19 ғасырдағы ұлттық сөз өнері дамуының ерекшеліктері. Ақындық поэзиядағы фольклор мен әдебиет дәстүрі сабақтастығы мұрасындағы түркі өркениеті және ислам мәдениеті көріністері.
Қазақстан жерін отарлау жұмыстары: барлық аймақтарда әскери қамалдар мен бекіністердің салынуы, ресми қазақ хандықтарының жойылуы, аға сұлтандық, болыстық, старшындық, ауылдық отарлық басқару жүйесінің енгізілуі. Ресей империясының қазақ елін отарлау саясатына бағытталған ресми құжаттары: «Сібір қазақтарының Уставы»(1822), «Орынбор қазақтарының Уставы»(1824).
Сырым Датұлы бастаған халық қозғалысы (1787-1797) және оның 18-19ғғ әдеби, фольклорлық шығармашылық мұралардағы көріністері.
19 ғасырдың бірінші жартысында отарлық езгіге қарсы Қазақстанда болған қарулы көтерілістер: Қаратай сұлтан (1797-1814), Арынғазы сұлтан(1816-1821), Исатай-Махамбет (1836-1838) бастаған көтерілістер, олардың әдеби шығармаларда бейнеленуі.
Кенесары Қасымұлы бастаған ұлт-азаттық қозғалысы (1824-1847) және оның қазақ әдебиеті жанрларындағы үлгілері. Кенесары, Наурызбай және олар бастаған қозғалысқа қатысқан батырлар туралы тарихи жырлар: Нысанбай жыраудың «Кенесары-Наурызбай», Доскей Әлімбаевтің «Кенесары», Жүсіпбекқожа Шаихисламұлының «Қисса Наурызбай төре» дастандары, Досқожа ақынның «Кенесары қоныстан ауғанда айтқаны» өлеңі, «Кенесарының өлеңі», «Кенесары жырының бірнеше ауызы» атты халық өлеңдері.
Қазақстан жеріндегі Ресей патшалығы отаршылдығының (19ғ екінші жартысы) күшейе түсуі. Ресейдің отарлық саясатына және Хиуа,Қоқан хандықтарының басқыншылық соғыстарына қарсы көтерілістер:Есет батыр (1853-1859), Жанқожа батыр Нұрмұхамедұлы бастаған Сырдария бойындағы, 1867-1870 жылдары Орал, Торғай, Маңғыстау облыстары халқының көтерілістері туралы тарихи жырлар.
Зар заман ақындарының поэзиясы және оның әдеби дамудағы реалистік маңызы.
Ресейдегі капиталистік қарым-қатынастар дамуының Қазақстандағы табиғи байлық шикізаттарының көздерін игеруге ықпалы.Сауданың дамуы. Ақмола, Атбасар, Қарқаралы, Қарқара, Талды-Қоянды жәрмеңкелері және олардың қазақ өнерінің кең танылуындағы маңызы.
Қазақстандағы халық ағарту ісінің жағдайы. 19 ғасырдың бас кезіндегі оқыту түрлері. Бұқара, Самарқан, Хиуа, Ташкент, Қазан, Өфе, Түркістан,Ақмешіт қалаларындағы медреселерден білім алған қазақ оқығандарының ағартушылық қызметі.
Отарлау саясатының мақсаты үшін әртүрлі оқу орындарының Омбыда, Семейде, өскеменде, Верныйда,Торғайда,Қостанайда,Ырғызда ашылуы.Монғол, қытай,парсы, т.б. Азия халықтары тілдерін оқытатын Азияттық училищенің ашылуы(1889).Орынбор қаласындағы Сібір кадет корпусының (1847), Неплюев кадет корпусының ашылуы. Бөкей ордасында орысша және татарша сауат ашумектебінің ашылуы. Омбыда (1872), Ташкентте (1879) мұғалімдік семинариялардың ашылуы.
19 ғасырдың 90 жылдарында Пішкекте, Қапалда, Жаркентте, Верныйда ауыл шаруашылығы мектептерінің ашылуы.
Орыс зиялыларының қазақ халқының тарихын, тілін, фольклорын, этнографиясын зерттеу жұмыстарының екі жақты сипаты: ең бастысы – патшалық өкіметтің отарлау саясатының мақсатын орындау, екіншісі – ғылымдық ізгі ниет.
Қазақ халқының рухани мәдениетін, этнографиясын, фольклорын патшалық империяның отарлау пиғылына орай игеруді негізгі мақсат еткендер: Левшин, Семенов- Тянь-Шаньский,Ильминский,Алекторов, Паллас.
Ғылымдық ізгі мақсатта, адал ниетпен халық мұрасын жинап, зерттегендер: Радлов, Березин, Потанин, Диваев.
Қазақ-орыс әдеби байланыстарының ұлттық өзін-өзі тану мен қоғамдық ой-пікірдің дамуына қазақ даласында 19 ғасырда әр түрлі себептерсен болған орыс жазушыларының, ғалымдар мен ағартушыларының (Пушкин, Толстой, Достоевский, Даль, Плещеев, Дуров) игі ықпалы. Көптеген орыс жазушыларының шығармаларында қазақ халқы тұрмысының суреттелуі(Аксаков, Михайлов, Лесков, Успенский, Короленко).
Пушкиннің Пугачев көтерілісіне байланысты материалдар жинау мақсатымен Орынборға келгені. Пугачев бүлігі туралы кітабында қазақ, башқұрт және т.б. азиялық халықтар туралы жазуы. Оралда болғанда «Қозы Көрпеш-Баян сұлу» дастанының мазмұнын жаздыртып алғаны.
Украйн ақыны Швченконың шығармашылығындағы қазақ халқы тақырыбы, оның Қазақстанда, Арал теңізінде айдауда (1847-1857) болуы. Ақынның «Қазақ шаңырағы», «Атқа мінген қыз», «Байғұстар», т.б. суреттерінде қазақ ауылы тұрмысының реалистікпен бейнеленуі. «Менің ойларым» атты өлеңінде украйн-қазақ өмірін салыстыра суреттеуі.
Шетелдік ізгі ойлы зиялылардың қазақ халқы, оның әдет-ғұрпы, өнері туралы этнографиялық- публицистикалық жазбалары. Мысалы, американ журналисі Джордж Кеннанның «Сібір және жер аударылғандар», поляк революционері Янушкевичтің «Қазақ даласы бойынша саяхаттан күнделіктер мен хаттар», поляк суретшісі Залисскийдің «Қазақ сахарасына саяхат» атты кітаптары, қазақ тұрмысынан алып жазылған ағылшын Клер Клермонттың «Владимир мен Зара» поэмасы.
19 ғасырдағы қазақ әдебиеті дамуының мазмұнындағы реализм, романтизм тәрізді көркемдік әдістердің көріністері.Ауызша және жазбаша ақындық дәстүр табиғаты, жыраулық поэзия сілемдерінің сақталуы. Ежелгі түркілік, шығыстық жазба әдеби дәстүрлермен сабақтастық. Фольклордағы синкретизмнің әнші-ақындар шығармашылығы арқылы жаңғыра көрінуі. Жаңа реалистік жазба әдебиеттің лирикалық, сатиралық өлең, поэма, проза жанрларының , философиялық трактат, аудармалық және назиралық шығармалардың қалыптасуы, дамуы. 