.Уәлиханов атындағы Көкшетау мемлекеттік университеті, Көкшетау, Қазақстан, roza.bekenbaeva@mail.ru
Т. ҚАЖЫБАЕВТЫҢ ҚОЛДАНЫСЫНДАҒЫ ОККАЗИОНАЛИЗМДЕР
Бұл мақалада окказионал фразеологизмдер деген терминнің тіл білімінде қалыптасуы зерттелуі, жасалу жолдары жайлы айтылған. Тұрақты тіркестер айтыла-айтыла келе бояуы солғындағандықтан, автордың көркемдік мақсатпен фразеологизмдердің бір компонентін басқа сөзбен ауыстыруы, не түсіріп тастауы, не компоненттер арасына басқа сөз енгізуі окказионал фразеологизмдердің жасалуына себепші болатын факторлар екендігі анықталды. Сонымен қатар окказионал фразеологизмдердің узуал фразеологизмдерден айырмашылығы ажыратылды. Осыған байланысты К.Ержанова,
Ж.Абдрахманова мен Н.Уәлиұлының еңбектері басшылыққа алынды. Жазушы Т.Қажыбаевтың «Аран» повесіндегі окказионал фразеологизмдер жинақталып, жасалу жолдарына қарай топтастырылды. Атап айтатын болсақ, окказионал фразеологизмдердің мына сияқты жасалу жолдары қарастырылды: эллипсис (ықшамдау) немесе фразеологизмдердің бір сыңарын түсіріп қолдану, фразеологизмдердің лексикалық құрамын жаймалап қолдану (плеоназм), бір фраезологизмнің екі бөлек сөздермен қолданылуы, дистакт немесе фразеологизм сыңарларының арасына сөз сыналап ендіру, фразеологизмдердің лексикалық құрамын ауыстырып қолдану, фразеологиялық единицаларды сыйыстырып қолдану (контаминация). Окказионал фразеологизмдердің мағыналары ашылып, мейлінше түсінікті болу үшін жалпыхалықтық қолданыстағы қалыпты нұсқасы да көрсетілді.
Кілт сөздер: фразеологизм, окказионал фразеологизм, окказионализм, сөз сыналату (дистакт), контаминация, эллипсис.
КІРІСПЕ
Зерттеу жұмысының ғылыми және танымдылық маңыздылығы: Т.Қажыбаевтың «Аран» повесінде кездесетін окказионал фразеологизмдер осы мақалада келтіріліп, оларға жасалған жұмыстардың нәтижесінде сипаттама берілді. Атап айтқанда:
− жаңа қолданыстағы окказионал (тосын) фразеологизмдердің нормалану деңгейі анықталып, қалыпты және окказионал фразеологизмдердің аражігі ажыратылды;
− қалыпты фразеологизмдерді түрлендіруге эллипсис, контаминация, инверсия, дистакт, плеоназм және т.б. тілдік тәсілдердің қатысатындығы дәлелденді;
− қалыпты және окказионал фразеологизмдердің бір-біріне қарама-қайшы құбылыстар екендігі анықталды.
Зерттеу жұмысының өзектілігі: Тіл − ұлттың байлығы. Тіл − этностың мәдениетін, тарихын, салт-санасын бейнелейтін құрал. Сондықтан да фразеологизмдерді зерттеуде халықтың, жеке адамның тілді түсіну табиғатына ерекше көңіл бөлу қажет. Қазақ халқының бай ауыз әдебиетіндегі, жазба әдебиетіндегі фразеологизмдерді халықтың төл байлығы деп есептесек, окказионал (тосын) фразеологизмдерді ұлттың игілігі деп танимыз. Бұл этнос тілінің үнемі өзгеріске ұшырайтын процесс екендігін дәлелдейді. Өйткені халықтың, этностың тіл байлығын құрайтын жеке қолданыстағы мұндай уәжді бейнелі сөз орамдары сөздік қорымызды байытады. Жазушы Т.Қажыбаев шығармаларындағы окказионал сөз орамдарының қолданылуы зерттеу жұмысымыздың өзектілігі болып табылады. Қазақ тілінің сөз байлығын одан әрмен байыта түскен мұндай тосын сөз орамдарын қолдану, кез-келген қаламгердің қолынан келе бермейтіндігін айта кетуіміз керек.
Зерттеу жұмысының зерттелу дәрежесі: І.Кеңесбаев «Қазақ тілінің фразеологиялық сөздігі» (2007), Н.М.Шанский «Фразеология современного русского языка» (1996), Н.Уәлиұлы «Фразеология және тілдік норма», Ж.Абдрахманова «Қазіргі қазақ тіліндегі окказионал фразеологизмдер» (автореферат) (1998), К.Ержанова «С.Мұқанов романдарындағы узуал және окказионал фразеологизмдер» [С.Мұқанов шығармашылығы туралы], (2010), А.Қайыпбаева «Көркем шығармалардағы окказионализмдердің ерекшеліктері».
Зерттеу жұмысының әдісі: жүйелеу мен түсіндіру, компоненттік талдау.
НЕГІЗГІ БӨЛІМ
Тіліміздегі окказионализмдерге қатысты ғалымдардың берген анықтамалары бірбірімен үндес, ғылыми атауы окказионал сөздер деп беріледі. Мысалы, А. Қайыпбаеваның айтуы бойынша, тілде дағдылы қолданыстан тыс құбылысты, көркем шығармадағы авторлық қолданысты даралайтын, стиль табиғатын тануға көмектесетін, негіз болатын ерекше мәнді бір заңдылық бар. Ол окказионал сөздерге мынадай анықтама береді: Окказионализмдер − белгілі бір шығармада пайдаланылып, контекст арқылы анықталатын, әдеби тілімізге кіру қабілеті шектеулі сөздер [1,1].
Ал тілші ғалым Р.Сыздықтың айтуы бойынша окказионал сөздер дегеніміз тосын сөздер немесе бір қолданар сөздер.
Окказионализм латынның «occasio» деген сөзінен шыққан кездейсоқ, тосын деген мағына береді. Бұл терминді ғылымға алғаш рет Н.И. Фельдман енгізген. Ғалым 1957 жылы «Вопросы языкознания» еңбегінің 4-санындағы «Окказиональные слова и лексикография» мақаласында жеке автордың қолданысында болған сөздерді окказионализм деп атауды ұсынған.
Окказионализмдерге байланысты еңбектер неміс, ағылшын, француз тіл білімінде ертерек пайда болды. Ғылыми еңбектер жазып, теориялық зерттеулер жүргізгендер: Л.И.Ройзензон, Л.И.Абрамец, А.А. Потебня, Б.А.Ларин, Ф.И.Буслаев, В.Л.Архангельский, А.М.Бабкин, И.И. Чернышев, Н.М. Шанский, Н.Н. Амосова, А.Г. Лыков, В.В. Лопатин,
Е.А.Земская т.б.
Н.М. Шанский «Фразеология современного русского языка» деген еңбегінде төмендегідей пікірді келтіреді: При анализе стилистического использования фразеологических оборотов художниками слова следует исходить из наличной фразеологической системы, строго и четко от авторской трансформации факты свободного употребления слов деп мысал ретінде ақын Л.Ошанинның өлеңіндегі «за тридевять земель» фразеологизмінің орнына «за тридевять гор» және «за тридевять рек» деп трансформациялап қолданғандығын айтады:
Есть друг у меня, судак человек.
Он часто неуловим.
За тридевять гор и тридевять рек Мы вечно бываем с ним [2, 146].
Қазақ тілі білімінде окказионалды фразеологизмдерді зерттеген ғалымдар −
Х.Нұрмаханов, Г.Мұратова, Г.Смағұлова, Г.Тұрабаева, А.Қайыпбаева, А.Алдашева,
Қ.Қадырқұлов, Л.Еспекова.
Р.Сыздық «Тілдік норма және оның қалыптануы», Нұрмаханов «Сөз және оның контексте қолданылуы», Г.Мұратова «Қазақ көркем әдебиетіндегі окказионал сөздер», ХА.Алдашева «Қазіргі қазақ әдебиетіндегі жаңа қолданыстар», Ғ.Тұрабаева «Окказиональные пребразования пословиц и поговорок» атты еңбектерде окказионал сөздер зерттелініп, олардың көркем әдебиеттегі қолданылу маңызы саралана түскен.
Окказионал сөздерге байланысты ғалымдар К.Ержанованың мен Ж.Ә.Абдрахманованың еңбектерін басшылыққа ала отырып, окказионал сөздер мен фразеологизмдер жайында көзқарастары бірдей екендігін байқадық. Соның негізінде окказионал фразеологизмдер мен қалыпты фразеологизмдер арасындағы айырмашылықтар деп төмендегі белгілерді атап өтуге болады:
Айырмашылықтары:
Окказионал фразеологизмдер
белгілі бір жағдайға байланысты жеке автордың қолданысында стильдік
мақсатта пайда болады;
тілдік нормаға жатпайды;
сөздіктерге кіру қабілеті шектеулі;
тіркес тиянақтылығы, қолданылу тиянақтылығы байқалмайды;
өміршең емес;
бір-ақ рет қолданылуы мүмкін
Фразеологизмдер
даяр қалпында жұмсалуы;
мағына тұтастығы;
тіркес тиянақтылығы;
әдеби тілге жатады;
фразеологиялық, қазақ әдеби тілінің сөздігі т.б. сөздіктерде бар;
өміршең;
дайын тілдік тұлға
К.Ержанова өз еңбегінде жазушы С.Мұқанов тұрақты тіркестерге тек стильдік бояуы қанық, тілімізде қолданылатын сөздің мәйегі, даяр қалпында келетін тілдік бірлік ретінде ғана қарамай, оларды өзгертіп, «трансформациялап» отырған. Жазушының фразеологизмдері мәтінге белгілі бір экспрессивті леп беріп, стильдік мақсатта қолданылған, автордың өзіндік қолтаңбасын танытатын көркем тілдік элементтер болып табылады [3, 15] − деген пікірінен ғалымның окказионал фразеологизмге беріп отырған анықтамасын байқаймыз.
Ол өз еңбегінде фразеологизмдерді екі топқа бөліп қарастырады. Бірі − узуал фразеологизмдер, екіншісі − белгілі бір жаңартулармен, түрлендірулермен сабақтаса жүрген фразеологизмдер. Осылардың ішінен бізді окказионал фразеологизмдер қызықтырғандықтан, бұл тақырыпқа баса назар аудардық.
Тұрақты тіркестер айтыла-айтыла келе бояуы солғындағандықтан, автор көркемдік мақсатпен фразеологизмдердің бір компонентін басқа сөзбен ауыстырады, не түсіріп тастайды. Кейде компоненттер арасына басқа сөз енгізеді.
Оған мысал ретінде қызығына ықылық ата тою, (қызығына тоймау+ықылық ату), жүректің терең түкпірі, аузын кеңірек ашты, тісі мен тұяғы тимей, күн демей, түн демей, жаз демей, қыс демей; күн көрер дәулеті, асырар адамы; жан тартатыны деген окказионал фразеологизмдерді келтіреді.
Ғалым әр окказионал фразеологизмнің қандай тәсілмен жасалғандығын баяндап, 4 түрлі жасалу жолын көрсетеді. Олар: контаминация, компоненттер арасына сөз сыналату, мәндес сөз тіркестерін үстемелете келтіру, сөз сыңарының бірін басқа сөзбен алмастыру. Осылардың ішінде контаминация тәсіліне тоқталмақпыз, себебі біз қарастырып отырған жазушы Т.Қажыбаевтың еңбегінде де контаминация жиі кездеседі.
Мысалы, К.Ержанова өз еңбегінде қызығына ықылық ата тою дегенді екі фразеологизмнің бір сөйлем аясында жұмсалып, контаминациялық тәсіл арқылы жасалғандығын айтады.
«Ықылық атты» фразеологизмінің сөздікте екі мағынасы берілген. Соның бірі «кеңірдегіне келгенше ішіп, жеп тойды» [4, 777].
Ал қызық сөзіне қатысты сөздікте қызығына батты [түсті, бөкті], қызығын көрді, қызығын ұрлады фразеологизмдері берілген. Алайда жалпыхалықтық қолданыста қызығына тоймады деген фразеологизм бар екендігі баршамызға мәлім.
Контаминация терминінің сөздікте беріліп отырған түсініктемесіне жүгінетін болсақ,
Контаминация − зат. 1. психол. Әр түрлі сөздерге қатысты буындарды бір сөзге біріктіріп жіберуден болатын сөзді қате айту. 2. лингв. Екі элементтен үшінші жаңа тілдік бірліктің жасалуы [5, 120].
Узуал фраезологизмдер деп тіркес тиянақтылығы, мағына тұтастығы бар фразеологизмдер айтылса, окказионал фразеологизмдер оларға қарама-қарсы.
Окказионал фразеологизм дегеніміз − эмотивті әсер берудегі тиімді тілдік тұлғалар − дейді ғалым Ж.Ә. Абдрахманова өз еңбегінде [6, 10].
Біз окказионал фразеологизмдерді жасалу жолдарына қарай 5-ке бөліп төмендегідей топтадық:
1) Сөз сыңарларының бірін басқа сөзбен алмастыру;
2) Бір сыңары фразеологизм, екінші сыңары окказионал фразеологизмнің қатар қолданылуы;
3) Контаминация;
4) Қалыпты фразеологизмге сыртқы формасы ұқсас окказионал фразеологизм жасау; 5) Компоненттер арасына сөз сыналату
Ғалым Ж.Абдрахманова өз еңбегінде бір сыңары фразеологизм, екінші сыңары окказионал фразеологизмнің қатар қолданылуы арқылы жасалатын фразеологизмдерге төмендегідей мысалдар келтіреді.
Балғымбаев мырза, басыңнан бал тамып, маңдайыңнан мұнай атқылап тұрса да, мен сені бір күн ұстамаймын, егер үкіметтің Ана тілімді аяқасты ете беретіні болса! деп (Ж. Сабыржанұлы). Нормалы қолданысы бармағынан бал тамған «Он саусағынан өнер төгілген, бес аспап шебер, көп өнер иесі» деген мағына берсе, маңдайынан мұнай атқылау сөйлемге қосымша экспрессивті реңк үстеп тұр.
− Хо-ош, мейман! Атаң қазақ «абыройлы болар жігіттің алғашқы ұрлығы ашылсын» деген екен… Олай болмай, бұл қу кәсіп сенің сүйегіңе сіңіп, буыныңды қапқан көрінеді (Ж.Ахмади). Осындағы «сүйегіне сіңу» узуал фразеологиялық тіркесіне буынын қабу тіркесін қосу арқылы автор ұтымды окказионал тіркес жасаған.
Сүйегіне сіңу фразеологизміне сөздікте «табиғаты соған дағдыланып әдетіне айналған; бойына сіңген» деген түсініктеме берілген.
Оның пікірінше, окказионал фразеологизмдердің өзіне тән ерекшелігі төмендегідей болып келеді:
тек мәтін ішінде анықталады, одан тыс қалыптаспайды;
өміршең емес;
узуал фразеологизмдерге қарама-қайшы;
құрылымы тұрақсыз;
қолданылу тұрақтылығы жоқ;
мәтінге экспрессивті мән береді.
Келесі бір еңбекте окказионал фразеологизмдер термині қолданылмағанымен, фразеологизмдердің өзгертіліп, авторлық өңдеумен қолданылуы туралы сөз етіледі.
Фразеологизмдер тек жалпыхалықтық формада ғана қолданылмайды. Сонымен қатар өзгертіліп, өңделіп те жұмсалады, бұл тәсіл − көбінесе ақын-жазушыларға тән [7, 97].
Н.Уәлиұлы еңбегінде окказионализмдер деген термин кездеспейді. Алайда фразеологиялық нормадан мақсатты ауытқулар деп автор осы окказионал фразеологизмдерді айтып отыр деп білеміз. Ғалым окказионал фразеологизмдердің 5 түрлі жасалу жолын көрсетеді.
1) Эллипсис (ықшамдау) немесе фразеологизмдердің бір сыңарын түсіріп қолдану
2) Фразеологизмдердің лексикалық құрамын жаймалап қолдануға (плеоназм)
3) Бір фраезологизмнің екі бөлек сөздермен қолданылуы
4) Дистакт немесе фразеологизм сыңарларының арасына сөз сыналап ендіру.
5) Фразеологизмдердің лексикалық құрамын ауыстырып қолдану
6) Фразеологиялық единицаларды сыйыстырып қолдану (контаминация)
Фразеологиялық бірліктердің белгілі бір сыңарларын түсіріп қолдану (эллипсис), олардың лексикалық құрамының арасына сыналап сөз ендіру (дистакт), фразеологиялық единицаларды сыйыстырып қолдану (контаминация), фразеологиялық единицалардың лексикалық құрамын жаймалап қолдану (плеоназм) т.б. жаңғыртулар көбінесе квантативті өзгеріске негізделетіні байқалады [8, 55].
Осылардың ішінде фразеологизм сыңарларының арасына сөз сыналап ендіру атты жасалу жолына ерекше тоқталмақпыз. Мысалы: тығырыққа тіреді − тығырыққа әкеп тіреді; кіндігі үзілмеген − кіндігі баяғыда үзілмеген; тарамысына ілінген − тарамысына әрең ілінген т.б.
Жазушы Т.Қажыбаевтың фразеологизмдерді өзгертіп қолдануы «Аран» повесінде төмендегі мәтіндерде кездеседі. Олар окказионал фразеологизмдердің келесі жасалу жолдарын қамтиды:
1) Контаминация
1-мәтін. Дорба түбі қағылып, кебеже түбі сарқылған шақта бейопа тірлікті тәрік еткісі келмеген үміті түскір өзекті тұстан үзілгенше жанталасып аласұрар әдеті емес пе. Төңіректі түртіне тіміскілеп, сұғанақтана қалар сорақылық иба-иманды қайтсын. Аласұрғызар ашқарақ сезім бас көтеріп алғанша ұяттықтың ала жібін аттай алмай шегіншектей тұрғанымен, ақикөзденіп, дәурілеп алған тұста ақыл-естен адасқан дүлейлікке басып, кімді тыңдасын [9, 94].
Контексте ұяттықтың ала жібін аттай алмай деген бір қолданар сөз екі компоненттен құралған. Бірінші компоненті − «ұяттан аттап кете алмады», екінші компоненті − «ала жібін аттамады». Окказионал сөздің сөздіктегі мағынасына сүйенетін болсақ, төмендегідей түсініктемелер берілген:
ҰЯТТАН АТТАП КЕТЕ АЛМАДЫ. Ар-намысты сақтады [4, 735].
АЛА ЖІБІН АТТАМАДЫ. Қиянат жасамады, сұғанақтық істемеді, арамдыққа бармады
[4, 39].
Автор «ұяттықтан аттап кете алмады» және біреудің «ала жібін аттамау» фразеологизмдерін кіріктіріп, қолданған. Біреудің ала жібін аттамау ұрламау, алдамау деген мағына беретіндігін ескерсек, қаламгердің шеберлігі фразеологизмдерді кіріктіріп қолдануда танылып отыр.
2-мәтін. О, тоба! Өзінің ұлан даласындай байтақтыққа, етек-жеңі далиған дарқандыққа еті өліп, бойы үйренген мұңлық жұрт «бай бір жұттық» деуді шүкіршілік санап, оның арғы жағында нелер жатқандығына ой көзін жүгіртпей қамсыз отырудан жазбай, аштық деген аранды аждаһа тарпа бас салғанда қарсы қайратқа көше алмай, «Мен құрбандық» деп мойын сұнып сұлай берді, етегі толып жылай берді, дәрменсіздігінен ақ сүйек болып жусай берді [9, 114].
ОЙ ЖҮГІРТТІ. ОЙ ЖІБЕРДІ фразеолгизмінің сөздіктегі берілген мағынасы − «әр жайға ойша барлау, шолу жасалды».
Мұндағы ой жүгірту мен көңіл жүгірту фразеологизмдерін қатар қолданып, нәтижесінде жүгірту сөзі қайталанып келген соң, біреуін ғана қолданып, ой көзін жүгірту деген бір қолданар фразеологизм пайда болған. Жасалу жолы − контаминация.
2) Компоненттер арасына сөз сыналату немесе дистакт.
3-мәтін. − Сүйегім атакеңдікі екенінде кімнің таласы бар. Бірақ бар мәселе менің кімнен шыққанымда тұр ма екен. Болашаққа неге көңіл көзін жүгіртпейсіңдер, түге [9,13].
Тілімізде «көз жүгірту» фразеологизмі шолып қарады, «ой жіберді» деген мағына береді. Автор «көз жүгірту» деген дайын тілдік тұлғаның алдына «көңіл» сөзін тіркестіріп қолданған. Болашаққа көңіл көзін жүгірту − ертеңгі күнді ойлау мағынасында айтылған.
3) Бір сыңары окказионал фразеологизм, екінші сыңары фраезологизмнің қатар қолданылуы
4-мәтін. Ажалды нәубет бұл ауылға қанды тырнағын батыра қоймады дегеннің өзінде он шақты түндіктің оты өшіп, шаңырағы күйреген еді [9, 39].
ТҮНДІКТІҢ ОТЫ ӨШУ тұрақты тіркесінің анықтамасы фразеологиялық сөздікте берілмеген. Алайда түндікке қатысты мына тұрақты тіркестер қарастырылған: түн түндігі түрілді, түндікті оңынан ашты.
ТҮН ТҮНДІГІ ТҮРІЛДІ фразеологизмінің беретін мағынасы «таң қылаң берді, түн қараңғылығы сейілді». Түндікті оңынан ашты «дұрыс тілек, жақсы ниет туралы айтылады» .
ШАҢЫРАҒЫ КҮЙРЕУ фраезологизмі фразеологиялық сөздікте жоқ. Алайда шаңырағы күйреу фразеологизмі жалпыхалықтық қолданыста кездеседі. Мұндағы түндіктің оты өшіп, шаңырағы күйреді окказионал фразеологизмін тұтастай алып қарастырсақ, мәтіндегі мағынасы «түн түндігі түрілді» деген фразеологизмнен әлдеқайда алшақ. Яғни, бір адам ғана емес, аштықтан отбасы болып қырылып жатыр деген мағына береді.
4) Сөз сыңарларының бірін басқа сөзбен алмастыру
5-мәтін. −Алла тәңірім-ай, қос құлынымды зауалыңа кезіктіре көрме, − деп күбірлеген
Кенжештің алқымына күйікті өксік тығылып, мойылдай қара қос жанарынан мөлт-мөлт етіп жас білінді. − Анау Көбей сорлының беті әрі қарап кетті-ау [9, 108].
БЕТІ БЕРІ ҚАРАДЫ. 1. Аурудан жазыла бастады. Тоқсанбай қасына әйелін ертіп, Атбасарға барып қайтқан екен «қызының беті бері қарады, ендігі аз күнде құлан таза сауығып шығады» деп, емші дәрігер жақсы хабар айтыпты (С.Омаров).
2. Райдан қайтты, ашуы тарады, өкпесін басты, айтқанға көнді. Беті бері қарап, қол оң жайылғаннан бері қарай, жыл сайын бестеп, ондап «жаңа талап» рисалалар да тауып тұрды (С.Торайғыров) [4, 147].
Сөйлемдегі беріліп отырған үзіндіге бірінші мағынасы сәйкес келеді. Бірақ «беті әрі қарау», «беті бері қарау» деген тұрақты тіркеске антоним. Бұл фразеологизмнің мағынасы − өлім мен өмірдің арасында жату.
6-мәтін. …Анау Қызылжар, Омбы, тіпті, осы араға дейін келіп-кетіп жүрді деседі ғой. Кейде ұрылып-соғылып, өлімші болып келеді, кейде тең-тең кездеме, уыс-уыс алтын арқалап келеді. Әйтеуір қанжығасы қансыз болмайды. Бірақ бүлінгеннен бүлдіргі алма деп, сол дүние ағын судай кетті ғой атып [9, 24].
Жалпыхалықтық қолданыста «қанжығасы қанданды» деген фразеологизм «олжалы болды» деген мағына береді. Автор бұл даяр қалпында қолданылатын тілдік тұлғаны қанжығасы қансыз болмайды деп сыртқы формасын өзгерткенмен, мағынасында өзгешелік байқалмайды.
5) фразеологизмдердің бір сыңарын түсіріп қолдану немесе эллипсис
7-мәтін. Жеті жыл бойы елден безген ессіздей, жұрттан жырылып кеткен жырындыдай жалғыз күн кешті. Бүкіл ел болып жаңа қонысқа табан аударып жатқанда, мұның көне моланы күзеткен байғыздай жалғыз отырып қалғаны несі. Баяғы қисық, қыңыр шұбар шал «қырық кісі бір жақ, қыңыр кісі бір жақтың» әуейіне басып әдейі істеп отыр, топты бұзып бұра тартпаса, ішкені ірің болады о неменің дескендер мұның бұл әрекетін әулекі әпербақандықтан әріге асырмаған [9, 7].
ІШКЕНІ ІРІҢ, ЖЕГЕНІ ЖЕЛІМ фразеологизмі сөздікте берілген. еретін мағынасы − қақ-соқтыға салып, күн көрсетпеді, көзге түртпек қылды.
Автор мәтінде фразеологизмнің бір компонентін ғана «ішкені ірің» деген сыңарын қолданған, әрі «бол» көмекші етістігін тіркестірген.
8-мәтін. Ерулескен ел тірлігінде оқшау оқиға да, аласапыран алып қашты дау-дамай да аз болатын. Мамыражай, марғау тірлік табиғаттың қайталап соғар рахат қызығын тамсана тамашалау үшін ғана өмірге келгендей өзінің шараналы сәби шағымен жан біткенді елтіте, еліктіре таусылмас құмарға бөлер еді. Осы бір қаймағы бұзылмаған тірлігін береке тілер шал-шауқандар пиғылында да, тай мініп қызды ауылды жағалаған боз бала жігіт көңілінде ала бүлік, ашкөздік, бір-бірінің етегінен тартып, топшыдан қағар ішмерез қызғаныш болушы ма еді [9, 31].
Жалпыхалықтық қолданыстағы алып қашты сөз, алып қашты хабар, алып қашты әңгіме фразеологизмдері авторлық қолданыста «алып қашты дау-дамай» деп қолданылған. «Алып қашты сөз» фразеологизмінің мағынасы − бұлдыр, ұзынқұлақ, даурықпа хабар, аныққанығы белгісіз лақап, қауесет [4, 50]. Жасалу жолы − сөз сыңарларының бірін басқа сөзбен алмастыру.
Етегінен тартып, топшыдан қағу окказионал фразеологизмнің алғашқы компонентінде жалпыхалықтық қолданыстағы етектен алды «шаужайдан тартты, ілгері бастырмады» деген мағына береді [3, 222].
Сөздікте топшы сөзіне мынадай анықтама берілген: «Топшы. Адам қолының, құс қанатының кеудеге жалғасқан жері» [5, 282]. Демек, етектен тартып, топшыдан қағу адамды ілгері бастырмай кеудесінен қағу деген мағына береді.
Негізінен жалпыхалықтық қолданыста етектен алу және етектен тарту фразеологизмдерінің лексикалық құрамы ауыстырып қолданыла береді. Ал топшыдан қағу тіркесі автор тарапынан қолданысқа ие болған. Жасалу жолы − бір сыңары окказионал фразеологизм, екінші сыңары узуал фразеологизм.
9-мәтін. Мал тұяғының қимылын бағып, соның ығымен жүріп күн кешкен марғау ел тіршілік, сүйінішінен қол үзген соң жағаға шығып қалған балықтай аласұрып, есалаң болды да қалды емес пе? Тіпті іргеде отырған орыс мұжықтарының өзен, көлді сүзіп балық алып, жер шұқылап картоп, капуста өндіріп, өзек жалғар талғажау тауып жатқандарына да мойын бұрып қарамай, қасқырдан үріккен қойдай жосылып, шұбыра бергені несі. Ғасырлар бойы жүйе тартып, арна салып алған бұлақ екеш бұлақ та сол арнасынан аунап кетсе суы құрдымға сіңіп жоғалмай ма, бәз баяғы мөлдір ағынынан адасып, сарқылып барып тынбай ма?! [9, 45]. Мәтінде екі окказионал фразеологизм және басқа да тілдік тұлғалар кездеседі.
ҚАСҚЫРДАН ҮРІККЕН ҚОЙДАЙ тұрақты тіркесінің түсініктемесі сөздікте берілмегенімен, оған мағынасы мен сыртқы құрылымы ұқсас «қасқыр шапқан қойдай болды» фразеологизмінің мағынасы көрсетілген: «Тоз-тозы шықты, быт-шыт болды». Жасалу жолы − сөз сыңарларының бірін басқа сөзбен алмастыру.
«Өзек жалғар талғажау тапты» деген окказионал фразеологизм екі фразеологизмнің кірігуі арқылы жасалған. Бірінші компоненті − «өзек жалғау», екінші компоненті − «талғажау ету». Фразеологизмдердің сөздікте берілген мағынасына жеке-жеке тоқталатын болсақ:
ӨЗЕК ЖАЛҒАДЫ. Болар-болмас тамақ ішті [4, 567].
ТАЛШЫҚ ЕТТІ, ТАЛҒАЖАУ ҚЫЛДЫ, ТАЛМАУ ҚЫЛДЫ. Аздап қорек, үнем етті [4,
659].
Біздіңше, өзек жалғар талғажау табу окказионал фразеологизм. Жасалу жолы − контаминация.
Автор мақсатты түрде жасап отырған окказионал фразеологизм мәтінге үстеме мағына бере отырып, көркем шығармаға қосымша бір реңк үстеп, қаламгер шеберлігінің тағы бір дәлелі болып отыр.
ҚОРЫТЫНДЫ
Окказионал фразеологизмдердің белгілі бір мәтінге ғана қызмет ететіндігіне, жалпытілдік қолданысқа енуге, тілдік тұлғаға айналуға талпынбайтынына көз жеткіздік;
Қалыпты және окказионал фразеологизмдерді қарастыра келе, нормалы қолданыстағы фразеологизмдерде тіркес тиянақтылығы, мағына тұтастығы, қолдану тиянақтылығы заңдылығына бағынатындар болса, окказионал фразеологизмдер осыларға қоса түрлі стильдік жаңартулармен, түрлендірулермен бірге сабақтаса жүреді;
Окказионал фразеологизмдердің узуал фразеологизмдерге қайшы екендігі, өміршең еместігі, сөйлеуде кенеттен пайда болатындығы, құрылымы, құрамы тұрақсыз, қолдану тұрақтылығы жоқ, мәтінге, сөйлеуге экспрессивті, эмотивті реңк беретін айырмашылықтары анықталды.
ПАЙДАЛАНҒАН ДЕРЕКТЕР ТІЗІМІ 1 Қайыпбаева А. Көркем шығармалардағы окказионализмдердің ерекшеліктері http://www.rusnauka.com
2 Н.М.Шанский Фразеология современного русского языка: Учеб. пособие для вузов 4е изд. испр. и доп. Санкт -Петербург, 1996. — 192 с.
3 Ержанова К. С.Мұқанов романдарындағы узуал және окказионал фразеологизмдер [С.Мұқанов шығармашылығы туралы] // Ұлағат. − 2010. №4− 103-109 б.
4 Кеңесбаев І. Фразеологиялық сөздік. − Алматы: Арыс баспасы, 2007. — 800 б.
5 Қазақ әдеби тілінің сөздігі. 15 томдық − Алматы, 2011 13том. С-Т. — 752б.
6 Абдрахманова Ж. Қазіргі қазақ тіліндегі окказионал фразеологизмдер: автореферат. − Алматы, 2008. — 30 б. 7 Балақаев М., Жанпейісов Е., Томанов М., Манасбаев Б. Қазақ тілінің стилистикасы. − Алматы, 1974. — 191 б. 8 Уәлиұлы Н. Фразеология және тілдік норма. − Алматы, 1998. — 128 б.
9 Қажыбаев Т. Қан кешу: Повестер. – Ақмола, 1995. – 226 б.
Р.Ж. Киякова1, Р.К. Бекенбаева2
Окказионализмы в произведениях Т.Кажыбаева
Кокшетауский государственный университет имени Ш.Уалиханова г.Кокшетау, Казахстан
В этой статье рассматривается исследование, способы выражения окказиональных фразеологизмов, формирование термина окказионализм в лингвистике. А также мы определили различие между окказиональными фразеологизмами и узуальными фразеологизмами. Руководствуясь трудами К. Ержановой, Ж. Абдрахмановой, Н. Уәлиулы мы обобщили окказиональные фразеологизмы и сделали классификацию по способу выражения в повести «Аран» писателя Т. Кажыбаева. В частности, мы рассмотрели способы выржения окказиональных фразеологизмов эллипсис, плеоназм, использование одной фразеологии в двух отдельных словах, дистакт, контаминация.
R.Zh. Kiyakova1, R.K.Bekenbayeva 2
Occasionalisms in the works of T.Kazhybayeva
Kokshetau State University named after S.Ualikhanov,
Kokshetau, Kazakhstan This article discusses the study, ways of expressing occasional idioms, the formation of the term Occasionalism in linguistics. And also we have defined the difference between occasional idioms and ordinary idioms. Guided by the works of K. Yerzhanova, J. Abdrakhmanova, N. Uuliuly, we generalized occasional idioms and made the classification according to the way of expression in the novel “Aran” by writer T. Kazhybayev. In particular, we examined the ways of shaking off occasional idioms, ellipsis, pleonasm, using one phraseology in two separate words, distact, contamination.