- Ересектер тобында санауға үйрету әдістемесі
Ересектер тобында балаларда санау әрекетін қалыптастыру жалғастырылады, келесі сан жайындағы түсініктің дамуы: олардың мөлшері, реттік белгісі, бірлік бойынша ерекшеленетін санды алу әдісі, реттілігінің орны. Балалар объектінің сыртқы ерекшеліктеріне байланысты емес әртүрлі жағдайларда сандарды анықтай алады.
Сабақ кезінде мөлшерлік түсінігін қалыптастыруда жалпы реттілікті материалдың күрделенуіне және қарапайым тапсырмаларды кешенді түрде шешуді ұстану керек. Санау дағдысын, қайта санау әрекеті және жаңғырту, салыстыру, санның құрамы, теңестіру, жалпылау және т.б. қалыптастыру, сонымен қатар қандай да бір материал бойынша байланыстыруды орындау. 10-ға дейі санды ары қарта созу керектік етпейді. Бұл үшін 3-4 сабақ жеткілікті.
Балаларда натурал санның реттілігі жайында түсінігін дамыту үшін оқыту кезінде мөлшерлік санауды санды алу әдісі ретінде көрсетеді, санға бірлікті қосу арқылы, бір зат қосылады алғашқыда 1-ге көп (сосын 1-ге аз). Сонымен балаларды санауға үйретуде 6-ға дейін құрамы бойынша екі жиын салыстырылады: 5 алмұрт және 5 алма. Тең санды лық сөзбен айқындалады: соншалықты, теңбе-тең, мөлшері бойынша бірдей, 5-ке дейін. Кейін 1 алмұрт қосылады, 1 –ге болғандығы белгіленеді, екі жиын бір-бірімен салыстырылады: «Алмұрттар аламға қарағанда көбірек».
Заттар мөлшері салыстырғаннан кейін. Сабақта алғаш рет балаларға жаңа сандарды тәрбиеші акценті дауыспен алынған нәтиже санын айтады.
Келесіде жиын заттарын салыстыруға болады: «Нелер көп: ақмұрттар әлде алмалар? Қаншаға? Қайсысы азырақ, қаншаға? Қай сан үлкен? Қайсысы кіші? 6 санын қалай алады? 6 саны қай саннан үлкен?».
Балалардың жалпы жауаптарын тәрбиеші 6 санын алуы әдісіне көңіл аударады, берілген 5 санына бірлікті қосу арқылы. Келесі жаттығуларда балалар өздігінен бір бірлікке үлкен немесе кіші сандарын жасайды. (10-ға дейін)
Санауға үйрету процесінде және өлшеуді балаларда сандардың реттілігі жайында түсінігі қалыптасады, олардың әрқайсысын 10ға дейін алу әдісі, сандар арасындағы қатынасы.
Балаларды цифрлармен таныстыру аса қиындық етпейді, себебі балалар 3-4 жастарын сандарды бағдарлай білді: автобустардан, үй номерлерінен және т.с.с. Сан жайында түсінігінің қалыптасу кезінде цифрларының сапасы, оның мағынасы білінеді және санмен үйлестіріледі, сонымен қатар жиынның жақтарының мөлшерін көрсетуші болып табылады.
Балаларды санауды цитралармен сәйкестендіруді үйретуге арналған жаттығулар: айыра алуға, атауға, табуға, ретке орналастыруға, цифрлары жазылған карточкаларды қолданады.
Бір сабақта балаларды бірнеше цифрларымен таныстыруға болады. Бұл балалардың цифрді жазу және әртүрлі зерттеу әрекеттерінде қолдану жында білімдерін бекітеді: саусақпен салу, цифр контурын штрихтау, және белгілі шығармаларды оқу.
Бірнеше цифрлармен балаларды таныстырып болғаннан кейін оларды 0 цифрасымен таныстырады. Бұл заттардың санмен сәйкестігін, яғни олардың жоқтығын – 0-мен көрсетілетінін үйретеді. 10 саны екі санның қосындысынан тұрады 1 және 0.
Қазіргі балаларды цифрлармен таныстыру мөлшердің сапасын көрсетумен сәйкес келеді, оның нақты мазмұнын абстракциялайды, сандарды практика жүзінде қолдануды кеңейтеді.
- Жиындарды салыстыру
Тәрбиеші жиындарды әртүрлі әдістерімен салыстыруды қолдануды үйретуде балалар сандарды бірнеше бірлікке арттыру мен кемітуді құрастыра алуды оқиды, жиындарды заттардың саны бойынша теңестіруді және олардың арасындағы 1,2,3 элементке айырмашылығын көрсетеді.
Ортаңғы топтағы сияқта балалар берілген саны мен үлгісі бойынша мөлшерін санайды (сандық фигура, карточка) немесе көп (аз) бірлігі бойынша, бір – бірінен әртүрлі анализаторлардың қабылдауы негізінде кеңістікті – сапалық белгілерімен ерекшеленетін (форма, орналасуы, санаудың бағыты және т.с.с.) нақты жиыны сандық мөлшері бойынша заттарды жалпылауды үйренеді.
Жиындарды және сандарды салыстыру кезінде балалар 0-ден 9-ға дейін сандарымен танысады. Оларды сандармен сәйкестендіруді, айыра алуды, ойында қолдануды үйренеді.
Ересектер тобында екі немесе оданда көп жиындарды элементтер бойынша салыстырады. Балалар сандарды білгендіктен келесі және алдыңғы сандарды табуға және мүшелеуге көмектеседі, бір санды екі әдіспен (бұл – 3 2+1 немесе 4-1), сонымен қатар балаларды жиындарды сандары бойынша тең немесе теңсіздікті көрсету. Сондықтан балаларға белгілі бірінің үстіне, бірінің астына және жұптастыру әдістері, заттарды линиямен сәйкестендіру, эквиваленттілікті қолдану – бұл ересектер тобында болады.
- Мектеп жасына дейінгі балаларды цифрлармен таныстыру
Балаларды цифрлармен таныстыру аса қиындық етпейді, себебі балалар 3-4 жастарын сандарды бағдарлай білді: автобустардан, үй номерлерінен және т.с.с. Сан жайында түсінігінің қалыптасу кезінде цифрларының сапасы, оның мағынасы білінеді және санмен үйлестіріледі, сонымен қатар жиынның жақтарының мөлшерін көрсетуші болып табылады.
Балаларды санауды цифрлармен сәйкестендіруді үйретуге арналған жаттығулар: айыра алуға, атауға, табуға, ретке орналастыруға, цифрлары жазылған карточкаларды қолданады.
Бір сабақта балаларды бірнеше цифрларымен таныстыруға болады. Бұл балалардың цифрді жазу және әртүрлі зерттеу әрекеттерінде қолдану жында білімдерін бекітеді: саусақпен салу, цифр контурын штрихтау, және белгілі шығармаларды оқу.
Бірнеше цифрлармен балаларды таныстырып болғаннан кейін оларды 0 цифрласымен таныстырады. Бұл заттардың санмен сәйкестігін, яғни олардың жоқтығын – 0-мен көрсетілетінін үйретеді. 10 саны екі санның қосындысынан тұрады 1 және 0.
Қазіргі балаларды цифрлармен таныстыру мөлшердің сапасын көрсетумен сәйкес келеді, оның нақты мазмұнын абстракциялайды, сандарды практика жүзінде қолдануды кеңейтеді.