АСҚОРЫТУ ЖҮЙЕСІ
Асқорыту жүйесі пищеварительная система, systems digestori-um, тамақ заттарын механикалық және химиялық өңдеп, тамақ-тың өңделген бөліктерін сіңіріп, өңделмеген бөліктерін сыртқа бө-ліп шығаратын мүшелер комплексі болып табылады, Түрлі жа-нуарлар мсн адамның асқорыту жолының күрылысы эволюция ба-рысында ортаның (коректенудің) форма түзу әсеріне байланысты. Адамнын. асқорыту жолының үзындығы 8—10 м және ол ауыз қуысы, жұтқыншақ, өңеш, қарын, аш ішек және ток ішек деген бө-лімдерге бөлінеді (96-сурет).
ТіршІлік ету калпы мен коректену сппатына карай асқорыту жолының бүл бөлімдерІ түрлі сүтқоректілерде түрліше дамыған. Өзіпін. химиялык қүрамы жагынан жануар денесінен өзгешс келе-тін өсімдік тектІ азық-түлік көбірек өңдеуді керек ететіидіктеи, өсімдік-корсктІ жануарлардын. ішегі үзындау келедІ, соның өзінде тоқ ішек өте-мөте дамиды, кейбір жануарларда, мысалы, жылкы-
ДОПЕЧАТАТЬ 29 СТР………………..
л ары багыттас, ал сырткы түтік біртегіс созылмайды, өйткені оның бүлшықет кабаттары (бойлық және циркулярлы) жәнс бұл-шықетті торлайтын дәнекер тканьді талшыктар түрлі бағытта ор¬наласады. Алайда барлық дәнекер тканьдІ талшыктардын. және бұлшыкет талшыктарының бір бөлігІніқ (tunica muscularis пен muscularis mucosae спнральды кабаты) спиральды жолын еске-ріп, аш ішек кабыргасының спиральды қүрылысы басым деген корытыидыга келсміз. Спиральды құрылыс аш ішектің оральды полюстен анальды полюске карай перистальтиканын, полярлы бо-луын камтамасыз етіп, калыпты жагдайда (нормада) антипе-ристальтикаға кедергі жасайды. Сакиналы бүлшыкеттін. едәуір ба-сымдыгынан ток ішектІҢ күрылысы сакиналы кследі. Сондыктан перистальтпкалык козғалыстармен катар ток ішекте ас боткасын араластырып, күрауга жәрдемдесетіп антиперистальтика лык коз-ғалыстар да мүмкіп болады,
2. Ішск кабыргасынық екі анатомиялык кабаты түрлі кызмет аткарады: шырышты кабыкша сіқіру және секреттік кызмет, бүл-шыкет кабыкшасы — кпмыл (моторлык) кызмет аткарады. Бул кызметтердіц ара катынасы ішек түтігі боиында өзгсріп отыра-тындыктан, не кимыл кызметі басым, не баска кызметтсрІ басым учаскёле(з кездеседі. Осыган сәнкес күрылысы әр түрлі ішек ка-бырғасы сегменттерініц ауысып отыруы (онын шырышты жоне бул-шыкет кабыкшаларыныц, сондай-ақ нервтсрІ мен тамырларынын) байкалады.