Крыловтың мысалы

Осыдан 240 жыл бұрын (1769-1844) орыс жазушысы, ақын, мысалшы, Санкт-Петербор Ғылым Академиясының академигі КРЫЛОВ Иван Андреевич дүниеге келді. Мәскеу қаласында туған. Крылов орыс әдебиетінде мысал жанрын биік сатыға көтерді. Өткір де айшықты тілімен, әжуа, сықағымен ерекшеленетін 200-ден астам мысал жазды. Шығармаларында өмір шындығын терең бейнелеп, адам бойындағы жағымсыз қылықтарды шенеді. «Рухтар поштасы» сатиралық журнал шығарды. Көптеген пьесалар мен либреттолардың авторы. Қазақ оқырмандарын Крылов мысалдарымен алғаш рет Ы.Алтынсарин («Қарға мен түлкі»), Абай («Есек пен бұлбұл», «Шегіртке мен құмырсқа», «Піл мен қанден») таныстырды. А.Байтұрсынов Крыловтан аударған және өзі жазған мысалдардан тұратын кітап шығарса, С.Көбеев «Үлгілі тәржіма» атты кітап жазып, оған Крыловтың 37 мысалының аудармасын енгізді. Крыловтың туындылары «Мысалдар» деген атпен қазақ тілінде жеке кітап болып шыққан деп хабарлайды Қазақпарат.

Осыған орай, «Абай-ақпарат» оқырмандарына Иван Крыловтың «Ворона и Лиса» атты мысалы мен оның қазақ тіліндегі үш нұсқасын беруді жөн санап отыр.

 

Иван Крылов

 

Ворона и Лисица

 

 

Осыдан 240 жыл бұрын (1769-1844) орыс жазушысы, ақын, мысалшы, Санкт-Петербор Ғылым Академиясының академигі КРЫЛОВ Иван Андреевич дүниеге келді. Мәскеу қаласында туған. Крылов орыс әдебиетінде мысал жанрын биік сатыға көтерді. Өткір де айшықты тілімен, әжуа, сықағымен ерекшеленетін 200-ден астам мысал жазды. Шығармаларында өмір шындығын терең бейнелеп, адам бойындағы жағымсыз қылықтарды шенеді. «Рухтар поштасы» сатиралық журнал шығарды. Көптеген пьесалар мен либреттолардың авторы. Қазақ оқырмандарын Крылов мысалдарымен алғаш рет Ы.Алтынсарин («Қарға мен түлкі»), Абай («Есек пен бұлбұл», «Шегіртке мен құмырсқа», «Піл мен қанден») таныстырды. А.Байтұрсынов Крыловтан аударған және өзі жазған мысалдардан тұратын кітап шығарса, С.Көбеев «Үлгілі тәржіма» атты кітап жазып, оған Крыловтың 37 мысалының аудармасын енгізді. Крыловтың туындылары «Мысалдар» деген атпен қазақ тілінде жеке кітап болып шыққан деп хабарлайды Қазақпарат.

Осыған орай, «Абай-ақпарат» оқырмандарына Иван Крыловтың «Ворона и Лиса» атты мысалы мен оның қазақ тіліндегі үш нұсқасын беруді жөн санап отыр.

 

Иван Крылов

 

Ворона и Лисица

 

 

Уж сколько раз твердили миру,

Что лесть гнусна, вредна; но только все не впрок,

И в сердце льстец всегда отыщет уголок.

 

___

 

Вороне где-то бог послал кусочек сыру;

На ель Ворона взгромоздясь,

Позавтракать было совсем уж собралась,

Да призадумалась, а сыр во рту держала.

На ту беду Лиса близехонько бежала;

Вдруг сырный дух Лису остановил:

Лисица видит сыр, Лисицу сыр пленил.

Плутовка к дереву на цыпочках подходит;

Вертит хвостом, с Вороны глаз не сводит

И говорит так сладко, чуть дыша:

«Голубушка, как хороша!

Ну что за шейка, что за глазки!

Рассказывать, так, право, сказки!

Какие перушки! какой носок!

И, верно, ангельский быть должен голосок!

Спой, светик, не стыдись! Что, ежели, сестрица,

При красоте такой и петь ты мастерица, —

Ведь ты б у нас была царь-птица!»

Вещуньина с похвал вскружилась голова,

От радости в зобу дыханье сперло, —

И на приветливы Лисицыны слова

Ворона каркнула во все воронье горло:

Сыр выпал — с ним была плутовка такова.

 

Ыбырай Алтынсарин

Қарға мен түлкі

 

Ашылып түлкі жүрді жапандарда,

Тамақ іздеп жол шекті сапарларға…

Ешнәрсені көре алмай келе жатса,

Көзіне түсті алыстан жалғыз қарға.

Жүгіріп түлкі соған жетіп келді,

Қарға ағаштың басында мұны көрді.

Тістегені аузында тәтті ірімшік,

Оны көріп түлкі — екең сөйлей берді.

«Қарға батыр, әр сөзің күміс, алтын.

Сырттан халқаң тілейді барша халқың.

Қарға әніңдей әуез жоқ деп.

Осылайшы шығады сыртқа даңқың.

Сандуғаш, бұлбылдарды көріп едім,

Жүзіңді бір көруге келіп едім,

Даусыңды бір шығаршы шаттанайын,

Сырттан асық болғаннан өліп едім».

Басын салып, құйрығын бұлғаңдатып,

Екі көзін қарғаға қылмаңдатып.

«Қарға тақсыр, көз жасым  көріңіз»,- деп,

Жыламсырап сөйлейді жылмаңдатып.

Масаттанып бұл қарға сілкінеді,

Ішін тартып миықтан бір күледі.

«Арып — ашып алыстан келген шығар,

Көңілі  тынып кетсінші, шіркін», — деді.

Мақтау  сөзге семіріп, судай тасып,

Пәрменінше « қарқ » етті аузын ашып;

Қарқ еткенде, ірімшік жерге түсіп,

Оны кетті түлкі — екең алды қашып.

 

 

Абай Құнанбаев

Қарға мен түлкі (И. А. Крыловтан)

 

Жұрт біледі, күледі,

Сұрқия тілдің жаманын,

Қошеметшілердің амалын.

Сонда да солар қайда жоқ?

Ептеп айтса, ересің,

Артынан өкінсең де пайда жоқ.

Ірімшікті Құдайым

Кез қылды бір күн қарғаға.

Алып ұшып барды да,

Қонды бір биік ағашқа.

Үлкен олжа емес пе

Ірімшік деген қарны ашқа?

Бір жеп алып, шүкірлік

Қылайын деп аллаға,

Тұмсығында ірімшік,

Ойланып қарап тұр еді,

Бір қу түлкі сорына

Жақын жерде жүр еді,

Ішіне сақтап қулығын,

Ептеп барып барлайды,

Бұлғақтатып құйрығын,

Қарғаның көзін алдайды.

Тәтті тілмен, тәтті үнмен

Сөйлесуге айналды:

«Қарағым, не еткен сұлу ең!»-

Деп таңырқап таңданды,-

«Не еткен мойын, не еткен көз,

Осыдан артық дейсің бе

Ертегі қылып айтқан сөз?

 

 

 

Ахмет Байтұрсын

Қарға мен түлкі

 

Бір түйір ірімшікті тауып алып,

Ағашқа Қарға қонды ұшып барып.

Тоқ санап ірімшікті көңіліне,

Жей қоймай, отыр еді ойға қалып.

Қашаннан белгілі аңқау ала Қарға,

Нәсіпке бұйырмаған шара бар ма?

Шығатын шығасыға болып себеп,

Ағашты Түлкі залым аралар ма!

Тістеген ірімшігін Түлкі көріп,

Аяғын ептеп басып жақын келіп:

«Уһ! — деді, — көретін де күн бар екен,

Жүруші ем сырттан асық болып өліп!

Тамаша қарағанға түрің қандай,

Мынау көз, мынау мойын, мұрын қандай!

Гауһардай қанаттарың жарқырайды,

Келісті қалай біткен және маңдай!

Көркемдік сипатыңнан табылғанда,

Даусың да болса керек шырын-балдай!

Көптен-ақ дабысыңды естісем де,

Болған соң келе алмадым жерім шалғай.

Сені іздеп келіп тұрмын алыс жерден,

Сұлу деп мақтаған соң әркім көрген.

«Халық айтса, қалып айтпайды» деген рас,

Арман жоқ жанда сені көріп өлген!

Көркіңді бітіре алман жазып хатқа,

Я сөйлеп жеткізе алман айтып жатқа.

Мен қайран: «Неғып патша қоймаған?» — деп,

Даусың да сипатындай болған шақта!

Нұрынды күн секілді көріп тұрмын,

Шыдамай, бойым балқып, еріп тұрмын.

Даусынды тым болмаса бір шығаршы,

Естуге құмар болып өліп тұрмын».

Мәз болып, мақтағанға насаттанып,

Қайтпасын, деп ойлады, сағы сынып.

Алыстан арып-ашып іздеп келген

Байғұстың кетсін деді көңілі тынып.

Өтірік мақтағанға Қарға еріп,

«Қарқ» етті пәрменінше жағын керіп.

Ірімшік «қарқ» еткенде жерге түсіп,

Жеп алып Түлкі кетті жортып-желіп.

 

* * *

Қарасақ, көп адамдар Түлкі боп жүр,

Залымдық өтірік пен мүлкі боп жүр.

Солардың сұмдығына түсінбеген

Қарғадай жұртқа мазақ, күлкі боп жүр.

Жұрт едік аңқау өскен қазақ болып,

Далада кең сахара көшіп-қонып.

Алдаған залымдардың тіліне еріп,

Жүрмесек жарар еді мазақ болып.

Добавить комментарий

Ваш адрес email не будет опубликован. Обязательные поля помечены *