АРНАЙЫ СОЦИОЛОГИЯ— тұтас қоғамның және әлеуметтік процестердің белгілі дәрежеде тәуелсіз, өзіндік жүйелерін зерттейтін социология ғылымының дербес салаларының жиынтық атауы. А. с. тұжырымын алғаш рет америкалық социолог Р. Мертон енгізген. Мақсаты — социол. білімнің эмпириял ы қ және теориялық бөлімдері арасындағы ерекше, белгілі дәрежеде тәуелсіз жүйелерін зертгеу. Әрбір әлеум. теория әр түрлі әлеум. қоғамдар мен салаларды, ин- ттар мен процестерді, олардың жалпы және өзіндік байланыстарын, сипаттарын, пайда болу жағдайларын қарастырады. Қазіргі социол-да арнайы әлеум.-психол. зерттеу салаларының бірнеше топтары пайда болған: 1) адамның негізгі қызмет ету формалары мен түрлерін зерттейтін салалар (бос уақыт социологиясы, еңбек социологиясы, тұрмыс социологиясы, т.б.); 2) социология және гуманитарлық ғылымдар шекарасында қалыптасқан салалар (құқық социологиясы, экон. социологиясы, саясат социологиясы, мәдениет социологиясы, дін социологиясы, т.б.); 3) қоғамның әлеум. құрылысын, құрамдас бөліктерін және өзара қатынастарын зерттейтін салалар (әлеуметтік топтар теориясы, қала социологиясы, ауыл социологиясы, т.б.); 4) әлеум. ин- ттар қызметін зерттейтін салалар (басқару социологиясы, отбасы социологиясы, білім беру социологиясы, ғылым социологиясы, т.б.); 5) Кертартпа әдет пен мінез-құлықты зерттейтін салалар.