Ортаның факторлары және ағзалардың оған адаптациясы.
1)Орта және орта факторлары, оларды топтау.
2)Ағзаға орта факторларының әсері етуінің кейбір жалпы заңдылықтары.
3)Адаптация биологиялық құбылыс ретінде.
4)Тіршілік ету ортасы.
1.Мекен ету ортасы деп, әдетте ағзалардың табиғи денелермен және құбылыстармен тікелей немесе жанама өзара байланыста болатынын түсінеміз.
2.Факторлар әсер ету маусымдылығы және бағыттылығы бойынша 3 топқа бөлінеді.
1.Қатаң маусымдылықпен әсер етуші факторлар тәулік уақытының уақыты, жыл мезгілдері, келіп-кету құбылыстары т. б.)
2.Маусымдылықсыз әсер етуші факторлар — кейбір уақыттарда қайталанады-ауа-райы құбылыстары, су тасқыны, жер сілкіну, вулкан т. б.
3.Бағыттылықпен әсер етуші факторлар. Олар әдетте бір бағытта ғана өзгереді (климаттық жылынуы немесе суып кетуі, тар. бетпақталада т. б.)
4. Белгісіз әсер етуші факторлар-бұған антропогендік факторлар жатады, ағзалар мен олардың бірлестікреті үшін өте қауіпті.
Жарық және мінез—құлық бағдарлануы.
Жануарлардың мінез—құлығындағы бағдарлануы жарықәсері өте маңызды. Жарыққа байланысты жануарларды күндізгіжәне түнгі деп бөлеміз. Күн сәулесі осы жануарларға әсер етеотырып, олардың әрекетін басқарады және олардың тіршіліксалтын, мінез құлығын, ұйқы мен демалу ритмдерін анықтайды. Мысалы: олардың әрекет сипаттары, тамақтану тәсілдері, жыныстық белсенділіктері т. б.
Ағымдар және оттегі.
Көптеген тіршілік орталарында жануарлар ағымыныңәсер етуін сезінеді. Ауа және су ағымдар болып бөлінеді жәнежануарлардың таралуында қоршаған ортаның реттеуші факторыболып табылады. Олардың әсері екі жақты: біріншіден, ағымдаржануарларға әртүрлі заттар және жылу әкелсе, екіншіден, оларжануарлардың өзін басқа жаққа орнын ауыстыртады.
Ауа ағымдары горизантальды түрде тұратын жел сипаттажәне жер бетінен шығатын термальды түрде болып бөлінеді.
Суда да ағымдар бар. Су ағымының жылдамдығы ауаағымына қарағанда аз болып келеді. Ол сарқырамаларды үлкеншамада—2 м. секундқа дейін. Ең қуатты су ағымы мұхитта болады, жылы Гольфстрим ағымдарында немесе суық компенсациялықағымдарында.
Зат алмасу процесінде көпшілік жануарлар үшін оттегініңролі өте зор. Ол тыныс алуға қатысады.
Ересек адамдардың қанында гемоглабиндік байланысқаноттегінің мөлшері 1 метрге дейін болады. Гемоглобин көмегіменО2—ткандерге таралады және сіңіреді.
Жануарлар үшін О2 негізгі зат тіршілік үшін қажетті. Жербетіндегі оның таралуы түрлердің таралу шекарасын анықтайды. Оттегінің болуы шешуші фактор болып табылады, оданжануарлардыңәртүрлі мекен ету орталарына таралуы тәуелді. О2таралуы: Ауадағы оттегі, топырақтағы О2, таяз судағы О2, теңіз О2-сі, паразиттердегі О2.