Лекцияның мақсаты:
Дыбыс айту кемшілік түрлерін ұғындыру, тіл кемшіліктерін түзетуге арналған логопедтің жұмыс тиімділігін анықтау, болашақ тәрбиешілердің тіл кемістігі бар балалармен жұмыс жүргізе білу қабілетінің керектігін ұғындыру.
Лекцияның жоспары:
- Дайындық кезеңі
- Дыбыстарды қою кезеңі
- Тіл кемшіліктерін түзетуге арналған тәсілдер.
Лекцияның барысы:
Логопедиялық түзету жұмысының мақсаты мен міндетіне байланысты төмендегідей кезеңдерге бөлу тиімді.
- Дайындық кезеңі;
- Дыбыстарды қою кезеңі;
- Дыбысты дұрыс айтуға машықтандыру кезеңі;
- Дыбысты ұқсас дыбыстардан ажырату кезеңі.
Дайындық кезеңі. Бұл кезеңнің негізгі мақсаттары: баланы түзету жұмыстарына ынталандыру, саналы түрде берген тапсырмаларды орындауға үйрету, зейінін, тыңдау, ойлау қабілетін дамыту, арнайы логопедиялық міндеттерге артикуляцияны дұрыс қалыптастыру, дыбысты қабылдау, ажырату мақсаты жатады.
Артикуляцияны дұрыс қалыптастыру үшін арнайы жаттығулар қолданылады. Жаттығулар қойылатын дыбысқа байланысты жүйеленеді және ерін, тіл қимылдарын, қалпын дағдыландыруға бағытталады.
Дыбыстарды қою кезеңі. Бұл кезеңде негізігі үш тәсіл қолданылады. Бірінші тәсіл еліктеуге негізделген. Бала естіген, көрген дыбыстарын қайталауға талпынады. Екінші тәсіл құралдардың немесе саусақтардың көмегімен сөйлеу органдарына механикалық ықпал жасайды. Бұл жағдайда белгілі бір бастапқы артикуляция пайдаланады, соның негізінде сөйлеу органдары механикалық жолмен баяу түрде қажетті қалыппен қозғалысқа келтіріледі. Үшінші тәсіл аралас тәсіл. Бұл тәсіл бойынша түсіндіру арқылы қажетті әріпті мейлінше толық және дәл айтуға көмектеседі.
Тіл кемшіліктерін түзетуге арналған логопедтің жұмыс тиімділігінің қажетті шарты – оның сенімді жабдықталуы. Жабдықтар кем дегенде мыналарды қамтиды.
А ) бала мен логопедтің бетін қатар көрсететін үлкен айна;
Ә ) шпательдер мен зондылар, тазалық құралдары;
Б ) сөзді жазып, қайталайтын магнитофон;
В ) тыныс алуды қажет ететін дамытуға қажетті ойыншықтар;
Г ) дыбыс айтылуын зерттеуге қажетті суреті бар альбом;
Д ) түрлі дыбыстың айтылуына бекітуге қажетті тілдің материалы бар кітап;
Е ) әр сыныпқа арналған оқу материалы бар кітап.
Студенттердің оқытушымен бірге орындайтын жұмысы (СООЖ):
- Артикуляциялық аппараттарды дұрыс қалыптастыру үшін жасалынатын арнайы жаттығуларды жасау, фонемаларды дұрыс айту кезеңінде қолданылатын тәсілдерді талдау.
- Ғалым М.Е. Хвецевтің дыбыс айту кемшіліктерін түзетудегі логопедиялық жұмыс кезеңдері жайында пікір алмасу.
Студенттердің өздігінен орындайтын жұмысы (СӨЖ):
- Дыбыс айту кемшілік түрлерін атау және кейбір дыбыстардың артикуляциясына сипаттама бере білу.
- Ызың дыбыстарды айтудағы кемшілік түрлерін түзетуге арналған сабақ жоспарын жасап келу.
Дыбыстарды қоюдың тәсілдерін жинақтап талдау.
Қолданылатын әдебиеттер:
- Блюмина М.Г. Распространенность, этиология и некоторые особенности клинических проявлений сложных дефектов. // Дефектология, 1994 № 4