Банктердегі бухгалтерлік есептің принциптері
Банктегі бухгалтерлік есептің негізгі мақсаты – есеп жұмысының сапасын арттыруға, есеп жұмыстарының қарапайымдылығына, оның көрсеткіштерін орынды пайдалануына қарай жүргізіледі.
Банктегі бухгалтерлік есептің негізгі мақсаты –банктердің жарғылық қызметін тиімді жолдармен басқаруға қажетті ақпарат мәліметтерімен қамтамасыз ету.
Банктер экономиканың спецификалық саласы болып табылады, дегенмен де активтер және пассивтер есебі, табыстар мен шығындарды анықтау үшін келесідей принциптер қолданылады.
Екіжақтылық принципі. Бұл келесі ережелерге сүйенеді: ұйымның қаржысы
оның міндеттемелері мен капиталының сомасына тең.
Әрбір құбылысты екі жағынан қарастыруға болады. Мысалы, компания тауарды несиеге сатып алған кезде оған ие болады және бір мезгілде келешекте қайтаруға міндетті несиелік қарызға алады. Екі жақты жазу осы екі сәтті де қамтиды: активтер шоттың сол жағында, пассивтер оң жағында. Кез келген жағдайда екі құбылыс бір-біріне қарама- қарсы, ал баланс оларды теңестіруі керек.
Ақшалай өлшем принципі. Ақшалай сипаттағы мәліметтер бухгалтерлік
жазбада көрініс табады. Бухгалтерлік есеп шаруашылық операциясы өлшемінің нақты шаруашылық бірлігіне әсер етумен байланысты. Барлық шаруашылық операциялар бухгалтерлік есепте ақшалай өлшемде көрметіледі.
Кәсіпорынның дербестік принцип. Банктің бухгалтерлік шоттары олардың иелері мен жұмысшыларының бухгалтерлік шоттарынан бөлек болуы керек. Бухгалтерлік есепті жүргізуші банк, заңды түрде дербес, өздрінің меншік қатынасыныан тәуелсіз. Банктің меншігі ол құрылтайшылардың меншігі емес, ал құрылтайшылардың меншігі банктің меншігі болып табылмайды. Бұл бухгалтерлік есептің барлық жүйесіне тән принцип. Бұның негізі- меншік иесімен оның банкінің мүліктерін, міндеттемесін бейнелейтін шоттар бөлек көрсетілуі керек.
Үздіксіздік принципі. Бұл принцип бойынша банк өз қызметін үздіксіз жалғастырады, яғни келешекте өз қызметін жүзеге асыра береді. Ол жойылуға немесе операциясын қысқартуға міндетті емес. Бір немесе бірнеше филиалдардың жойылуы немесе активтер сатылған жағдайда, келесі есепті кезеңде бұл активтер нақты сатылу құны бойынша есепке алынады.
Өзіндік құн принципі. Ұйым қандай да болмасын бір құралдарды сатып алғанда, оларды сатып алуға кеткен, бухгалтерлік есепте көрсетілетін шығыстар және осы құралдардың өзіндік құны болып аталады. Бухгалтерлік есепте барлық шаруашылық құралдар нарықтық бағасымен емес, өзіндік құнымен көрсетіледі.