Омарова Жамал Зейноллиновна, Ақмола облысы Көкшетау қаласы № 21 «Ақбота» бөбекжай-бақшасының тәрбиешісі
ҚР Президенті Н.Ә. Назарбаевтың 2006 жылдың Қазақстан халқына Жолдауында Қазақстан Халық Ассамблеясында көптілділік тұжырымдамасы ҚР-ның білім берудің негізгі стратегиялық бағыты ретінде атап өтті. Президент өз сөзінде ең кем дегенде үш тілді еркін меңгерген көптілді, көпмәдениетті тұлғаның негізгі моделін ұсынды: қазақ тілі-мемлекеттік тіл, орыс тілі-халықаралық қатынас тілі және ағылшын тілі – әлемдік тілдердің бірі. Егеменді еліміздің шапшаң дамып келе жатқан халықаралық қатынастарыда, халықаралық сауда – саттық нарығында да көп тіл білуді қажет етеді.
Мемлекет басшысының айтуынша, мектепке дейінгі білім беру саласында үштілділікті енгізу қазақстандық балаларды болашаққа дайындау болып табылады.
Мектепке дейінгі жасты психологтар осы қызмет түрі үшін қолайлы кезең деп санайды. Ерте оқыту баланың психикалық функцияларын дамытады, оның танымдық қажеттіліктерін қанағаттандырады, әлемнің лингвистикалық және мәдени әртүрлілігіне қызығушылығын тудыруға, басқа халықтардың тілдері мен мәдениеттеріне құрметпен қарауға керемет мүмкіндіктер тудырады.
Балаларды оқыту өте қиын іс болып табылады, ол мектеп оқушыларына қарағанда мүлдем басқа әдіснамалық тәсілдерді қажет етеді. Ойын — шет тілдеріне мектеп жасына дейінгі балаларды оқытудың жетекші әдісі. Балаларды (әсіресе мектепке дейінгі жастағы) тілдік материалды есте сақтай отырып, кейінгі жас кезеңдеріне қарағанда икемді және жылдамырақ болғандықтан, балаларды басқа тілде сөйлеу арқылы табысты игеру мүмкін болады; ғаламдық тұрғыдан жарамды модельдің және коммуникацияның себептерінің шынайылығының болуы; тілдік кедергі деп аталмаған; тежелуден қорқу, тіпті шет тілінде сөйлесуге кедергі жасау, тіпті қажетті дағдылармен; ана тілінде сөйлеу қарым-қатынасында салыстырмалы түрде аз тәжірибе және т.б. Мектеп жасына дейінгі балалар есту қабілеті жақсы дамыған және естен кетпейтін тілде естіледі. Олар сондай-ақ тілдің эмоционалды-фигуративті қабылдауын дамытады. Сөздің пішіні, оның дыбыстық конверті, сөйлеудің қаттылығын және ырғағы, осы жастағы балаларға арналған дыбыстың сұлулығы мен айқындығы лексикалық мағынасы мен грамматикалық үйлесімінен гөрі маңызды. Олар әлемді белсенді білуге тырысады; және осы кезеңде тікелей сенсорлық таным процесі сөздікпен толықтырылған.
Ұйымдастырылған оқу іс-әрекетінде балаларға ұнайтын қызықты ойындар, бейне, аудио материалдар, компьютерлік оқу бағдарламалары, көрнекі құралдар, әндер, өлеңдер мен шағын сахналарды пайдаланады. Балабақшадағы тілдерді оқыту бойынша ұйымдастырылған оқу іс-әрекетінің негізгі мақсаты тыңдау және сөйлеу дағдыларын дамыту болып табылады. Топта ашық ойындар пайдаланылады. 5 жасқа толмаған балалар жаңа ақпаратқа өте бейім. Бұл жаста олар губка секілді көріп, естіген барлық нәрселерді өзіне алады
Оқу үдерісінде үштілділікті табысты іске асыру үшін келесі қағидаларды қолдану қажет:
көру принципі;
дәйектілік пен біртектілік принципі: қарапайымнан күрделіге дейін;
тіл үйрену, оқуды даралауға негізделген шығармашылық көзқарасты талап етеді;
күнделікті тілдік материалдарды күнделікті пайдалану ( қайталау принципі)
Мектепке дейінгі жастағы балаларды ерте оқыту заңды болып табылады; тілдерді ойдағыдай меңгеру қабілеті болашақта олардың оқуына оң ықыласпен қарауға мүмкіндік береді. Шет тілінде сөйлейтін қарым-қатынасқа қызығушылық танытатын білім берудің бастапқы кезеңінде және мектепке дейінгі жастағы тілдік база кейінірек кейбір оқушыларда кездесетін шетел сөйлеуді үйрену қорқынышын жеңуге көмектеседі. Осылайша, мектепте тілдерді жоғары деңгейде оқып үйренудің негізі қалыптасады.
Оқу үдерісіне үш тілді енгізудің негізгі мақсаты қазақ, орыс және ағылшын тілдерін кешенді зерттеу негізінде оқушылардың коммуникативтік мәдениетін қалыптастыру болып табылады.
Бүгінгі балаларымыз еліміздің ертеңгі шеберлері. Сондықтан да бүгінгі таңда Қазақстан Республикасының жас азаматтарын тәрбиелеу керек. Әрине, балалардың тілдерді меңгеруі ата-аналардан шыдамдылық пен шыдамдылықты қажет етеді.
Ата-аналар балаларының ғана емес, сонымен қатар өздерінің құзыреттілігін ашуға белсенді қатысуы керек. Жұмыстың қызықты түрлері тілдік емес, сонымен қатар шығармашылық қабілеттерін ашуға мүмкіндік береді, ол тіл портфелін жобалауда айқын көрінеді, жобалық қызметке қатысу, театрландырылған қойылымдар үшін костюмдер жасау.
Ата-аналармен жұмыс істеудің негізгі міндеттері:
Отбасы мен шағын орталықтың проблемалары бойынша мүдделер қоғамдастығының атмосферасын және эмоционалды өзара қолдау мен өзара түсінушілікті қалыптастырыңыз.
Әрбір баланың отбасымен әріптестік қарым-қатынас орнатып, тілдерді сәтті меңгеруге күш-жігерді біріктіріңіз.
Ата-аналардың тәрбиелік дағдыларын жандандыру және байыту, өздерінің педагогикалық мүмкіндіктеріне деген сенімін сақтау.
Мектепке дейінгі жастағы екі тіл үйрену және оқыту оңай емес, бірақ мұғалімдердің жұмысы мен ата-аналардың күш-жігерінің арқасында оны қолжетімді, когнитивті және қызықты етуге болады.
Мектеп жасына дейінгі кезең – тілдерді үйренуге ең қолайлы.Себебі, бұл жастағы балалардың зейіні шоғырландыруы икемді, есте сақтауы мен логикалық ойлау қабілеті жоғары болады. Олай болса, білім беруді жаңғырту үрдісін мектеп жасына дейінгі кезеңнен бастаған дұрыс. Бұл кезеңде тұлғаның қалыптасу негізі қаланады. Қазақстандағы көптілді білім беру моделі, үш тілді- қазақ, орыс, ағылшын тілдерің қарқынды түрде меңгерту,әр тәрбиеленушіні мектеп жасына дейінгі кезеңнен бастап,ел дамуының игілігі үшін бойындағы тұлғалық қабілеттерін толық ашуға бағытталған.Сондықтан үш тілде оқытуды мектепке дейінгі ерте жастан бастау қажеттілігі туындады.Бұл тілдерді ары қарай үйренуде сөздердің лексикалық қорын құруға мүмкіндік береді.
Балаларды тілдік дайындау «Коммуникация», «Денсаулық», «Таным», «Шығармашылық», «Әлеумет» салалары бойынша жүргізіледі.Аталған салалардың мектепке дейінгі ұйымдарда тілдердің үштұғырлығын енгізуге мүмкіндік беретіндерінің бірі-«Коммуникация» саласы. Стандарт талаптарын іске асыру барысында тілдердің үштығырлығын оқыту бойынша арнайы бағдармалар мен оқу-әдістемелік кешендер әзірлену үстінде.
Мектеп жасына дейінгі балалардың оқытудың негізгі белсенді әдістері-сөздік әдісі,ойын әдісі және қазіргі заманғы ақпараттық технологияларды қолдану арқылы мультимедиялық оқыту құралдары әдістемелерінің үйлесімді байланысына негізделген.Оқыту барысында жүргізілетін жұмыстардың формалары мен түрлерінің бірлігі сақталады,осы ретте,көрнекілік және бейнелілік әдісі басым болмақ өйткені, бала сөзді дара лексикалық бірліктердің жиындығы ретінде емес, біртұтас ұғым, бейне ретінде қабылдайды.