Ғалымдардың зерттеуі бойынша серіктестік босану арқылы дүниге келген балаға ата-анасы көп көңіл бөліп, баласына көп алаңдайды екен.
Босанғаннан кейін 6-12 айдан кейін анкета жүргізгенде әйелдердің 88% күйеуі қасында болғаны жақсы екенін айтса, 17% әйелдер қарсылық білдірмей жақсы деп жауап берген. Әйелдердің барлығы серіктестік босанғанды дұрыс деп тапқан. Серіктестік босанғаннан кейін ерлердің 55%, әйелдердің 39% жыныстық қатынста еш өзгеріс болмады десе, әйелдердің 44%, ерлердің 28% жыныстық қатынас қайта күшейгені туралы айтқан.
Серіктестік босанудан тиімділігі:
- акушер-гинекологтар босану кезінде аз болады
- дәрігерлердің арасында физикалық және психикалық жауапкершілік аз болады
- босанғаннан кейінгі медикаменттерді аз қолданады
- нәрестенің жарақат алуы аз келеді
- экономикалық жағынан да пайдалы
- ерлі-зайыптылар арасында қарым-қатынас
Босану процесі үш кезеңнен тұрады: Жатыр мойнының ашылу кезеңі; бала туылу кезеңі; бала жолдасының бөліну кезеңі
Бірінші кезеңде баланың өмірге келуі үшін жатыр мойыны ашылады. Алғашқы кездегі толғақ бірнеше минутқа не 30 минутқа дейін созылуы мүмкін. Босану уақытысы алғашқы балада 12-15 сағатқа созылады. Әрбір толғақ болған сайын ұрықтың басы кіші жамбас шеңберіне қарай ойысып, жатыр мойнының ашылуына ықпал етеді. Бұл процес жатыр мойнының ашылуы деп аталады. 3-5 минут сайын толғақ жиілейді. Толғақ неғұрлым жиілеген кезде жатыр жиырылады. Сөйтіп, жатыр мойыны ашылуының аяғына қарай қабықшалар айырылады да ондағы су төгіледі. Кейде алғашқы баласын өмірге әкеліп жатқан анада жалған толғақ болады. Жалған толғақты шынайы толғақтан ажырату қиын. Сондықтан әйелге жәй жүргізу арқылы оны анықтауға болады.
Екінші кезеңде баланың өмірге келу процесі басталады. Бала туылу кезеңінде жатырдың жиырылуына құрсақ қабырғасының күшенуі деп аталатын құбылыс қосылады. Яғни босанатын әйел аз уақытта тынысын бөгейді, соның нәтижесінде көк ет тығыздалады да ішті кернейді. Бұлай жасау арқылы іштегі қысым керіліп жатырға, содан кейін балаға жетеді. Осылайша нәресте екі күштің, атап айтканда, жатырдың жиырылуы және күшенудің әсерімен бас жағымен өмірге келеді. Бұл процесс 10 минуттан 40 минутқа дейін созылады. Бетін түмен қараған түрде шығады.
Үшінші кезең Кіндікпен басқада жасушалардың байланысы арқылы баланың өмірге келуі. Өмірге келгеннен кейін оттегі, тамақ бала организміне енді анасы арқылы берілмейді. Өмірге келгеннен кейін бала енді өз бетінше тыныс алуды үйренеді. Босану процесі нәрестені белгілі бір көлемде стресске шалдықтырады. Дегенмен де өмірге келген сәби бұл процесті жақсы қабылдауға қабілетті. Босанудың соңғы минуттарында нәрестенің организмінде адреналин және норадреналин гармондары көп бөлінеді, ол стресске қарсы тұруға көмектеседі.Адреналиннің көп мөлшерде бөлінуі оттегінің жетіспеушілігін толықтырады және баланың өмірге келген соң оттегімен тыныс алуға дайындайды. Алғашқы тыныс алу қиынға соғады, миллиондаған альвеолдары ауамен толтырылады. Бірнеше минуттан соң көптеген нәрестелерде қалыпты тыныс алу қалыптасады.
Осыдан 150 жылдан бұрын «дәстүрлі босану» деп уйде отбасылық дәрігердің көмегімен немесе көп баланы өмірге әкелген әйелдер қатысады. Көптеген уақыттар өткен соң госпитал, емдеу орталықтары ашыла бастады бұндай жерлерде әйелдер арнайы медициналық көмек алуға жағдай жасалынды. Күрделі жағдайларға тап болған жағдайда мұнда жан сақтау құрылғыларымен арнайы экстримді көмекке дайын. Осындай жағдайлардан кейін көптеген батыс елдерінде үй жағдайында босану 1930 да 80% ті болса 1990 1 % дейін төмендеді, қазіргі таңда медициналық мекемелерден тыс жерлерде сәбилердің өмірге келуі көбейіп барады. «Дәстүрлі босану» деген түсінік осы кезге дейін күйеуінсіз босану деген түсінікпен қалыптасты. Яғни босану бөлмесінен күйеуін шығарып жібереді.
Босануға дайындайтын курстарға жүкті әйелдермен оның қасындағы (күйеуі, отбасының бір мүшесі немесе досымен) қатыса алады. Олар босанудың биологиялық табиғаты жағынан лекция тыңдайды, жүкті әйел жаттығулар жасайды. Әйелімен бірге қасына келген адам бұл уақытта ассистенттін рөлінде жүреді. Босану уақытысы болған уақытта курсты әйелімен бірге болған адам әйелдің жанында болады. Әйелге моральдық жағынан көмек көрсетіп, өзін жайлы сезінуге көмектеседі. Босану тез және оңай болады, егер ата-ана әр кезде не болатыннын жақсы біліп соған дайындалса, медициналық дәрілер қиын болған жағдай да ғана беріледі.(мүмкіндік болса пайдаланбайды да). Болашақ ана алда не болатынын білсе ( алғаш рет босанып жатқандар) оның бойында қобалжу сезімі азаяды. Нәтижесінде ата –ана босану процесіне белсенді қатысады.
Қазіргі уақытта көптеген АҚШ-тың ауруханаларында тіпті толғақ кезінде де күйеуін немесе досын кіргізеді. Ондай перзентханаларда сонымен қатар арнайы босанатын бөлме және босанғаннан кейінгі қалыпына келтіретін бөлмелер болады. Бұндай бөлмелер үй секілді жабдықталады. Кейде арнайы босанғаннанкейінгі қалпына келтіретін орталықтар ашылады. Бұл орталықтар медицинм мекемелердің ішінде болмаса соның жанында болады. Орталық барлық жүктілік кезеңдерін , алғашқы толғақтан баланың өмірге келуі мен босанғаннан кейінгі ананың денсаулығы арнап жұмыс жүргізеді.
Босану ешқандай қауіпсіз, оңай өткен жағдайда ананы арнайы акушерлік дайындықтан өткен медбике қабылдайды. Қандайда бір қауіп болған жағдайда керекті құрал-жабдықтар мен дәрігерлер әрқашан дайын тұрады.
Көптеген босанғаннан кейінгі орталықтарда ана мен баланың уйге қайтуы туралы, ана мен баланың бір бөлмеде болуы, олардың бір-біріне деген эмоциональды қарым-қатынасы туралы мәселемен айналысады.Осындай орталықтардан көмек алу әйелдерге пайдалы. Бұндай орталықтарда жүктілік кезең ауыр өткен және қатер тобына жататын әйелдерді босандырмайды. Сонымен қатар орталықтан 35 жастан асқан әйелдер, алғашқысын босанатын әйелдер, егіз бала күтіп жүргендер, қант диабетімен ауыратын және жүрегі ауыратын және ерте кесерава жасаған әйелдер болмайды.
Босануға психалогиялық тұрғыдан дайындаудың мақсаты: босануға деген жағымды психалогияны қалыптастыру, ана деген сезімге тәрбиелеу, ата-ананың бір-біріне деген рухани- психалогиялық қарым-қатынасы.
- болашақ ананың жүктілік кезіне жауапкершілігін қалыптастыру
- әйелге негізгі жүктілік кезіндегі, босану кезіндегі физиологиялық жағдаймен таныстыру
- күнделікті режиммен таныстыру, тамақтану, жүкті кезінде және босанғаннан соң гигиенаны дұрыс ұстау және балаға дұрыс күтім жасау
- Ата-ананың баламен қарым-қатынасы
болашақ атаана іштегі сәби мен сөйлеседі, ертегі, өлең оқып береді.Бала туылғанға дейін ата-анасыныңдауысын танып біле алады.
-Арттерапия: жағымды әуен тыңдау, ән салу, әуенге сай билеу баланың эстетикалық талғамын қалыптастырады, сурет салу ұрық кезіндеақ ұсақ моторикасын дамытады т.б
5.жүкті әйелге деген айналасындағыадамардың көмегі, жылы көзқарасын қалыптастыру
6. қауіпті фактор туралы ақпарат беру: стресстік жағдайлар, компьютердің зияны, дұрыс тамақтанбау т.б жағдайдың балаға әсері мен қоршаған ортаның жағымсыз жақтарынан қашу туралы ақпарат беру
7. әйел, ана образын қалыптастыру; әйелге тән киіну, сыртқы келбет, іс-әрекеттер
8. өмірге келген баланың әлеуметтік бейімделуі туралы ақпарат беру осы жағдайға байланысты қобалжу сезімін тойтару