Әскери қызметтің жалпы сипаттамасы.
Әрбір адам өмір бойы қызметтің әр қилы түрімен айналысады. Адамның ең алғашқы қызметі ойын болып табылады. Оқу – қызметтің келесі кезеңі, онымен әрбір адам дамудың белгілі бір кезеңінде айналысады. Әрбір адамның негізгі қызметінің түрі еңбек болып табылады. Ол әрқашан мақсатқа жетуге бағытталады және тікелей немесе еңбектің қаруын пайдалану арқылы бірлескен күш жұмсаумен жүзеге асырылады. Еңбек тұлғаға қалыпты әсер етеді.
Әскери қызмет – ойын кезеңі, оқу мен еңбекті қамтитын қызметтің күрделі түрі. Сондықтан ол әсіресе жауынгердің жеке басына, оның психикалық қасиеттерінің қалыптасуына әсер етеді. Ұрыстық жаттығу әскери қызметтің негізгі бөлігін құрайды.
Жауынгер саяси, арнйы, әскери-техникалық, тактикалық білімдерді игереді, жарғылармен, нұсқаулармен танысады, әскери өмірді таниды. Тұлғаның кейпін анықтайтын берік ілімдер, дағдылар, ой-пікірлер қалыптасады.
Әскери білімдерді игеру арқылы жауынгерлердің басқаларға, оқу шарттарына деген қатынасы қалыптасады. Әскери қызмет – бұл мемлекеттік және қоғамдық мәнге ие міндетті еңбек. Жауынгер техниканы қолданады, ұрысқа жоғары деңгейде дайындалады, үнемі күштеу жағдайында болады, үлкендердің бұйрықтарын орындайды. Әскери қызметтің мәжбүрлігі, жауапкершілігі және маңыздылығы күшті тәрбиелік факторлар болып табылады.
Жауынгерлердің жеке басының дамуына жарғылық тәртіп, адамдармен қарым-қатынас, еңбектің құраладры-техникалар мен қару-жарақтар әсерін тигізеді. Әскери қызмет бұл – ең алдымен, үлкен саяси-әлеуметтік мәнділігімен, ұрыстық техникалар мен қару-жарықтарды қолданумен сипатталатын жауынгерлік қызмет. Оның әсерінен қорғаушының кең пейілді белгілері дамиды. Қызметтің психологиялық құрылымын талдау осы процесте тұлға қалыптасып, адамның психикалық процестері мен психикалық қасиеттері дамитындығын көрсетеді.
Бұл мәселені мектептегі АӘД сабағының педагогикалық мақсаттылығын анықтауда есерген жөн.
2. Әртүрлі әскери қызметтің, ұрыстық жаттығулардың және жауынгерлік қызметтің психологиялық ерекшеліктері.
Зымыранды-ядорлық қаруларды, оларды жеткізудің жаңа құралдарын пайдалану қысқа уақытта және үлкен қашықтыққа бұрын соңды болмаған күшпен қатты әсер ететін соққы беруге мүмкіндік тудырады. Осыған байланысты әскери қызметтің жауынгерлік кезекшілік сияқты түрінің маңызы жоғарылады.
Жауынгерлік кезекшіліктің ең маңызды психологиялық ерекшеліктері болып оның мемлекеттік маңыздылығы, жоғары деңгейдегі жауапкершілігі, мәжбүрлігі, кезекшілікті жүргізуі табылады. Ең соңғысы күрделі және психологиялық тұрғыдан акті болып табылады. Ең соңғысы күрделі және психологиялық тұрғыдан акті болып табылады. Жауынгер өзінің білімі мен дағдысын пайдалануы керек, ол өзіне деген жауапкершілік пен сенімді сезіну қажет.
Келесі жауынгерлік кезекшіліктердегі жауынгерлік қызмет тәжірибелік қызметтің бір түрі ретінде жауынгердің саналығының өсуіне, оның тәртіптілігін, атқарушылығын, тапқырлығын, ілтипаттылығын қалыптастыруға мүмкіндік береді.
Атыс дайындығы – ұрысқа дайындық барысында жауынгерлердің қызметінің негізгі бөлігін құрайды. Мұнда оқу, міндетті еңбек және ойын кезеңінен элементтері күрделі үйлесім табады.
Саптық дайындық – бұл әскерді оқыту мен тәрбиелеудің маңызды бөлімі. Сап – бұл әскери қызметті орындау үшін адамдарды ұйымдастыру. Сондықтан саптық дайындық кезінде жауынгерлер бөлімшенің құрамында келісіп әрекет етуге дағдыланады, бұйрықтарды орындайды, олардың бірқатар маңызды моральді-саяси ерекшеліктері қалыптасады. Жауынгердің саптық дайындықтың мағынасын, маңыздылығын және қажеттілігін дұрыс түсінуі, сондай-ақ офицердің тәрбиелік мүмкіндіктерді пайдалануы күшті әсерді алдын-ала анықтайды.
Жеке құрамның ұрыс техникаларын үйренуі және оны қолдану бойынша жұмыстар барлық бөлімшелерде жүргізіледі. Жеке құрамның ұрыс техникаларды, техникалық дайындықты игеру және пайдалану процесіндегі мақсатты бағытталған тәрбиелік жұмыстар моральдық-ұрыстық ерекшеліктерді дамытады: отаншылдық, өзара түсіну, бірбеткейлік, ерік-жігер, тәртіптілік.
Тактикалық дайындық – бұл жауынгерлік қызметке ең жақын әскери оқу түрі. Мұнда оқу, еңбек және ойын компоненттері күрделі үйлесімін табады. Тәрбиелік жаттығулар ұрыс тапсырмаларын шешу, дұрыс әрекет жасау мүмкіндігін, моральды саяси және психологиялық қасиеттердің даму жағдайын тудырады. Мұның барлығы саяси сананың, отаншылдықтың, өзіне және жолдастарына сенімділігінің болуына әкеледі. Жауынгерлердің қиындықтарды жеңудегі ірбеткейлік сияқты жігерлі қасиеттерін дағдыландырады. Сонымен қатар, оның тапқырлық, әскери айла, зеректік, ұқыптылық, үнемділік сияқты жеке ерекшеліктерін де дамытады.
Әскери мүлікті, ұрыс техникаларын, әскери объектілерді қорғау және сақтау әрбір әскери қызметкердің әскери қызметінің міндетті компоненті болып табылады.
Қарауылдық қызмет, әскери қызметтің ерекше түрі. Бейбіт уақытта да қарауыл қызметін атқару міндетті болып саналады. Бұл жауынгердің жеке басының дамуына әсер ететін психологиялық фактор болып табылатын белгілі ішкі икемділігін, ынталы болуын туғызады. Қаруыл қызметін атқару жауынгерлердің борыш, отаншылдық, ұжымшылдық, әскери дәстүрге адал болу сезімдерін, бірбеткейлік, шыдамдылық, салқынқандылық, тапқырлық, өзіне сенімділік қасиеттерін дамытады. Олар қызмет барысында, мектеп кезінде АӘД сабағында қалыптасқан база негізінде дамиды. Қазіргі заманғы ұрыс шарттары өзінің атыс құралдарының көптігімен, жағдайдың күрделілігімен және өзгермелілігімен сарбаз үшін денсаулығына және психологиялық тұрғыдан өте қауіпті болып табылады. Адамның қауіпті сезіну мен мазасыздануы оның психикалық жағдайының өзгеруіне әкеледі. Қиналу барлық психиканың жұмыстарына әсер етеді. Ол сезім органдарының қызметіне оң әсерін тигізуі мүмкін, мысалы, көру мен есту органдарның қызметіне оң әсерін тигізуі мүмкін, мысалы, көру мен есту органдарының қызметін жақсарту. Қиналыс қабылдауды күшейтіп, адамның байқағыштығын, сақтылығын арттыруы мүмкін. Қиналыс жағдайы ойдың жетілуін қамтамасыз етеді немесе керісінше, ойдың шашырауына әкеледі. Ұрыс қауіпіне байланысты туған қиналыс тұтастығын беріктігі деңгейінен қиналудың психикалық процестерге әсері тәуелді болады.
Мақсаттылық, ынталылық, белсенділік, жауға деген жек көрушілік, отаншылдық, ұжымшылдық сияқты моральді-саяси қасиеттердің болуы тұлғаның тұлғалығын сақтайтын ішкі күштер болып табылады. Психологиялық дайындықтың негізгі міндеттірінің бірі жауынгердің психикасының сенімділгін және кедергілерді жеңуін қалыптастыру болып табылады. Психиканың сенімділігі, жауап берудің жоғарғы сезімталдығын, дәлдігін, жылдамдығын, зейіннің тұрақтылығын, кез келген уақытта шешімді әрекеттерге үнемі дайын болуын, қамтамасыз ету жолымен жоғалмайды.
№10. Ұрыс әрекетінің психологиялық ерекшеліктері. Әскери шеберліктің болмысы мен құрылымы. Білім, дағды, іскерлік-адам әрекетінің компоненті болып табылатын психикалық ілімдер. Автоматтылық. Белсенді ұрыс қимылына жауынгерлерді психологиялық дайындау. Сарбаздың саяси моральді, жауынгерлік, арнайы әскери және дене төзімділігі қасиеттері.
Әрбір адам өмір бойы қызметтің әр қилы түрімен айналысады. Адамның ең алғашқы қызметі ойын болып табылады. Оқу – қызметтің келесі кезеңі, онымен әрбір адам дамудың белгілі бір кезеңінде айналысады. Әрбір адамның негізгі қызметінің түрі еңбек болып табылады. Ол әрқашан мақсатқа жетуге бағытталады және тікелей немесе еңбектің қаруын пайдалану арқылы бірлескен күш жұмсаумен жүзеге асырылады. Еңбек тұлғаға қалыпты әсер етеді.
Әскери қызмет – ойын кезеңі, оқу мен еңбекті қамтитын қызметтің күрделі түрі. Сондықтан ол әсіресе жауынгердің жеке басына, оның психикалық қасиеттерінің қалыптасуына әсер етеді. Ұрыстық жаттығу әскери қызметтің негізгі бөлігін құрайды.
Жауынгер саяси, арнйы, әскери-техникалық, тактикалық білімдерді игереді, жарғылармен, нұсқаулармен танысады, әскери өмірді таниды. Тұлғаның кейпін анықтайтын берік ілімдер, дағдылар, ой-пікірлер қалыптасады.
Әскери білімдерді игеру арқылы жауынгерлердің басқаларға, оқу шарттарына деген қатынасы қалыптасады. Әскери қызмет – бұл мемлекеттік және қоғамдық мәнге ие міндетті еңбек. Жауынгер техниканы қолданады, ұрысқа жоғары деңгейде дайындалады, үнемі күштеу жағдайында болады, үлкендердің бұйрықтарын орындайды. Әскери қызметтің мәжбүрлігі, жауапкершілігі және маңыздылығы күшті тәрбиелік факторлар болып табылады.
Жауынгерлердің жеке басының дамуына жарғылық тәртіп, адамдармен қарым-қатынас, еңбектің құраладры-техникалар мен қару-жарақтар әсерін тигізеді. Әскери қызмет бұл – ең алдымен, үлкен саяси-әлеуметтік мәнділігімен, ұрыстық техникалар мен қару-жарықтарды қолданумен сипатталатын жауынгерлік қызмет. Оның әсерінен қорғаушының кең пейілді белгілері дамиды. Қызметтің психологиялық құрылымын талдау осы процесте тұлға қалыптасып, адамның психикалық процестері мен психикалық қасиеттері дамитындығын көрсетеді.
Бұл мәселені мектептегі АӘД сабағының педагогикалық мақсаттылығын анықтауда есерген жөн.
2. Әртүрлі әскери қызметтің, ұрыстық жаттығулардың және жауынгерлік қызметтің психологиялық ерекшеліктері.
Зымыранды-ядорлық қаруларды, оларды жеткізудің жаңа құралдарын пайдалану қысқа уақытта және үлкен қашықтыққа бұрын соңды болмаған күшпен қатты әсер ететін соққы беруге мүмкіндік тудырады. Осыған байланысты әскери қызметтің жауынгерлік кезекшілік сияқты түрінің маңызы жоғарылады.
Жауынгерлік кезекшіліктің ең маңызды психологиялық ерекшеліктері болып оның мемлекеттік маңыздылығы, жоғары деңгейдегі жауапкершілігі, мәжбүрлігі, кезекшілікті жүргізуі табылады. Ең соңғысы күрделі және психологиялық тұрғыдан акті болып табылады. Ең соңғысы күрделі және психологиялық тұрғыдан акті болып табылады. Жауынгер өзінің білімі мен дағдысын пайдалануы керек, ол өзіне деген жауапкершілік пен сенімді сезіну қажет.
Келесі жауынгерлік кезекшіліктердегі жауынгерлік қызмет тәжірибелік қызметтің бір түрі ретінде жауынгердің саналығының өсуіне, оның тәртіптілігін, атқарушылығын, тапқырлығын, ілтипаттылығын қалыптастыруға мүмкіндік береді.
Атыс дайындығы – ұрысқа дайындық барысында жауынгерлердің қызметінің негізгі бөлігін құрайды. Мұнда оқу, міндетті еңбек және ойын кезеңінен элементтері күрделі үйлесім табады.
Саптық дайындық – бұл әскерді оқыту мен тәрбиелеудің маңызды бөлімі. Сап – бұл әскери қызметті орындау үшін адамдарды ұйымдастыру. Сондықтан саптық дайындық кезінде жауынгерлер бөлімшенің құрамында келісіп әрекет етуге дағдыланады, бұйрықтарды орындайды, олардың бірқатар маңызды моральді-саяси ерекшеліктері қалыптасады. Жауынгердің саптық дайындықтың мағынасын, маңыздылығын және қажеттілігін дұрыс түсінуі, сондай-ақ офицердің тәрбиелік мүмкіндіктерді пайдалануы күшті әсерді алдын-ала анықтайды.
Жеке құрамның ұрыс техникаларын үйренуі және оны қолдану бойынша жұмыстар барлық бөлімшелерде жүргізіледі. Жеке құрамның ұрыс техникаларды, техникалық дайындықты игеру және пайдалану процесіндегі мақсатты бағытталған тәрбиелік жұмыстар моральдық-ұрыстық ерекшеліктерді дамытады: отаншылдық, өзара түсіну, бірбеткейлік, ерік-жігер, тәртіптілік.
Тактикалық дайындық – бұл жауынгерлік қызметке ең жақын әскери оқу түрі. Мұнда оқу, еңбек және ойын компоненттері күрделі үйлесімін табады. Тәрбиелік жаттығулар ұрыс тапсырмаларын шешу, дұрыс әрекет жасау мүмкіндігін, моральды саяси және психологиялық қасиеттердің даму жағдайын тудырады. Мұның барлығы саяси сананың, отаншылдықтың, өзіне және жолдастарына сенімділігінің болуына әкеледі. Жауынгерлердің қиындықтарды жеңудегі ірбеткейлік сияқты жігерлі қасиеттерін дағдыландырады. Сонымен қатар, оның тапқырлық, әскери айла, зеректік, ұқыптылық, үнемділік сияқты жеке ерекшеліктерін де дамытады.
Әскери мүлікті, ұрыс техникаларын, әскери объектілерді қорғау және сақтау әрбір әскери қызметкердің әскери қызметінің міндетті компоненті болып табылады.
Қарауылдық қызмет, әскери қызметтің ерекше түрі. Бейбіт уақытта да қарауыл қызметін атқару міндетті болып саналады. Бұл жауынгердің жеке басының дамуына әсер ететін психологиялық фактор болып табылатын белгілі ішкі икемділігін, ынталы болуын туғызады. Қаруыл қызметін атқару жауынгерлердің борыш, отаншылдық, ұжымшылдық, әскери дәстүрге адал болу сезімдерін, бірбеткейлік, шыдамдылық, салқынқандылық, тапқырлық, өзіне сенімділік қасиеттерін дамытады. Олар қызмет барысында, мектеп кезінде АӘД сабағында қалыптасқан база негізінде дамиды. Қазіргі заманғы ұрыс шарттары өзінің атыс құралдарының көптігімен, жағдайдың күрделілігімен және өзгермелілігімен сарбаз үшін денсаулығына және психологиялық тұрғыдан өте қауіпті болып табылады. Адамның қауіпті сезіну мен мазасыздануы оның психикалық жағдайының өзгеруіне әкеледі. Қиналу барлық психиканың жұмыстарына әсер етеді. Ол сезім органдарының қызметіне оң әсерін тигізуі мүмкін, мысалы, көру мен есту органдарның қызметіне оң әсерін тигізуі мүмкін, мысалы, көру мен есту органдарының қызметін жақсарту. Қиналыс қабылдауды күшейтіп, адамның байқағыштығын, сақтылығын арттыруы мүмкін. Қиналыс жағдайы ойдың жетілуін қамтамасыз етеді немесе керісінше, ойдың шашырауына әкеледі. Ұрыс қауіпіне байланысты туған қиналыс тұтастығын беріктігі деңгейінен қиналудың психикалық процестерге әсері тәуелді болады.
Мақсаттылық, ынталылық, белсенділік, жауға деген жек көрушілік, отаншылдық, ұжымшылдық сияқты моральді-саяси қасиеттердің болуы тұлғаның тұлғалығын сақтайтын ішкі күштер болып табылады. Психологиялық дайындықтың негізгі міндеттірінің бірі жауынгердің психикасының сенімділгін және кедергілерді жеңуін қалыптастыру болып табылады. Психиканың сенімділігі, жауап берудің жоғарғы сезімталдығын, дәлдігін, жылдамдығын, зейіннің тұрақтылығын, кез келген уақытта шешімді әрекеттерге үнемі дайын болуын, қамтамасыз ету жолымен жоғалмайды.
№10. Ұрыс әрекетінің психологиялық ерекшеліктері. Әскери шеберліктің болмысы мен құрылымы. Білім, дағды, іскерлік-адам әрекетінің компоненті болып табылатын психикалық ілімдер. Автоматтылық. Белсенді ұрыс қимылына жауынгерлерді психологиялық дайындау. Сарбаздың саяси моральді, жауынгерлік, арнайы әскери және дене төзімділігі қасиеттері.