Қорқыт

Қорқыт
Қорқыт бейнесі қазақ әдебиетінде ха лық ауызында ертеден сақталған. Қорқыт деген де көз алдымызға ажалдан қашқан абыз қарт бейнесі келеді. Себебі, Қорқыттың өмірі не байланыс ты осы маз мұндағы аңыз ел ара сында көп та ра ған. Қорқыт ата бейнесі бар лық түркі халық тарының әдебиетінде бар.
Қорқыт туралы аңыздарда оның қобыз шы, ойшыл, жырау екені айтылады. Сон дай ақ алғашқы қобыздың авторы әрі ас пап ты жасаушы шебер де өзі болғанын аңыздар 
дан білеміз. Аңыздарға сүйенсек, Қор қыт бейнесінің тарихи тұлға екенін дәлелдейтін көптеген дерек бар.
Қорқыт ата шамамен VІІІ–Х ғасырларда Сырдария бойында өмір сүрген оғызқыпшақ тайпалық бірлестігінде дүниеге келген. Белгілі та рихшы Рашид әдДиннің «Жамиғ атТауарих» атты тарихи шежіресінде Қорқыттың қайы тайпасынан шыққандығы туралы дерек бар. Ал тағы да бір таны мал тарихшы, шежіреші Әбілғазының «Түрік шежіресінде» оның шыққан тегі баят делінеді. Осы шежіреде Қорқыт оғыздардың елбегі болып, 95 жасқа келіп қайтыс болғаны туралы нақты айтылады. Белгілі ғалым Әбубәкір Диваев Сырдария жағасында Қорқыт атаның зи раты бар екенін өз еңбектерінде жазған.
Қорқыт ата туралы аңыздардан оның үш түрлі қасиетті бойына дарытқанын білеміз. Біріншіден, ол оғызқыпшақ ұлысының айтулы бақсысы, абызы болған адам. Екіншіден, күй өнерінің иесі – күйші, қобыз сарынын алғаш өмірге әкелген өнерпаз. Үшіншіден, сол кездегі көп ұлыстарға аты шыққан жырау, оның жырлары – оғызқыпшақ өмірін бейнелеген әдебитарихи мұра.
Кезінде бұл жырларды шетелдік ғалымдардан В.В. Бартольд, В.М. Жир мунский, Ф. Копрулузаде, О.Ш. Кокжай, Э. Росси т.б. зерттеп өз пікірлерін білдірген. Сондайақ қазақ ғалымдарынан Ш. Уәли ханов, Ә. Марғұлан, Ә. Қоңыратбаев, Х. Сүйіншәлиев, Б. Ысқақов, М. Бай ділдаев, Ш. Ыбыраев және т.б. зерттеп, Қорқыт бейнесінің тарихи және көркемдік ерекшеліктерін нақтылай түсті.
«Қорқыт ата кітабының» екі нұс қасы сақталған. Оның бірі Герма ния дағы Дрезден кітапханасы ның сирек кездесетін қолжазбалар қорында сақ таулы. Дрезден нұсқасы «Қорқыт ата ның оғыз тайпасы тіліндегі кітабы» деп аталады. Бұл нұсқада Қорқыттың он екі жыры толық берілген. Бұл қол жазба кітаптың мұқабасында көр сетілген аты: «Кітаби дедем Коркут ғали лисани таифаи у огузан», яғни «Қорқыт атаның оғыз тайпасы тілін дегі кітабы» деген атпен жарық көрді.
«Қорқыт ата кітабының» екінші қол жазба нұсқасы Ватикандағы Апостолика кі тап ха на сында сақталған. Бұл қолжазбада алты жыр
1986 жылы «Жазушы» бар. Аталмыш жырды итальян тіліне тұңғыш
баспасынан жарық көрген
рет аударған ғалым Этторе Росси болды. «Қорқыт ата» кітабының
«Қорқыт ата кітабы» – түркі тектес халық мұқабасы тардың ежелгі тарихын, байырғы тұр мысын, әдетғұрпын, салтсанасын, ақын дық дәстүрін танытатын эпика лық әрі тарихи мұра. Қорқыт ата хи кая сы – ерте замандарда Сыр дария бойын мекен еткен оғызқып шақ тай палары арасында туып, сан ғасырлар бойы ұрпақтан ұрпаққа та ра ған, руха ни қазына ретінде бү гінгі күнге дейін өзінің әдеби, тарихи, этно гра фиялық т.б. мәнін жоймаған аса құнды көр кем туынды.
Қызылорда облысында бір кездері Қорқыт ата кешені. Қызылорда
Қорқыт ата мазары орналасқан Сыр облысы
дария өзенінің та ғанында Б. Ибраев және С. Исатаевтардың жоба сымен Қорқыт ата архитектуралық кеше ні тұрғызылған.