Спортшылардың технико-тактикалық дайындығындағы бақылау. Бақылау түрлері
Оқушылардың медициналық бөлімдерге бөлінуі, негізгі оқушылардың және дайындалушы бөлімдермен бірге сабақтың өткізілуі; бапкердің рұқсатымен спортшының дайындыққа дәрігердің рұқсатынсыз; оның алдын ала тексеруінсіз жіберуі (дайындықтың жарақатынан кейін алдын ала басталуы, жарыстарға қатысуы жарақаттың одан әрі асқынуына, халінің ауырлауына алып келуі мүмкін). Спорттың тәртіпсіздігі, зақымдар, негізінен спортшылар тарапынан белгіленген шартты бұзуынан әр түрлі спорт түрлерінде 4% дан 6% ға дейін спорттық зақымдарды алады. Негізінен, олардан кей кезде рұқсат етілмеген әдістер (бокста. Күресте, регбиде, футболда, хаккейде, су добында және т.б. спорттарда) спортшыларға зақымдар келтіруі мүмкін. Анализ көрсеткендей, негізінде көптеген жағдайларда бұл техниканың қолданылуы жоғарғы емес сатыда байқалады (кейбір спортшылар техниканың жетіспеушілігінен дөрекі ойынмен және күшпен, қолдануға болмайтын әдіспен орын толтыруға тырысады), төрешінің жарыстарда жеткіліксіз тәртіпті талап етпеуінен, және бапкердің спортшымен тәрбиелік жұмыстың болмауы. Көбінесе жеңіл спорттық зақымдар кездеседі, олар зақымданушыға көп әсер етпейді. Шартына қарай, бұл жәй зақымдар, олар тек спортшыларға ғана тән. Олар әр түрлі дәрежедегі зақымдар, және де ауыр түрдегі зақымдар, олар дәрігерлердің қатысуын талап етеді.
Негізінен 3 түрлі факторларды бөлуге болады: зақымға әсер ететіндер: дене шынықтырумен индеведуальды ерекшеліктері; жаттығудың белгілі дәрежеде өткізілуі; жабдықтардың барлығы және сапасы, спорт түрлерінің ерекшеліктері және оның физткалық әрекет түрлері адамдардың арасында индивидуальды ерекшеліктері, дене шынықтыру және спортпен айналысушылар, көбінесе жас ерекшеліктері де әсер етеді, нерв жүйелерінің қал жағдайы, темперамент, психологиялық ерекшеліктері және практикалық тәжірибесі. Білім беру мекемесінде зақым алу оқу жылының басында және аяғында байқалады, бұл кезде жарақта алу жоғарылайды, әр түрлі ауыртпашылықтармен өтуі мүмкін.
Негізінен жарақат алу сабақтың өткізілуі дәрежесіне спорттық инвентарь және жабдықтар, қолайсыз ауа-райы, және жеткіліксіз жарықтандырылмау жарақат алуды жоғарылатады.
Жарақаттарға негізінен әр түрлі сапасы төмен спорттық инвентарьлар, өлшемі келмейтін киімдер алып келуі мүмкін және қорғанысқұралдарын қолданбау т.б.
Негізінен әр спорт түрінің ерекшеліктерін есепке алу керек және физикалық түр әрекеттерін де есепке алу керек. Кейбір спорт түрлері жаттығушы спортшыларға өз ерекше талаптарын ұсынады. Олардың ерекшеліктері специфизикалық осы спорт түрінің ерекше жарақаттарына алып келуі мүмкін. Дайындалушыларға бірдей талаптарды әр түрлерде спорт түрлері де ұсынады. Алдын ала жарақатты болдырмау үшін дайындалушыға осы шарттарды бұзбау үшін келесі шарттарды ұсынады: дайындыққа тән киімі болу, аяқ киім, инвентарь және жабдығы: рекордты нәтижеге бірден ұмтылмай,ал оданда өзінің нәтижесін ақырындап көбейтуге ұмтылу, өзінің денсаулығына зиянсыз, әр дайныдық алдында жаттығулар жасау, өзінің денесін алдын ала қыздырту, жарақат алуды төмендетеді. Және де міндетті түрде қорғаныс құралдарын қолдану керек.
2. Қозғалмалы сабақтарға және спортты ойындарға мектеп оқушыларының жіберілуі, медициналық тексеру, және инструкциядан кейін жіберіледі. Олар өзімен спорт киімін, онын шартымен таныс болып, және (шарттарды міндетті түрде сақтауға) өрт қауіпсіздігі талаптарын міндетті түрде сақтауға, өртті өшіру құрылғыларының орналасқан жерін білу, эвукация планын білуге иісті. Сабақты өткізілу талабы жас ерекшеліктеріне және қиындықтарна байланысты өткізілуі тиіс. Онын уақытында қатысушылар құлау кезінде, соғылу кезінде индиведуальды жарақат алулары мүмкін. Сондықтан да сабақтар дәрісханалық заттармен қамтамасыз етіледі. Ол алғашқы көмек көрсету үшін қажет. Алдын ала қауіпсіздік шараларына мыналар кіреді:
1. Сабақтарда спорт алаңдарында және залдарда стандартты өлшемі бар талаптарға жауап беретін болу керек.
2. Оның алдында қатысушылар барлық сән бұйымдарын шешу керек, тырнақтары алынған, ал көзілдіріктері резинамен тартылған болу керек.
3. Сабақта тәртіпті сақтау керек; Қатаң түрде талаптарды және төрешіні, оқытушы, бапкерді, капитанды тыңдау керек.
4. Ойын құрғақ алаңда өту керек; Егер ол залда өтсе алаң құрғақ әрі таза болу керек.
5. Барлық үшкір және кедергі заттар матамен жабылған немесе қоршалған болу керек.
6. Дайындық ойындары барлық талап, тәртіпке сай өту керек.
7. Сабақ дене шынықтыру мұғалімінің қадағалауымен өту керек.
Әдебиеттер:
1. Ашмарин Б.А.«Теория и функции физического воспитания» — М.,1979.
2. Волков Н.Н.- «Развитие физических качеств школьников»- «ФиС», 1980.