Олигофренопедагогиканың объектісі тәрбиелеу, оқыту және интеллектісі бұзылған балалар және жасөспірімдердің әлеуметтік адаптациясы болады. Олигофренопедагогика педагогикалық ғылым болады, себебі теориялық негіздерді, қағидаларды, әдістерді, тәрбиелеу құралдарымен пішіндерін өңдейді.
Оқытудың дидактикалық негізі, жалпы педагогикалық қағидаларға сәйкес Олигофренопедагогикада оқу-тәрбиелік процесстерді ұйымдастыру қарастырылады. Олар коррекциондық қағидаларды теориялық негіздеуге көмектеседі.
Олигофренопедагогика ғылым ретінде өзінің зерттеу пәні болады. Оның пәні теория және оқыту тәжірибесі, тәрбиелеу және даму, әлеуметтік, құқықтық адаптация және реабилитация болады.
Педагогикалық ғылым әдетте балаларды, үлкендерді тәрбиелеу және білім беру туралы заңдылықтарын ғылым ретінде анықтайды. Коррекционды білім беру жүйесінде үш негізгі тәсілдер қарастырылады: білім беру, тәрбиелеу және психофизикалық дамуында ауытқуы бар компенсация және коррекция негізінде жеке тұлғасын қалыптастыру болады.
Олигофренопедагогика пәні белгілі тарихи құбылыстарды есепке алып өзгеріп отырды және қоғамдағы философиялық, мәдени, экономикалық және саяси көз-қарастарды қарастырады.
Зерттеу субъектісі ақыл-ойы төмен балалар болады. Ақыл-ойы төмен балаларға білім беріп, тәрбиелеп дамуында теориялық негізінің өңделуіне үлкен үлес қосқан олигофренопедагог және психолог –ғалымдар: Л.С.Выготский, М.Ф.Гнездилов, Г.М.Дульнев, И.Г.Еременко, Х.С.Замский, Л.В.Занков, М.И. Кузмицкая, В.И.Лубовская, В.Г.Петрова, Б.И.Пинкая, М.С.Певзнер.
Олигофренопедагогиканың алдында ғылым ретінде келесі мәселелер қарастырылады.
1. Интеллектісінде ауытқуы бар балалар мен жасөспірімдер тәрбиеленіп, оқыту мазмұнын, мақсаттары, қағидалары, мәселелері өңделеді.
2. Интеллектісінде ауытқуы бар балалар мен жасөспірімдерді оқыту және тәрбиелеу жағдайында ұйымдастыру пішіндерін анықтау.
3. Интеллектісінде ауытқуы бар балалар мен жасөспірімдердің ерекшеліктерін есепке алып оқыту және тәрбиелеу құралдарын мен тәсілдерін тиімді әдістерін өңдеу.
4. Интеллектісінде ауытқуы бар жастар және үлкендерге педагогикалық көмек жолдарын өңдеу.
Олигофренопедагогиканың басқа ғылымдармен байланысы. Олигофренопедагогика ғылым ретінде аралас ғылымдармен қатар тығыз байланысып дамиды, оларды шартты түрде төрт блокқа бөлуге болады: фәлсафалық (философиялық), медициналық, психологиялық және педагогикалық ғылым ретінде (схема-1). Фәлсафалық ғылымдар маңызды концептуальдымәселереді қарастыруға мүмкіндік береді, яғни ол ақылы төмен тұлғалардың көмегімен байланысты : бұл адамдарды құқықтық қорғау, осы категория бойынша тұлғалардың әлеуметтік қатынасын қоғам мүшелерінің тәртіп механизмдерін өңдеу болады. Бұл блокқа фәлсафа, этика, құқық, әлеуметтану жатады.
Медициналық ғылымдар ақыл-ойында ауытқуыдың пайда болуының биологиялық себептерін көруге көмектеседі, организмде пайда болған өзгерістердің маңызын түсіндіреді. Ақыл-ойы төмен балалардың даму ерекшеліктерін түсінуге және оның жалпы білім беру бағытын дұрыс таңдауға көмектеседі. Бұл блокқа анатомия, физиология, нейрофизиология, невропотология, психопотология, психиатрия, генетика, педиатрия.
Психологиялық ғылым интеллектісінің дамуының заңдылығын анықтауға, олардың психологиялық процестерінің ерекшеліктерін қолданылатын педагогикалық әдістермен және тәсілдердің ғылыми негізіне мүмкіндік береді. Бұл блокқа жалпы психология, адам психологиясы, жас ерекшелік психологиясы, педагогикалық психология, арнайы психология, олигофренопсихология жатады.
Педагогикалық ғылым интеллектісінде ауытқуы бар балаларды оқыту мазмұны және тәрбиелеу мақсаттарының, мәселелерінің, қағидаларының, спецификасын анықтайды. Бұл ғылымға жалпы педагогика, дидактика, тәрбиелік жұмыстың методикасы, әлеуметтік педагогика, арнайы педагогика жатады.
Олигофренопедагогиканың зерттеу әдістері. Олигофренопедагогика ғылым ретінде келесідей зерттеу әдістерін қолданады: бақылау, әңгімелесі, анкета жасау, балалардың өнімділік қызметін зерттеу, психолого- педагогикалық құжаттарды зерттеу, эксперимент.
Бақылау- қандайда бір педагогикалық құбылыстарды бір бағытты, процесте зерттеуші нақты белгіленген материал алады. Бақылаудың мақсаты, мәселесі, объектісі болады. Зерттелуші объектіге әсер ететін бақылау тәсілін таңдайды және қажетті ақпараттарды жиналуын қамтамасыз етеді. Бақылаудың жазбалары (хаттамалар) жүргізіледі, алынған ақпараттар өңделеді.
Әңгімелесу — зерттеудің өзбетінще немесе қосымша әдісі, қажетті ақпаратты алу мақсатында қолданылады немесе бақылау барысында анық болмаған жағдайды шешу үшін қолданылады. Әңгімелесу анықтауды талап ету мәселесі бойынша алдын –ала жоспарланған сұрақтар бойынша жүргізіледі.
Анкета жасау – анкета бойынша жалпы ақпараттар жинау әдісі. Яғни анкета кімге арналған болса, сол тұлғалар сұрақтарға жазбаша жауап береді.
Психологиялық-педагогикалық құжаттарды зерттеу (балалардың жеке істері, медициналық карталары, психолого-педагогикалық мінездемелері, бақылау күнделіктері, сынып журналы, жиналыс хаттамалары, жиналыстар) бірнеше объективті мәліметтерді алуға мүмкіндік береді.
Олигофренопедагогика әдісінінің маңызды ролі эксперимент – мазмұны, әдісі немесе тәсілі бойынша педагогикалық тиімділікті анықтау үшін арнайы ұйымдастырылған тексеру. Эксперимент төрт этапты құрайды: теоретикалық – зерттеу пәнінің және объектісінің мәселелерін қою, мақсаттарын анықтау, сонымен қатар болжамдарын да анықтау болады; әдістемелік – зерттеу әдістемелерін өңдеу, алынған нәтижелерді өңдеу әдісі; эксперименттің өзі – тапсырмалар, жаттығулар кешенінің серияларын жүргізу.; аналитикалық – алынған мәліметтерді сандық және сапалық талдау, олардың тәжірибелік ұсыныстарын және қорытындыларын қалыптастыру. Мақсаттың соңында эксперимент құрастырушы, үйретуші және бақылаушы болуы мүмкін болады.
Олигофренопедагогиканың объектілері, пәні, субъектілері, мәселелері
Олигофренопедагогиканың объектісі тәрбиелеу, оқыту және интеллектісі бұзылған балалар және жасөспірімдердің әлеуметтік адаптациясы болады. Олигофренопедагогика педагогикалық ғылым болады, себебі теориялық негіздерді, қағидаларды, әдістерді, тәрбиелеу құралдарымен пішіндерін өңдейді.
Оқытудың дидактикалық негізі, жалпы педагогикалық қағидаларға сәйкес Олигофренопедагогикада оқу-тәрбиелік процесстерді ұйымдастыру қарастырылады. Олар коррекциондық қағидаларды теориялық негіздеуге көмектеседі.
Олигофренопедагогика ғылым ретінде өзінің зерттеу пәні болады. Оның пәні теория және оқыту тәжірибесі, тәрбиелеу және даму, әлеуметтік, құқықтық адаптация және реабилитация болады.
Педагогикалық ғылым әдетте балаларды, үлкендерді тәрбиелеу және білім беру туралы заңдылықтарын ғылым ретінде анықтайды. Коррекционды білім беру жүйесінде үш негізгі тәсілдер қарастырылады: білім беру, тәрбиелеу және психофизикалық дамуында ауытқуы бар компенсация және коррекция негізінде жеке тұлғасын қалыптастыру болады.
Олигофренопедагогика пәні белгілі тарихи құбылыстарды есепке алып өзгеріп отырды және қоғамдағы философиялық, мәдени, экономикалық және саяси көз-қарастарды қарастырады.
Зерттеу субъектісі ақыл-ойы төмен балалар болады. Ақыл-ойы төмен балаларға білім беріп, тәрбиелеп дамуында теориялық негізінің өңделуіне үлкен үлес қосқан олигофренопедагог және психолог –ғалымдар: Л.С.Выготский, М.Ф.Гнездилов, Г.М.Дульнев, И.Г.Еременко, Х.С.Замский, Л.В.Занков, М.И. Кузмицкая, В.И.Лубовская, В.Г.Петрова, Б.И.Пинкая, М.С.Певзнер.
Олигофренопедагогиканың алдында ғылым ретінде келесі мәселелер қарастырылады.
1. Интеллектісінде ауытқуы бар балалар мен жасөспірімдер тәрбиеленіп, оқыту мазмұнын, мақсаттары, қағидалары, мәселелері өңделеді.
2. Интеллектісінде ауытқуы бар балалар мен жасөспірімдерді оқыту және тәрбиелеу жағдайында ұйымдастыру пішіндерін анықтау.
3. Интеллектісінде ауытқуы бар балалар мен жасөспірімдердің ерекшеліктерін есепке алып оқыту және тәрбиелеу құралдарын мен тәсілдерін тиімді әдістерін өңдеу.
4. Интеллектісінде ауытқуы бар жастар және үлкендерге педагогикалық көмек жолдарын өңдеу.
Олигофренопедагогиканың басқа ғылымдармен байланысы. Олигофренопедагогика ғылым ретінде аралас ғылымдармен қатар тығыз байланысып дамиды, оларды шартты түрде төрт блокқа бөлуге болады: фәлсафалық (философиялық), медициналық, психологиялық және педагогикалық ғылым ретінде (схема-1). Фәлсафалық ғылымдар маңызды концептуальдымәселереді қарастыруға мүмкіндік береді, яғни ол ақылы төмен тұлғалардың көмегімен байланысты : бұл адамдарды құқықтық қорғау, осы категория бойынша тұлғалардың әлеуметтік қатынасын қоғам мүшелерінің тәртіп механизмдерін өңдеу болады. Бұл блокқа фәлсафа, этика, құқық, әлеуметтану жатады.
Медициналық ғылымдар ақыл-ойында ауытқуыдың пайда болуының биологиялық себептерін көруге көмектеседі, организмде пайда болған өзгерістердің маңызын түсіндіреді. Ақыл-ойы төмен балалардың даму ерекшеліктерін түсінуге және оның жалпы білім беру бағытын дұрыс таңдауға көмектеседі. Бұл блокқа анатомия, физиология, нейрофизиология, невропотология, психопотология, психиатрия, генетика, педиатрия.
Психологиялық ғылым интеллектісінің дамуының заңдылығын анықтауға, олардың психологиялық процестерінің ерекшеліктерін қолданылатын педагогикалық әдістермен және тәсілдердің ғылыми негізіне мүмкіндік береді. Бұл блокқа жалпы психология, адам психологиясы, жас ерекшелік психологиясы, педагогикалық психология, арнайы психология, олигофренопсихология жатады.
Педагогикалық ғылым интеллектісінде ауытқуы бар балаларды оқыту мазмұны және тәрбиелеу мақсаттарының, мәселелерінің, қағидаларының, спецификасын анықтайды. Бұл ғылымға жалпы педагогика, дидактика, тәрбиелік жұмыстың методикасы, әлеуметтік педагогика, арнайы педагогика жатады.
Олигофренопедагогиканың зерттеу әдістері. Олигофренопедагогика ғылым ретінде келесідей зерттеу әдістерін қолданады: бақылау, әңгімелесі, анкета жасау, балалардың өнімділік қызметін зерттеу, психолого- педагогикалық құжаттарды зерттеу, эксперимент.
Бақылау- қандайда бір педагогикалық құбылыстарды бір бағытты, процесте зерттеуші нақты белгіленген материал алады. Бақылаудың мақсаты, мәселесі, объектісі болады. Зерттелуші объектіге әсер ететін бақылау тәсілін таңдайды және қажетті ақпараттарды жиналуын қамтамасыз етеді. Бақылаудың жазбалары (хаттамалар) жүргізіледі, алынған ақпараттар өңделеді.
Әңгімелесу — зерттеудің өзбетінще немесе қосымша әдісі, қажетті ақпаратты алу мақсатында қолданылады немесе бақылау барысында анық болмаған жағдайды шешу үшін қолданылады. Әңгімелесу анықтауды талап ету мәселесі бойынша алдын –ала жоспарланған сұрақтар бойынша жүргізіледі.
Анкета жасау – анкета бойынша жалпы ақпараттар жинау әдісі. Яғни анкета кімге арналған болса, сол тұлғалар сұрақтарға жазбаша жауап береді.
Психологиялық-педагогикалық құжаттарды зерттеу (балалардың жеке істері, медициналық карталары, психолого-педагогикалық мінездемелері, бақылау күнделіктері, сынып журналы, жиналыс хаттамалары, жиналыстар) бірнеше объективті мәліметтерді алуға мүмкіндік береді.
Олигофренопедагогика әдісінінің маңызды ролі эксперимент – мазмұны, әдісі немесе тәсілі бойынша педагогикалық тиімділікті анықтау үшін арнайы ұйымдастырылған тексеру. Эксперимент төрт этапты құрайды: теоретикалық – зерттеу пәнінің және объектісінің мәселелерін қою, мақсаттарын анықтау, сонымен қатар болжамдарын да анықтау болады; әдістемелік – зерттеу әдістемелерін өңдеу, алынған нәтижелерді өңдеу әдісі; эксперименттің өзі – тапсырмалар, жаттығулар кешенінің серияларын жүргізу.; аналитикалық – алынған мәліметтерді сандық және сапалық талдау, олардың тәжірибелік ұсыныстарын және қорытындыларын қалыптастыру. Мақсаттың соңында эксперимент құрастырушы, үйретуші және бақылаушы болуы мүмкін болады.