АЛДАР КӨСЕ МЕН БАЙ
(I – нұсқа )
Алдар көсе байдың қойын жайыпты. Жайып жүріп, бір күні шықпақ болыпты. Байдың баласы жоқ екен. Қойнына ыстық нанды тығып, қойына кетіп бара жатса, Алдар көсе келіп:
– Бай, сенімен құшақтасып кетейін, – деп, байға келіпті. Байға «қош» деп, құшақтасып көрісіпті. Қойнындағы ыстық нан қойнын күйгізсе, бай нанды:
– Ит жегір-ай, – деп, лақтырып жіберсе, Алдар көсе:
– Ит жегенше, мен жейін, – деп, сол арада нанды жеп алыпты.
Байдың үш қызы бар екен. Үлкенінің аты – Жуанбіз, ортаншысының аты – Ортаншыбіз, кішісінің аты – Жіңішкебіз екен. Әсіресе, кіші қызы сұлу екен. Алдар көсе байға айтыпты.
– Байеке, байеке, жіңішке бізіңізді бере тұрсаңыз. Етігімді тігіп алайын, – дейді.
Бай:
– Үйге барсаң, қатын береді, – дейді. Алдар көсе үйіне келіп:
– Бай Жіңішкебізді маған ал деді, – деп, қатынына айтыпты. Қатыны «бермеймін» десе, Алдар көсе байға айқай салыпты. Сөйтсе, бай ашуланып, қатынына:
– Бер, – депті. Қатыны Жіңішкебізді Алдар көсеге беріп жіберіпті. Алдар көсе Жіңішкебізді алып келе жатса, бір таз қой бағып жүр екен. Алдар көсе тазға айтыпты.
– Тазым, тазым, басыңды жазып берейін бе? – депті. Таз:
– Мақұл, – депті.
– Көк серкеңді әкел, – деп, серкені сойып, қарнын-жынын таздың басына қаптап:
– Сен енді осы құдыққа түсіп, жылын. Қасыңа бір ешкі байлап қоясың. Сол ешкі маңырағанда, тазың кетеді, – деп, ешкіні байлап кетіпті. Сөйтсе, қой кетіп қалыпты. Алдар көсе Жіңішкебізбен келе жатса, бір қарт қос айдап жүрсе, сартқа келіп, Алдар көсе қартқа айтыпты.
– Сарт, мен сенің үйіңнен тамақ ішіп шықтым. Қатының тамағыңды даярлап тұр, маған «сен айдай тұр» деді, – депті. Сарт сеніп, үйіне кетіп қалса, өгізінің құйрығын кесіп, жерге қадап, екі өгізді Жіңішкебізбен бір белдің астына апарып қойып, сартқа айқайлапты.
– Сартақ сарт, өгізің жерге кіріп кетті, – деп айқайлайды. Сарт келіп, құйрықты тартса, Алдар көсе «жұлынады, тартпа» десе, сарт болмай, жұлып алыпты.
– Әне, жұлма десем де жұлды.
Сарт жерді қазып-қазып, таба алмай, сарт үйіне кетіпті.
Алдар көсе Жіңішкебізді, екі өгізді алып, жолына түсіпті.