БИОЛОГИЯЛЫҚ ТҮРЛІЛІК ТУРАЛЫ КОНВЕНЦИЯ

БИОЛОГИЯЛЫҚ ТҮРЛІЛІК ТУРАЛЫ КОНВЕНЦИЯ

Преамбула

Келісетін Жақтар,

Биологиялық түрліліктің өтпелі құндылығын, сол сияқты экологиялық, генетикалық, әлеуметтік, экономикалық, ғылыми, тәрбиелік, мәдениеттік, реакциондық және эстетикалық маңыздылдығын сезіне отырып,

сол сияқты, биосфера жүйесінің өмірін қолдаушыларды сақтау мен биологиялық түрліліктің эволюция үшін маңызын сезіне отырып,

биологиялық түрлілікті сақтау бүкіл адамзаттың жалпы міндеті екенін мақұлдай отырып,

мемлекеттің өзіндік биологиялық ресурсына егеменді құқығы барын тағы да мақұлдай отырып,

сондай-ақ, мемлекеттер өзіндік биологиялық ресурсының сақталуы мен тұрақты пайдаланылуына жауапкер екндігін мойындай отырып,

Адамның кейбір әрекетінің нәтижесінде биологиялық түрліліктің маңызды қысқарып бара жатқандығына қобалжи отырып,

Биологиялық түрлілік бойынша ақпарат пен білімнің жалпы жетіспеушілігін және ғылыми, техникалық және ұйымдастыру әлеуетін дамытуда бұл проблеманы жалпы түсінімділін қамтамасыз ету мақсатында, жоспарлау мен тиісті шараларды жүргізуде негіз болатын бір беткейлік көрсету керектігін сезіне отырып,

Биологиялық түрліліктің көздерде жоғалуы мен көп қысқаруының себебін болдырмау және жібермеудің алдын алу керектігін көрсете отырып,

 Сол сияқты, биологиялық түрліліктің жоғалуы мен қысқаруының қаупі бар жағдайда, даусыз ғылыми фактілердің болмауы ондай қауіпті болдырмау мен минимумге әкелу үшін шаралар қолдануды кейінге қалдыруға себеп бола алмайтынын көрсете отырып,

 Биологиялық түрлілікті сақтаудың негізгі жағдайы in-situ экожүйелерін және табиғи мекендерді сақтау, олардың табиғи жағдайда популяциясын қалпына келтіріп және қолдау болып саналатынын әрі қарай көрсете отырып,

ex-situ шараларын алдымен шыққан елдің өзінде қолданудың аса маңызды екендігін әрі қарай көрсете отырып,

дәстүрлі өмір салтын сақтаушы жергілікті қоғамдастар мен тұрғылықты халықтың биологиялық ресурстардан көп және дағдылы тәуелділігін және биологиялық түрлілікті сақтау мен оның компоненттерін тұрақты пайдалануға қатысы бар жаңалықтар, іс-тәжірибелер, дәстүрлі білімді пайдалануға байланысты пайдаларды әділ негізде мүмкіндігінше бірлесіп пайдалану керектігін мойындай отырып,

сол сияқты, биологиялық түрлілікті тұрақты пайдалану мен сақтау жұмысында әйелдердің маңызды рөлін мойындай отырып және әйелдердің биотүрлілікті сақтауға бағытталған саясаттың барлық деңгейінде толықмасштабты қатысуы керектігін негіздей отырып,

биологиялық түрлілікті сақтау мен оның компоненттерін тұрақты пайдалану жұмысында мемлекеттер және үкіметаралық ұйымдар мен мемлекеттік емес секторлар арасында жаһандық, аймақтық, халықаралық ынтымақтастықты ынталандырудың қажеттігін және маңызын атап көрсете отырып,

биологиялық түрлілікті жоғалту проблемасын шешу үшін, жаңа және қосымша қаржы ресурстарын беру және сәйкес технологияларға қажетті қол жеткізу арқылы, әлемде бар мүмкіндіктерді көп кеңейтуге болатынын мойындай отырып,

дамып келе жатқан елдердің қажеттілігін қанағаттандыру үшін, жаңа және қосымша қаржы ресурстарын беру және сәйкес технологияларға қажетті қол жеткізуді қоса алғанда, арнайы жағдай талап етілетінін әрі қарай мойындай отырып,

осыған байланысты аз дамыған елдер мен аралдық мемлекеттердің ерекше жағдайын айта отырып,

биологиялық түрлілікті сақтау аумақты капитал салуды талап ететінін және осындай капитал салудан үлкен экологиялық, экономикалық, әлеуметтік пайда беретінін мойындай отырып,

дамып келе жатқан елдер үшін кедейлікті жою, экономикалық, әлеууметтік даму ең алдыңғы және басты міндет екенін мойындай отырып,

 тамақ және денсаулық сақтауда, сол сияқты өсіп келе жатқан Жер тұрғындарының басқа да қажеттілігін қамтамасыз ету, генетикалық ресурстар, және де технологияларға қол жеткізу және оларды бірлесіп пайдалану осы міндеттерді шешуде шешуші маңыз алатынын түсіне отырып,

ең соңғы нәтижесінде биологиялық түрлілікті сақтау және тұрақты пайдалану мемлекеттер арасында достық қатынастарды нығайтып, бүкіл адамзат үшін бейбітшілікті нығайтуға жағдай жасайтын болатынын көрсете отырып,

биологиялық түрлілікті сақтау және олардың компоненттерін тұрақты пайдалану туралы бар халықаралық келісімдерді толықтырып және нығайтуды қалай отырып, және

осы және келешек ұрпақ мүддесі үшін биологиялық түрлілікті тұрақты пайдалану және сақтауды іске асыруды шеше отырып,

төмендегілер туралы уағдаласты:

 1 бап

Мақсаттар

Осы Конвенцияның мақсаты, оның жағдайларына байланысты қол жеткізу үшін ұмтылу, генетикалық ресурстарды пайдалаумен байланысты, оның ішінде генетикалық ресурстарға қажетті қол жеткізу және осындай ресурстар мен тиісті технологияларға барлық құқықтарды ескере отырып, жол беру арқылы, сол сияқты қажетті қаражаттау жолымен, биологиялық түрлілікті сақтау және олардың компоненттерін тұрақты пайдалану, әділ және тең негізде бірлесіп пайда алу болып табылады.

 2 бап

Терминдерді пайдалану

Конвенцияның мақсаттары үшін:

«Биологиялық түрлілік» барлық көздерден тірі организмдердің варияцияларын, басқалардың ішінде, жер беті, теңіз, басқа су экожүйелері мен экологиялық кешендер, өздері олардың бір бөлігі болып табылатын, барлық көздерден тірі организмдердің варияцияларын білдіреді; бұл түсінікке түрлер, түрлер арасында және экожүйелер түрлілігі шеңберінде түрлілікті енгізеді.

«Биологиялық ресурстар» генетикалық ресурстар, организмдер немесе олардың бөліктері, популяция немесе нақты немесе әлеуеттік пайдасы немесе адамзат үшін құндылығы бар кез келген басқа да экожүйелердің биотикалық компоненттері енгізіледі.

«Биотехнология» нақты пайдалану мақсатында, өнімдер немесе үдерістерді өзгерту үшін биологиялық жүйелерді, тірі организмдерді немесе олардың туындыларын пайдаланумен байланысты кез келген технология түрін білдіреді.

«Генетикалық ресурстарды шығаратын ел» in-situ жағдайында осы генетикалық ресурстары бар елдерді айтады.

«Генетикалық ресурстарды беретін ел» деп, жабайы, сол сияқты үйге үйренген түрлердің популяциясын, немесе олардың осы елден шығарылатынына, шығарылмайтына байланыссыз, in-situ көздерінен жиналған генетикалық ресурстарды беретін елді айтады.

«Үйге үйретілген немесе өсірілген түрлер» деп, өз қажеттерін қамтамасыз ету үшін, адамдардың эволюция үдерісіне әсер етуінен алынған түрлерді айтады.

«Экожүйе» өсімдіктер, жануарлар және микроорганизмдердің динамикалық кешенін, сол сияқты тұтас қызметтік бүтін ретінде қарым-қатынас жасайтын олардың өлі қоршаған ортасын білдіреді.

«ex-situ сақтау» табиғи мекенінен тыс жерде биологиялық түрлілік компоненттерін сақтауды білдіреді.

«Генетикалық материал» деп, тұқым қуалаушылық қызметтік бірліктері бар кез келген өсімдіктік, жануарлық, микробтық немесе басқа тектік материалдарды айтады

«Генетикалық ресурстар» нақты және әлеуеттік құндылық болатын генетикалық материалдарды айтады.

«Мекен орны» деп, организмдердің мекендейтін немесе популяцияланатын жер типін немесе табиғи мекендейтін орнын айтады.

» in-situ жағдайлар» деп, экожүйе шеңберінде және табиғи мекендейтін ортада, ал, үйге үйретілген немесе өсірілген түрлерге қатысты – өздерінің сыйпатты ерекшеліктерін алған ортада генетикалық ресурстар бар жағдайды айтады.

«in-situ сақтау» экожүйелер мен табиғи мекен орнын, сол сияқты олардың табиғи ортасында түрлердің өміршең популяциясын қолдау және қалпына келтіру, ал, үйге үйретілген немесе өсірілген түрлерге қатысты – өздерінің сыйпатты ерекшеліктерін алған ортасын сақтауды айтады.

«Қорғалатын аудан» деп, нақты табиғатты қорғай мақсаттарына жету үшін, айқындалатын, реттелетін, пайдаланылатын, географиялық белгіленген аумақты айтады.

«Экономикалық интеграцияның аумақтық ұйымы» деп, осы аймақтардың егеменді мемлекеттерімен құрылған, ол мемлекеттер –мүшелер осы Конвенция реттейтін сұрақтар бойынша құзыретін берген, ішкі рәсімдеріне сәйкес, қол қою, ратификациялау, қабылдау мен Конвенцияны құптауға және оған қосылуға өкілет берілген ұйымды айтады.

 «Тұрақты пайдалану» биологиялық түрлілік компоненттерін ұзақ келешекте биологиялық түрлілікті тоздырмай, сонымен, оның қазіргі және болашақ ұрпақтың қажеттілігін қамтамасыздандыратын және ой-армандарына жауап беру қабілетін сақтап пайдалануды білдіреді.

«Технология» биотехнологияны енгізеді.

3 бап

Принцип

Біріккен Ұлттар Ұйымының Жарғысы мен халықаралық құқық принциптеріне сәйкес мемлекеттердің қоршаған орта облысында өзінің саясатына сәйкес меншікті ресурстарын әзірлеуге егеменді құқықтары бар және олардың заңды құзыры немесе олардың қадағалауы шеңберінде іс-әрекеттері басқа мемлекеттердің немесе ұлттық құқық құзыретінен тыс аудандардың қоршаған ортасына нұқсан келтірмеуді қамтамасыз ететін жауапкершілік алады.

 4 бап

Құқық құзыретінің аймағы

Басқа мемлекеттердің құқықтарын сақтау жағдайында, егер Конвенцияда ашық көзделмесе, осы Конвенцияның жағдайы әр Келісуші тарапқа қатысты қолданылады:

a) өзінің ұлттық құқықтық құзыреті шеңберінде биологиялық түрлілік компоненттеріне қатысты; және

b) ұлттық құқықтық құзырет шегінде, сондай-ақ ұлттық құқықтық құзырет шегінен тыс, салдарлары байқалған жерлерге байланыссыз, оның құқықтық құзыретінде немесе бақылауында іске асырылатын үдерістер мен жұмысқа қатысты.

 5 бап

Ынтымақтастық

Әр Келісуші Тарап, қаншалықты бұл мүмкін және орынды, басқа Келісуші Тараппен тікелей немесе, егер орынды болса, құзыретті халықаралық ұйымдар арқылы, биологиялық түрлілікті орнықты пайдалану және сақтау мақсатында, ұлттық құқық құзыретінен тыс аудандарға қатысты және өзара мүдделілігі бар басқа да сұрақтар бойынша ынтымақтастықпен жұмыс істейді.

 6 бап

Сақтау мен орнықты пайдалану бойынша ортақ шаралар

Әр Келісуші Тарап өзінің нақты жағдайы мен мүмкіндігіне сәйкес:

a) Тиісті Келіскен Тарапқа қатысты, атап айтқанда осы Конвенцияда баяндалған шараларды көрсететін биологиялық түрлілікті пайдаланудың ұлттық стратегиясын, жоспарын немесе бағдарламасын әзірлейді немесе осы мақсат үшін қолданыстағы стратегияларды, жоспарларды, бағдарламаларды бейімдейді; және

b) Тиісті секторлар мен сектораралық жоспарларда, бағдарламалар мен саясатта биологиялық түрлілікті орнықты пайдалану және сақтау шараларын қаншалықты мүмкін және орынды көздейді.

7 бап

Анықтау және мониторинг

Әр Келісуші Тарап, қаншалықты бұл мүмкін және орынды, атап айтқанда 8-10 баптардың мақсаты үшін:

a) І Қосымшада көрсетілген, категориялардың бағытталған тізілімін есепке алып, сақтау мен орнықты пайдалануда маңызды мағынасы бар биологиялық түрлілік компоненттерін анықтайды.

b) жоғарыдағы a) тармақшаға сәйкес анықталған, сақтау бойынша дереу шаралар қабылдауды талап ететіндерге, сол сияқты орнықты пайдалануға үлкен мүмкіндіктер ашатындарға аса көңіл бөле отырып, үлгілерді таңдау арқылы және басқа да әдістермен биологиялық түрлілік компоненттеріне мониторинг жүргізеді;

c) биологиялық түрлілікті сақтау мен орнықты пайдалануға салмақты қолайсыз әсер көрсететін немесе көрсете алатын әрекеттер категориясын және үдерістерді анықтайды, және үлгілерді таңдау арқылы және басқа да әдістермен мониторинг жүргізеді; және

d) жоғарыдағы a), b) и c) тармақшаларға сәйкес, анықтау және мониторинг бойынша шаралар нәтижесінде алынған деректерді әртүрлі әдіспен жинайды, жүйелейді. .

8 бап

in-situ сақтау

Әр Келісуші Тарап, қаншалықты бұл мүмкін және орынды:

a) биологиялық түрлілікті сақтау үшін арнайы шаралар қабылдау керек ететін аудандар мен қорғалатын аудан жүйесін жасайды;

b) қажетінше, биологиялық түрлілікті сақтау үшін арнайы шаралар қабылдау керек ететін аудандар мен қорғалатын аудандарды рационалды пайдалану, жасау және таңдаудың басшылық принциптерін әзірлейді;

c) қорғалатын аудандар мен олардан тыс жерлерде сақтап, орнықты пайдалану үшін, биологиялық түрлілікті орнықты пайдалануда маңызды мағынасы бар биологиялық ресурстарды реттейді және ұтымды пайдаланады;

d) табиғи жағдайларда түрлерлің өміршең популяциясы мен табиғи мекендеу ортасын, экожүйені қоғауға ықпал етеді;

e) Осы аудандарды қорғауға ықпал жасау мақсатында, аудандар мен оларға жақын жатқан жерлердегі экологиялық негізделген және орнықты дамуын ынталандырады;

f) құлдыраған экожүйелерді қайта қалпына келтіру мен оңалту бойынша шаралар қабылдайды, қауіпті жағдайдағы түрлердің қайта қалпына келуіне ықпал жасайды, атап айтқанда ұтымды пайдаланудың басқа стратегиялары мен жоспарларын іске асыру және әзірлеу арқылы;

g) биологиялық түрлілікті орнықты пайдалану мен сақтауға әсер ете алатын мүмкіндігі бар, экологиялық зиянды салдар бола алатын, биотехниканың нәтижесі болып табылатын, өзгерген тірі организмдердің босауы және пайдалануымен байланысты, адам өміріне қауіп төндіруін ескеріп, реттеу, бақылау немесе шектеу құралдарын қояды және қолдайды;

 h) экожүйелерге қауіп төндіретін, бөтен түрлердің интродукциясын жібермейді, ондай бөтен түрлерді бақылайды және құртады;

i) биологиялық түрлілікті сақтау және оның компоненттерін орнықты пайдаланудың қолданыстағы тәсілдерін пайдалану сәйкестігін қаммтамасыз ету үшін қажетті жағдай жасауға ұмтылу;

j) ) биологиялық түрлілікті сақтау мен пайдалануда мағңызы бар, дәстүрлі өмір салтын көрсететін, түпкілікті және жергілікті қауымның білімі, жаңалығы, іс-тәжірибесін өзінің ұлттық заңнамасына сәйкес, қолдауды, сақтауды және құрметтеуді қамтамасыз етеді, осындай білім, жаңалық, іс-тәжірибе әкелушілердің қатысуымен және мақұлдауымен оларды кең пайдалануға жағдай жасайды, сол сияқты, осы білімдерді, жаңалықтарды, іс-тәжірибелерді пайдаланудан алынатын пайдаларды әділ бірлесіп пайдалануды белсендіреді;

k) қауіптілік төнген түрлер мен популяцияларды қорғау үшін қажетті заңдылық нормаларын және / немесе реттейтін жағдайларды әзірлейді немесе іске асырады;

l) 7 бапқа байланысты, биологиялық түрлілікке көп қолайсыз әсер көрсетілу фактісі болған жағдайда, қолданыстағы үдерістер мен жұмыс категорияларын регламенттейді немесе реттейді; және

m) жоғарыдағы a)-l) тармақша баяндалғанға сәйкес, әсіресе, дамып келе жатқан елдер үшін, in-situ сақтау шараларына қаржылық және басқа қолдау көрсетуде ынтымақтасады.

 9 бап

 ex-situ сақтау

Әр Келісуші Тарап, қаншалықты бұл мүмкін және орынды, және, алдымен, in-situ шараларын толықтыру мақсатында:

a) биологиялық түрліліктің in-situ компоненттерін сақтау үшін шаралар қабылдайды, алдымен, осындай компоненттерді шығаратын елдерде;

b) ex-situ өсімдіктерді, жануарларды және микроорганизмдерді сақтау мен зерттеу үшін жағдай жасайды, қолдайды, алдымен, генетикалық ресурстарды шығаратын елде;

c) тиісті жағдайда олардың табиғи мекендейтін жерлерінде реинтродукциясы үшін және қауіп төнген түрлерді қайта қалпына келтіру мен оңалту үшін шаралар қабылдайды;

d) экожүйелер және in-situ түрлердің популяциясына қауіп төндірмейді, тек, жоғарыдағы c) тармақшада баяндалған арнайы уақытша ex-situ шараларын қабылдау талап етілетін жағдайдан басқа, ex-situ сақтау мақсатында, биологиялық ресурстарды табиғи мекендейтін ортасынан жинақтауды реттейді және регламенттейді; және

e) жоғарыдағы a)-d) тармақша баяндалғанға сәйкес, және in-situ сақтауды дамып келе жатқан елдерде жасау және қолдау жағдайын жасау шараларына қаржылық және басқа қолдау көрсетуде ынтымақтасады.

 10 бап

Биологиялық түрлілік компоненттерін орнықты пайдалану

 Әр Келісуші Тарап, қаншалықты бұл мүмкін және орынды:

a) ұлттық деңгейде шешім қабылдау үдерісінде биологиялық ресурстарды орнықты пайдалану мен сақтау сұрақтарын қарауды көздейді;

b) биологиялық түрлілікке қолайсыз әсерлерді минимумге әкелу немесе болдырмау үшін, биологиялық ресурстарды пайдалану облысында шаралар қабылдайды;

c) сақтау мен орнықты пайдаланудың талаптарына сәйкес келетін, мәдениеттілік салтпен қалыптасқан биологиялық ресурстарды пайдаланудың дәстүрлі әдістерін сақтайды және ынталандырады;

d) биологиялық түрліліктің қысқаруы болған, зияндық көрген аудандардағы жағдайды дұрыстау бойынша шараларды әзірлеп, іске асыруда жергілікті тұрғындарға қолдау көрсетеді; және

e) биологиялық ресурстарды орнықты пайдалану әдістерін әзірлеуде өзінің елінде мемлекеттік органдармен және жеке секторлар арасында ынтымақтасуды ынталандырады.

11 бап

Ынталандыру шаралары

биологиялық түрлілік компоненттерін орнықты пайдалану мен сақтауды ынталандыратын, экономикалық тұрғыдан ақталған шараларды қабылдайды.

12 бап

Кадрларды дайындау мен зерттеу

Келісуші Тараптар, дамып келе жатқан елдердің қажеттілігін есепке ала отырып:

a) дамып келе жатқан елдердің нақты қажеттілігін қамтамасыз ету үшін, кадрларды оқытып, дайындауға қолдау жасайды, биологиялық түрлілік және олардың компоненттерін сақтау мен орнықты пайдалану бойынша кадрларды оқыту мен дайындаудың ғылыми-техникалық бағдарламасын әзірлейді және жүзеге асырады;

b) әсіресе дамып келе жатқан елдерде, атап айтқанда, ғылыми, техникалық және технологиялық кеңес бойынша Қосымша органның ұсынысы негізінде, Тараптар Конференциясының шешіміне сәйкес, биологиялық түрлілікті сақтау мен орнықты пайдалануға ықпал жасайтын зерттеулерді ынталандырады және көтермелейді; және

c) 16, 18 және 20 баптардың жағдайына сәйкес, биологиялық түрлілікті сақтау мен орнықты пайдалану әдістерін әзірлеуде, биологиялық түрлілікті зерттеу барысында алынған ғылыми нәтижелерді ынталандырады және осындай нәтижелерді пайдалануда ынтымақтасады;

 13 бап

Қоғамды ағарту және хабардар болуын көтеру

Келісуші Тараптар:

a) биологиялық түрлілікті сақтаутаудың маңыздылығын түсінуді, сол сияқты оны бұқаралық ақпарат құралдары арқылы үгіттеуді және осы сұрақтарды оқу бағдарламасына ензуді көтермелейді; және

b) биологиялық түрлілікті сақтау мен орнықты пайдалану сұрақтары бойынша қоғамның хабардар болуы облысында, оқыту бағдармалары мен бағдарламаларды әзірлеуде халықаралық ұйымдар және басқа мемлекеттермен, тиісті жағдайда, ынтымақтасып жұмыс жасайды;

 14 бап

Қолайсыз жағдайларды минимумге әкелу және әсерлерді бағалау

Әр Келісуші Тарап, бұл қаншалықты мүмкін және орынды, 1.

a) биологиялық түрлілікке маңызды қолайсыз әсер ете алатын, өзінің ұсынған жобаларына экологиялық сараптама жасауды талап ететін тиісті рәсімдерді енгізеді

осындай салдарлардың алдын алу немесе минимумге әкелу мақсатында, және бұл орынды болғанда, қоғамның осындай үдеріске қатысу мүмкіндігін қамтамасыз етеді;

b) биологиялық түрлілікке маңызды қолайсыз әсер ете алатын, өзінің бағдарламалары мен саясатының экологиялық салдарларына қажетті есепті қамтамасыз ететін тиісті шараларды қабылдайды;

c) ұлттық құқықтық құзыреттен тыс аудандар мен мемлекеттерде биологиялық түрлілікке маңызды қолайсыз әсер ете алатын, өзінің құқықтық құзыреті немесе оның бақылауы шеңберіндегі іс-әрекеттер туралы, консультациялар жүргізеді және өзара хабарлау негізінде ақпаратпен алмасуға, тиісті жағдайларда, екіжақты, аймақтық немесе көпжақты келісімдер жасау арқылы ықпал жасайды;

d), басқа мемлекеттердің құқықтық құзыретіндегі аудандар немесе ұлттық құқық құзыретінен тыс аудандардың биологиялық түрлілігі үшін, оның құқықтық құзыреті немесе бақылауындағы көзден шарасыз немесе салмақты қауіп немесе шығынды жағдайда, осындай қауіп пен шығыннан зиян шегетін мемлекеттерді дереу хабардар етеді, сондай-ақ, оны болдырмау бойынша және қауіп пен шығынды минимумге әкелетін шараларды қабылдайды; және

e) биологиялық түрлілікке салмақты және шарасыз қауіп әкелетін, табиғи және басқа себептермен туындаған, әрекеттер мен оқиғаларға дереу жауап беру жағдайы бойынша ұлттық шараларға ықпал жасайды, және осындай ұлттық күш салуды толықтыратын халықаралық ынтымақтастықты ынталандырады, және орынды болғанда, мүдделі мемлекеттер немесе экономикалық кірігудің аумақтық ұйымдарының келісуімен, төтенше жағдайларға бірлескен жоспарлар әзірлейді.

2.Тараптар Конференциясы, биологиялық түрлілікке зиян көрсететін, , жүргізілетін зерттеулер негізінде, қайта қалпына келтіру және шығынды компенсациялауды қоса алғанда, жағдайды түзету және жауапкершілік туралы, сұрақтарды қарайды, жауапкершілік тек таза ішкі сұрақ болғаннан басқа жағдайларда.

15 бап

Генетикалық ресурстарға қол жеткізу

1. Мемлекетердің өзінің табиғи ресурстарына егемендік құқығының барын мойындағаннан, генетикалық ресурстарына қол жеткізу құқығы ұлттық үкіметтерге беріледі және ұлттық заңнамамен реттеледі.

2. Әр Келісуші Тарап басқа Келісетін Тараптың экологиялық қауіпсіз пайдалану мақсатында генетикалық ресурсқа қол жеткізуді жеңілдетуге және осы Конвенцияның мақсатына қайшы келетін шектеулер қоймауға ұмтылады.

3.Осы бапта және 16, 19, баптарда айтылған, Келісуші Тарап беретін, осы Конвенцияның мақсаты үшін генетикалық ресурстарға тек Келісуші Тараптармен берілгендер ғана жатады, осы ресурстар бар елдер, немесе осы Конвенцияға сәйкес, осы генетикалық ресурстарды алған Тараптар.

3. Қол жеткізу, ол берілген жағдайда, өзара келісілген шартпен қамтамасыз етіледі және ос Баптың жағдайымен реттеледі.

5. Генетикалық ресурстарға қол жеткізу, осы ресурстарды беретін Келісуші Тараптың негізделген келісімі негізінде реттеледі, егер ол Тарап басқаша шешпесе.

6. Әр Келісуші Тарап, басқа Келісетін Тарап беретін генетикалық ресурстарға негізделген, мүмкін болған жағдайда, олардың толық қатысуымен ғылыми зерттеулерді дайындап, жүргізуге ұмтылады.

7. Зерттеулер мен жұмыстар нәтижесін тең және әділ негізде, сол сияқты, ресурстарды беретін Келісуші Тараппен генетикалық ресурстарды коммерциялық және басқа да пайдаланғаннан пайда алуда, әр Келісетін Тарап, қажет болғанда 16 және 19 баптарға сәйкес, 20 және 21 баптарға сәйкес жасалған қаржаландыру механизі арқылы қажетті заңдылық, әкімшілік және саяси шараларды қабылдайды. Мұндай бірлесіп пайдалану өзара келісілген шартпен іске асырылады.

16 бап

Технологиялық қол жеткізу және оларды беру.

1. Әрбір Келісуші Тарап, технология биотехнологияны қоса отырып және технологияға қол жеткізу ретінде, сонымен қатар оның Келісуші Тараптар арасында берілуі Конвенцияның нағыз мақсатының маңызды жетістікті элементі болып табылады, нағыз баптың жағдайымен сәйкесінше көрсетеді және/немесе биологиялық әртүрлілікті тұрақты пайдалану және сақтауға қатысы бар немесе генетикалық ресурстарды қолдануды болжайтын және қоршаған ортаға өзінің зияндығын тигізбейтін, сонымен қатар оларға осындай ақпаратты беретін басқа Келісуші Тараптармен технологияларға қол жеткізілуін жеңілдетеді.

2. Жоғарыда көрсетілген 1-ші пунктте көрсетілгендей технолоогияларға қол жеткізу және оларды дамушы мемлекеттерге беру әділетті және аса қолайлы жағдайларда қамтамасыз етіледі және/немесе жеңілдетіледі, сонымен қатар жеңілдікті және преференциальді, егер де өзара келісімге қол жеткізілсе, және, ол өте қажет болса, 20-шы және 21-ші бапқа сәйкес құрылған қаржыландыру механизмімен байланысты. Патентті және басқа да интеллектуальді жекеменшіктік құқықпен негізделген технологиялар жағдайында, мұндай қол жеткізу мен беру интеллектуальді жекеменшіктік құқықтың тиімді және жеткілікті қорғанысын ескеретін және соған сай келетін жағдайда қамтамасыз етіледі. Нағыз пункт төмендегі 3,4 және 5-ші пункттермен сәйкес қолданылады.

3. Әрбір келісуші Тарап заңды, административті немес саяси шаралар қолданады, өйткені Келісуші Тараптар, әсіресе дамушы елдер болып табылатындар, гентикалық ресуртарды қамтамасыз ететін, осы ресурстарды қолдануды болжайтын технологияларға қол жеткізу қамтамасыз етілді, және осы технология өзара келісілген жағдайларда берілген, сонымен қатар интеллектуальды жекеменшіктің басқа да құқықтары мен патенттерімен қорғалған технологияны қоса, және қажет болған жағдайда халықаралық құқықтың нормаларымен сай 20-шы және 21-ші баптардың жағдайы негізігнде, сонымен қатар төмендегі көрсетілген 4-ші және 5-ші пункттерге сәйкес келеді.

4. Әрбір Келісуші Тарап заңды, административті немесе саяси шараны жоғарыдағы 1-ші пункттегі көрсетілген технолгияларға қол жеткізуді жеке сектор жеңілдету үшін, үкіметтік мекемелердің қызығушылығында, сонымен бірге дамушы елдің жеке секторында бұл технологиялардың берілуі мен бірлесіп қайта өңделуі үшін қабылдайды, және осы байланыста 1,2 және 3-ші пунктте мазмұндалған міндеттер орындалады.

5. Келісуші Тарап интеллекиуальды жекеменшіктің патентті және де басқа құқықтары нағыз Конвенцияның жүзеге асуына әсер етуі мүмкін екенін мойындай отырып, бұл құқықтар оның мақсатына қарсы тұрмауы және халықаралық нормамен басқарыла отырып, осы салада ірңптестік орнатады.

17 бап

Ақпарат алмасу

1. Келісуші Тараптар дамушы мемлекеттердің ерекше қажеттілігін ескере отырып биологиялық әртүрлілікті тұрақты пайдалану және сақтауға қатысты, барлық жалпы қол жетімді ақпарат көздерімен алмасумен көмектеседі.

2. Мұндай ақпаратпен алмасу өзімен бірге техникалық, ғылыми және әлеуметтік-экономикалық зерттеулердің нәтижесін, сонымен қатар маманданған дайындық пен зерттеу Бағдарламасы туралы ақпаратпен арнайы білімімен және технологиялармен қосарланған 16-шы баптың 1-ші тармағында ескерілгендей ақпарат алмасуларын қосады. Сонымен қатар өзімен, егер де мүмкін болса ақпарат репатрияциясын қосады.

18 бап

Ғылыми-техникалық әріптестік

1. Келісуші Тарап биологиялық әртүрлілікті тұрақты қолдану және сақтау саласында, керек кезінде, сәкес келетін халықаралық және ұлттық мекемелер арқылы халықаралық ғылыми-техникалық әріптестікке қатысады.

2. Әрбір Келісуші Тарап арнайы Конвенцияны жүзеге асыру үшін, жекелей айтқанда ұлттық саясатты жүзеге асыру және қайта өндеу нәтижесімен басқа Келісуші Тараппен, әсіресе, дамушы елдермен ғылыми-техникалық әрістестікте болады. Осындай әріптестікке қатысу кезінде ерекше назарды адами ресурстарды дамыту және сәйкесінше мекемелерді құру жолымен ұлттық мүмкіншіліктерді кеңейтуге және нығайтуға көңіл бөлу керек.

3. Тараптардың Конференциясы өзінің бірінші жиналысында ғылыми-техникалық әріптестікті жеңілдеті және қолдау мақсатынды делдалдық механизмін құру жолын анықтады.

4. Келісуші Тараптар ұлттық заңнамаға және саясатқа сәйкес шынайы Конвенция мақсатына сай келетін, жергілікті және дәстүрлік технологияларды қоса отырып технологиларды жасап шығару және қолдану саласында әріптестіктің түрлерін кеңейтеді және жеңілдетеді. Ол үшін Келісуші Тарап сол сияқты кадрларды длайындау мен мамандармен алмасу саласында әріптестігін кеңейтеді.

5. Келісуші Тараптар бірлескен келісімі бойынша нағыз Конвенцияның мақсатына қатысы бар технологияларды қайта өңдеу үшін бірлескен ғылыми-зерттеу бағдарламасы мен біріккен кәсіпорындарды құруға көмектеседі.

19 бап

Биотехнологияларды қолдану және олармен байланысты пайданы үлестіру

1. Әрбір Келісуші тарап егер де осындай Келісуші Тараптарда мүмкін болатын, осындай зерттеулер үшін генетикалық ресурстарды көрсететін әсіресе дамумен мемлекеттерде сол Келісуші Тараптарда биотехнологиялық зерттеулерді жүргізу бойынша салада тиімді қатысуды қамтамасыз ету бойынша жүктелген заңнамалы, административті немесе саяси шараларды қабылдайды.

2. Әрбір Келісуші Тарап осы Келісуші Тараппен көрсетілген генетикалық ресуртсарға негізделген биотехнологиядан бөлінген пайдасына және нәтижесіне, Келісуші Тараптармен, әсіресе дамушы елдермен, әділетті және тең негізде приоритетті қол жеткізуді қамтамасыз етуге көмектесу және мүмкіндік туғызу үшін барлық мүмкін болатын шараларды қабылдайды. Мұндай қол жеткізулер бірлесіп келісілген жағдайда жүзеге асады.

3. Тараптар жекелей айтқанда биологиялық әртүрлілікті тұрақты пайдалануға және сақтауға қолайсыз әсер көрсететіндердің және биотехнологиялардың нәтижесі болып табылатын кез келген тірі өзгерген ағзаларды қолдану мен жүзеге асыруды қауіпсіз беру саласына сәйкес келетін процедураны өңдеу бойынша алдын ала негізделген келісімді қоса хаттама түрінде мүмкін болатын, қолданылатын шаралардың шарты мен қажеттілігін қарастырады.

4. Әрбір Келісуші Тарап оның юрисдикциясының астындағы және ағзалардың 3-ші пунктінде ескертілгендерді көрсететін физикалық немес заңды тұлғасын, осындай ағзалармен жұмыс жасау кезінде, осындай Келісуші Тараппен анықталатын қолдану тәртібі мен қауіпсіздік техникасы туралы кез келген бар аұпаратпен алмасу, сонымен қатар осы ағзалармен таысмалданатын, сол Келісуші Тарапқа сай келетін нақты ағзалардың потенциалды зиянды әсері туралы кез келген ақпарат міндетті түрде ұсынады немес талап етеді.

20 бап

Қаржылай ресурстар

1. Әрбір Келісуші Тарап өзінің ұлттық жоспарымен, приоритеттерімен және бағдарламаларымен сәйкес мынадай Конвенцияның мақсатына жетуге бағытталған, ұлттық дәрежедегі саланың түріне қатысты қаржылай қолдау және стимулды өзінің мүмкіндігіне қарай қамтамасыз етумен міндеттеледі.

2. Дамыған мемлекет болып табылатын Тараптар, дамушы мемлекет болып табылатын Тараптарға нағыз Конвенция бойынша міндеттері орындау барысында шараларды жүзеге асыру жолында толық келісілген қосымша шығындарды жабу мақсатында жаңа және қосымша қаржылай ресурстар және оның жағдайын жүзеге асырудан пайда табуын қамтамасыз етеді, мұндай шығындар қол жеткізідің критерилерімен және бағдарламалы приоритеттерімен, стратегиялармен, шаралармен сәйкес 21-ші бапта ескертілген ұйымдастырулы құрылым және дамушы мемлекет болып табылатын Тараптар арасында, сонымен қатар Тараптар Конференциясында орнатылатын қосымша шығындардың шамаланған тізімімен мақұлданады. Басқа Тараптар соның ішінде нарықтық экономикаға өту үрдісінде өту мемлекеттерді қоса, дамыған мемлекет болып табылатын Тараптардың міндеттерін ерікті түрде өзіне алуына болады. Нағыз баптың мақсаты үшін Тараптар Конференциясы өзінің бірінші жиналысында дамыған мемлекет болып табылатын Тараптардың тізімін, және басқа да дамыған мемлекет болып табылатын Тараптардың міндеттерін өз мойнына алатын Тараптардың тізімін орнатты. Тараптар Конференциясы кезеңді түрде тізімнің шолуын жүргізеді, және керек болса өзгертулер енгізеді. Сонымен қатар еректі негізде басқа мемлекеттерден және басқа көздерден төлемдер кеңейтілуде. Бұл міндеттерді орындау барысында тізімге енгізілген Тараптармен қаржыландыруда қатысатын шығындардың ауырпашылығын бірлесіп мойнына алудың маңыздылығы және өз уақытындағы қаражат ағымын және болжануын, қажеттілігін және адекваттылығын ескеру қажет.

3. Дамыған мемлекет болып болып табылатын Тарапатар сонымен қатар қамтамасыз етуі мүмкін, ол дамушы мемелекет болып табылатын Тарапатар нағыз Конвенцияны жүзеге асыруға байланысты екіжақты, көпжақты және аймақты арна бойынша қаржылай ресурстармен қолдануға мүмкіндігі бар.

4. Дамушы мемлекет болып табылатын Тараптың өзінің міндеттерін Конвенция бойынша тиімді орындау қабілеттілігі, дамыған мемлекет болып табылатын Тараптардың технологиялардың берілуі мен қаржылай ресурстармен байланысты өзінің міндеттерін Конвенция бойынша тиімді орындаумен байланысты, дамушы мемлекеттер болып табылатын Тараптардың маңызды приоритеттері болып табылатын кедейліктің әлеуметтік-экономикалық дамуы мен ликвидацмясы фактымен толық анықталады.

5. технологияларлың тапсырысы мен қаржыландыркмен байланысты өзінің іс-әрекеттерінде Тараптар толықтай ең аз дамыған мемлекеттердің ерекше жағдайын және нақты қажеттіліктерін тіркейді.

6. Келісуші Тараптар әсіресе кіші аралды мемлекеттер, Тарап болып табылатын дамушы елдердегі биологиялық әртүрліліктің орналасқан орны және орналасуына байланысты болып табылатын нәтижелі ерекше жағдайларға назар аударады.

7. Сонымен қатар дамушы елдердің жағдайына, жағалаулық және таулы, шөл және жартылай шөлді аймақтары бар елдер сияқты экологиялық көз қараста айтарлықтай төмен болып табылатын елдерді қоса назар аудару керек.

21 бап

Қаржыландыру механизімі

1. Дамушы ел болып табылатын Тараптарға қалпына келмейтін немесе льготты негізде қаржылай ресурстарды үшін нағыз Конвенцияның мақсаты үшін негізгі элементтері нағыз бапта мазмұндалған қатысты механизм құрылды. Нағыз Конвенцияның мақсаты үшін бұл мезанизм Тараптар Конференциясына ұсыныстарын есепке ала отырып және соның басшылығында қызмет атқарады және оған есепті. Механизмнің қызметі Тараптар Конференциясының бірінші жиналысында шешім қабыладуы мүмкін болатын ұйымдық құрамның көмегі арқылы жүзеге асырылады. Нағыз Конвенцияның мақсаты үшін Тараптардың Конференциясы осындай ресурстарға қол қол жеткізілуі мен оларды қолдануды реттейтін, критериилер мен бағдарламалы приориттеттерді стратегияларын, шараларын анықтайды. Салымдар Тараптардың Конференциясымен кезеңді түрде өлшемдермен анықталатын ресурстағы қажеттілікпен сай келетін 20-шы бапта айтылып өткен қаржылай қаражаттардың болжанатын, адекватты және өз уақытындағы ағымын қаматамасыз етілуін есепке ала отырып жасалады. Сонымен қатар 20-шы баптың 2-ші пунктінде скерілген, тізімге енгізілген Тараптарды қаржыландыруға қатысатын шығындардың ауырпашылығын бірлесіп көтерудің маңыздылығын есепке ала отырып орындалады. Ерікті салымдар дамыған мемлекет болып табылатын Тараптан, сонымен қатар басқа мемлекеттен басқа көздерден түсуі мүмкін. Механизм демократиялық және басқарудың ашық жүйесі негізінде орындалады.

2. Тараптардың Конференциясында нағыз Конвенцияның мақсатына сай бірінші жиналысында шараларды, стратегиясын және бағдарламаларды, сонымен қатар қаржылай ресурстарға және оларды қолдануға қол жеткізуді реттейтін сонымен қатар осылай қолданудың бақылауды және оны бағалауды әрқашан қайталамалы негізде бақылауды іске асырылатын басқарушы принциптер мен түпкілікті критерилерді анықтайды. Қаржыландыру механизмі қызметі мен басқару тапсырылған қатысты ұйымдық құрылыммен кеңестенгеннен кейін Тараптар Конференциясы жоғарыда көрсетілген 1-ші пункттің жағдайының орындалуы үшін қажетті шараларға байланысты шешім қабылдайды.

3. Тараптар Конференциясы жоғарыда көрсетілген 2-ші пунктте басқарушы принциптер мен критериді қосы нағыз Конвенция шыққаннан кейін екі жылдан ерте емес, содан кейін жүйелі түрде, нағыз баптың қатысты құрылған қаржыландыру механизмінің тиімділігінің щолуын жүргізеді. Осындай шолудың нәтижелерін есепке ала отырып, керекті жағдайларда, механизмнің жұмысының тиімділігін жоғарлатуға бағытталған қатысты шараларды қабылдайды.

4. Келісуші Тарапатар биологиялық әртүрлілікті тұрақты қолдану және сақтау үшін қаржылай ресурстарды таныстыру мақсатында қаржылы мекемелерді нығайту туралы сұрақтарды қарасытрады.

22 бап

Басқа да халықаралық Конвенциялармен байланысы

1. Нағыз Конвенцияның жағдайы кез келген Келісуші Тарапатардың кез келген іс-жүзіндегі халықаралық келісімдерден шығатын, биологиялық әртүрлілікке маңызды қауіп-қатер мен зиян келтіріуі мүмкін болатын осы құқықтар мен міндеттердің жүзеге асыру нәтижесі жағдайын санамағанда кез келген Келісуші Тараптың құқықтары мен міндеттеріне тиіспейді.

2. Теңізді оратаға қатымына келетін болсақ теңіздік заңнамемен қарастырылған мемлекеттің құқықтары мен міндеттерімен қайшы келмей нағыз Конвенцияның жағдайын Келісуші Тарапатар жүзеге асырады.

23 бап

Тараптар Конференциясы

1. Тараптар Конференциясы нағызбен бекітіледі. Тараптардың Конференциясының бірініші жиналысы, нағыз Конвенцияның бір жыл бойы жүзеге асқаннан кейіннен кеш емес қоршаған орта бойынша Біріккен Ұлттар Ұйымының орындаушы-Директорымен шақырылады.

2. Тараптар Конференциясының кезектен тыс жиналысы Конференция қажет болған жағдайларда немесе олардың мекен-жайына хатшымен өтінішті жолдағаннан алты айдан кейінгі ағымда бұл өтініш үштен бір Тараптан кем емес қолданылатын жағдайда кез келген тараптың жазбаша өтініші бойынша шақырылады.

3. Тарапатар Конференциясы консексуспен құлһрылтай жасай алатын кез келген қосымша органдардың процедурасының тәртібін және өзінің прцедуралық тәртібін сонымен қатар хатшылықтың қаржыландырылуын реттейтін қаржылық тәртіпті мақұлдайдыжәне қабылдайды. Әрбір кезекті жиналыста келесі кезекті отырысқа дейінгі кезекті қаржыландыруға бюджетті бекітеді.

4. Тарапатар Конференциясы нағыз Конвенцияны орындалумен мына мақсаттарда қарасытарыд:

а) 26-ші бапқа сәйкес көрсетілуі керек болатын ақпараттың берілуінің кезеңдігі мен түрін анықтайды, және осындай ақпаратты, сонымен қатар кез келген қосымша орғандармен ұсынылатын баяндамаларды қарасытарды.

b) 25-ші бапқа сәйкес ұсынылатын биологиялық әртүрлілік бойынша ғылыми, техникалық және технологиялық ұсыныстарды қарастырады.

с) кажет жағдайда, 28-ші бапқа сәйкес хаттамаларды қарасастырады және қабылдайды.

d) кажет жағдайда, нағыз Конвенцияға өзгертулер мен 29-шы және 30-шы бапқа сәйкес хаттамаларды қарасастырады және қабылдайды.

e) кез келген хаттамалар мен оның қосымшаларына өзгертулерді қарасытарады, егер де қатысты шешім қабылданса осы хаттаманың Тараптарына оны қабылдауды қсынады.

f) кажет жағдайда, 30-шы бапқа сәйкес келетін нағыз Конвенцияларға қосымшаларды қарасастырады және қабылдайды.

g) жекелей айтқанда, ғылыми және техникалық сұрақтар бойынша кеңес беру үшін, нағыз Конвенцияны іске асыру үшін керекті болып саналатын қосымша органдарды өолдайды.

һ) олармен әріптесік жасаудың түріне қатысты өңдеу мақсатында нағыз Конвенцияны қамтитын қатысты сұрақтарды конвенцияның атқарушы орғандарымен қарым-қатынас ты хатшы арқылы құрды.

і) нағыз Конвенцияны іске асыру барысында жиналған тәжірибиені іске қосу барысында мақсатқа жету үшін кажет болуы мүмкін болатын кез келген қосымша шараларды қарастарыд және қабылдайды.

5. Біріккен Ұлттар Ұйымы, оның арнайыланған мекемелері және атомды энергия бойынша Халықаралық агенттік, сонымен қатар нағыз Конвенция жақтан Тарап болып келмейтін кез келген мемлекет, Тараптар Конференциясы жиналысында бақылаушы ретінде ұсынылуы мүмкін. Хатшылық өзінің қалауымен Тараптар Конференциясына бақылаушы ретінде ұсынылғанын хабарланғандар, биологиялық тиімділікті тұрақты пайдалану және сақтауға қатысты салада жұмыс тәжірибиесі бар, ұсынылған немесе ұсынылмаған кез келген басқа органдар немесе мекемелер, сол жерде қатысуына жіберілуі мүмкін, егер де сол Тараптар жиналысына қатысушылардың үштен бір бөлігі қарсылық танытпаған жағдайда. Бақылаушылардың жіберілуі мен қатысуы Тараптар Конференциясында қабылданған процедура тәртібімен реттеледі.

24 бап

Хатшылық

1. Хатшылық нағызбен бекітіледі. Оған келесі қызметтер жүктеледі:

а) 23-ші бапта қарастырылғандай, Тараптар Конференциясының жиналысының қызмет көрсетілуі мен ұйымдастырылуы;

b) кез келген хаттамамен жүктелген қызметтерді орындау;

c) нағыз Конвенцияға сәйкес қызметінің орындалуы туралы баяндамалар дайындау және оны Тараптар Конференциясында ұсыну;

d) сәйкес келетін басқа халықаралық органдармен іскерлікті үйлестіру, жекелей, оның қызметін тиімді орынлау үшін керек болуы мүмкін болатын келісімді және административті келісімдерді бекіту;

e) Тарапатар Конференциясында анықталуы мүмкін болатын басқа қызметтерді орындау.

2. Тараптар Конференциясының бірінші кезекті жиналысында хатшылықты, нағыз Конвенцияға сәйкес келетін хатшылық қызметті орындауға дайын екендігін білдірген қосарланған халықаралық ұйымдардың арасынан таңғайындайды.

25 бап

Ғылыми, техникалық және технологиялық кеңес беру бойынша қосымша орган

1. Тараптар Конференциясын қамтамасыз ету мақсатында ғылыми, техникалық және технологиялық кеңес беру үшін, қажет жағдайда нағыз Конвенцияны жүзеге асырумен байланысты оның басқа да қосымша органдарын өз уақытында кеңес беруде қосымша орган нағыз бекітіледі. Бұл орган барлық Тараптардың қатысуы үшін ашық болып табылады және көр салалы сипатқа ие. Мұнда үкімет өкілдері, берілген салаға сай білімнің білгірлері кіреді. Ол ретті түрде Тараптар Конференциясында өзінің жұмыстарының барлық аспектілері бойынша баяндаманы ұсынады.

2. Тараптар Конференциясында мазмұнданған басқарушы қағидалармен сәйкес және басшылығының астында, және оның өтіні бойынша бұл орган:

а) биологиялық әртүрліліктің жағдайына ғылыми және техникалық баға береді;

b) нағыз Конвенцияның жағдайына сәйкес қабылданған шаралар типінің нәтижесінің ғылыми және техникалық бағалануын дайындайды;

c) биологиялық әртүрлілікті тұрақты пайдалану және сақтау саласындағы «ноу-хау» және жаңа, тиімді және ең жаңа технолгияларды анықтау және осы технологиялардың берілуіне және/немесе қайта өңдеу қаражаты мен жолдары туралы ұысыныстарды шығарады;

d) биологиялық әртүрлілікті тұрақты пайдалану және сақтаумен байланысты өңдеулер мен зерттеулер салсында халықаралық әріптестік пен ғылыми бағдарламалар бойынша кеңес береді;

e) Тараптар Конференциясының органдарының және олардың қосымша органдарының алдында қойылуы мүмкін болатын ғылыми, техникалық, технологиялық және методологиялық сипатты сұрақтарға жауап береді.

3. Органның қызметінің сипаты, ұйымдастырылуы, кіріспелік айналымы және қызметтері Тарапатар Конференциясында нақтылануы мүмкін.

26 бап

Баяндамалар

1. Әрбір Келісуші Тарап, Тараптар Конференциясы анықтайтын кезеңділікпен, нағыз Конвенцияның жағдайын іске асыру үшін онымен қабылданған шаралар туралы, нағыз Конвенцияның жетістіктері көзқарастары жағынан оның тиімділігі туралы Тарапатар Конференциясына баяндама жасайды.

27 бап

Айтысты реттеу

1. Нағыз Конвенцияны қолдану және талқылауға байланысьы Келісуші Тараптар арасында айтыс туған кезде қатысты жақ айтысты келіссөз арқылы шешуге тырысады.

2. Егер қызығушы жақ келіссөз арқылы мәмілеге жете алмаған болса, олар үшінші жақтың жақсы кеңесіне жүгінуі немес делдалдық көрсетуін өтінуі мүмкін.

3. Нағыз Конвенцияға ратификация, қабылдау, қолдау немес қосылу кезінде немесе кез келген уақытта осыдан кейін мемлекет немесе экономикалық интграцияның аймақыты ұйымы Депозитарияны жоғарыда көрсетілген 1-ші және 2-ші пункттің жағдайымен сәйкес айтысқа қатысты шешілмеді деген жазбаша өтінішті жіберуі мүмкін, олар айтысты реттеу құралының біреуін немесе екеуін де міндетті түрде мойындайды:

      а) 1-ші бөлімдегі ІІ қосымшада мазмұндалған процедурамен сәйкес келетін арбитражды шешу;

       b) айтысты Халықаралық Сотқа жіберу.

4. Егер де айтыстың Тараптары жоғарыда көрсетілген 3-ші пункке сәйкес шешім, процедураның сол және басқасые қабылдамаса, онда айтыс 2 бөлімнің ІІ қосымшасына байланысты келісілген негізде қарастырылады, егер Тараптар осы басқа туралы келіспесе.

5. Нағыз баптың жағдайы кез келген хаттама негізінде қолданылады, егер де хаттамада басқасы қарастырылмаса.

28 бап

Хаттамаларды қабылдау

1. Келісушы Тараптар нағыз Конвенцяға хаттамаларды өңдеу мен қабыладауға қатысалы.

2. Хаттамалар Тараптар Конференциясының жиналысында қабылданады.

3. Кез келген ұсынылатын хаттаманың мәтіні осындай жиналыс өткенге дейін, ең кем дегенде алты айда Келісуші Тараптармен жлданады.

29 бап

Конвенцияларға немесе Хаттамаларға түзетулар енгізу

1. Кез келген Келісуші Тарап нағыз Конвенцияға түзтулер енгізуіне болады. Хаттаманың кез келген Тарабы сол хаттамаға түзетулер енгізуіне болады.

2. Нағыз Конвенцияларға түзетулер Тараптар Конференциясының жиналысында қабылданады. Кез келген хаттамаға түзетулер хаттамаға байланысты Тараптардың жиналасында қабылданады. Нағыз Конвенцияғв немесе кез келген хаттамаға кез келген ұсынылған түзетулердің мәтіні, егер хе осы хаттамада басқа нәрсе жазылып тұрса, жиналысты өткізуге алты ай қалғанда құжат хатшымен қарастырылу Тараптарына жіберіледі, ол жерде ол қабылдауға ұсынылады. Хатшылық ұсынылған түзетулер мәтінін нағыз Конвенцияға қол қойған Тарапқа біліп жүруі үшін жіберіледі.

3. Нағыз Конвенцияға немесе кез келген хаттмаға кезкелген ұсынылатын түзетулерге қатысты консенсустың мақұлдамасы негізінде жетістікке жету үшін бар күш жігерін салады. Егер де консенсустың жетістіктеріне жету мүмкіндіктері таусылса, ал келісім қол жеткізілмесе, түзету ең соңғы мүмкіндік ретінде қарастырылатын құжаттың жиналысқа және дауыс беруге қатысқан Тараптардың үштен екі бөлігі дауыс беруге жіберіледі, ратификация, қабылдау және қолдау үшін барлық Тараптарға Депозитаримен жолданады.

4. Жазбаша қалыптағы Депозитарий ратификация, қабылдау және қолдау туралы ескерту алады. Жоғарыда көрсетілген 3 пунктке сәйкес қабылданатын түзетулер, ратификация, қабылдау және қолдау туралы нағыз Конвенцияның Келісуші Тараптарымен немесе егер де хаттамада басқа нәрсе көрсетілмеген болған жағдайдағы хаттамаға сәйкес Тарапта құжаттар сақтауға берілгеннен тоғызыншы күні олармен келіскен Тараптарға күшіне енеді. Осыдан кейін кез келген Тарапқа осы түзетулерді ратификациялау, қабылдау және қолдау туралы құжатты берілген Тараппен тоғыз күннен кейін сақтауғ берілгеннен соң күшке енеді.

5. Нағыз баптың мақсаты үшін «Тараптың дауыс беруіне қатысқандар мен болғандар» фразасы қатысқан және «иә» немесе «жоқ» деп жауап берген Тараптар дегенді білдіреді.

30 бап

Қосымшаларды қабылдау және оларды түзетулерге енгізу

1. Нағыз Конвенцияға немесе кез келген хаттамаға қосымша ажырамайтын бөлігі болып табылады, нағыз Конвенцияға немесе хаттамаға сәйкес, егер де тура басқаша қарастырылмаса, онда нағыз Конвенцияға немесе хаттамаға сілтеме сол уақытта олардың кез келген қосымшаларына сілтеме болып табылады. мұндай қосымшалар процедуралық, ғылыми, техникалық және административті сұрақтармен шектеледі.

2. Егер де қандай да бір хаттамаға оған қатысты басқа қосымша қарастырылмайтын болса, онда келесі нағыз Конвенцияға немесе кез келген хаттамаға қосымша қосымшалар қабылданады және күшке енетін қосымшалар процедуралары қолданылады:

а) нағыз Конвенцияларға немесе кез келген хаттамаға қосымшалар 29 бапта мазмұндалған, процедураға сәйкес ұсынылады және қабылданады;

 b) сол Тарап болап табылатын нағыз Конвенцияларға немесе кез келген хаттамаға қосымшалы қосымшаларды қабылдай алмайтын кез келген Тарап, Депозитармен қабылауы туралы хабарланған күннен бастап бір жыл ішінде жазбаша түрде Дипозитариге сол туралы ескерут керек;

с) Депозитармен қабылауы туралы хабарланған күннен бастап бір жыл өтіп кеткеннен кейін жоғарыда b) көрсетілген жағдаймен сәйкес ескерту жіберілмеген нағыз Конвенция мен кез келген хаттаманың Тарапына күшке енеді.

3. Нағыз Конвенцияға немесе кез келген хаттаманың қосымшаларына түзетулерді ұсыну, қабылдау және күшкен енгізу Конвенция мен кез келген хаттаманың қосымшасы түзетулерді ұсыну, қабылдау және күшкен енгізу үшін орнатылған процедураға қарама қарсы реттеледі.

4. Егер де қосымшалы қосымша немесе қосымшаларға түзетулер нағыз Конвенцияға немесе кез келген хаттамаға түзетулер енгізілумен байланысты болатын болса, онда мұндай қосымшалы қосымша немесе түзетулер нағыз Конвенция мен сәйкес хаттамаға түзетулер енгігідеуі күшіне енгеннен кейін ғана жүзеге асады.

31 бап

Дауыс беру құқығы

1. Төменде көрсетілген 2-ші пункттегі жағдайды есепке алмай отырып, нағыз Конвенцияның немесе кез келген хаттамының әрбір Келісуші Тарабы бір дауысқа ие.

2. Олардың компентенциясының саласына кіретін сұрақтарда Конвенцияның несесе кез келген хаттаманың Келісуші Тарабы болып табылатын мемлекеттік-мүшесінің санына тең дауыс санын орналастыра отырып экономикалық интеграцияның аймақты ұйымы өзінің дауыс беру құқығын жүзеге асырады. Мұндай ұйымдар егер де олардың мемлекеттік-мүсесі өзінің дауыс беру құқығын жүзеге асырса, немесе керісінше болса, өзінің дауыс беру құқығын жүзеге асырмайды.

32 бап

Нағыз Конвенция мен оларға хпттпманың арасындғы байланыс

1. Экономикалық интеграцияның аймақты немесе мемлекеттік ұйымы кез келген хаттаманың Тарабы болып тек қана, егер де ол нағыз Конвенцияның Келісуші ортасы болса және сол уақытты болайын деп жатас ғана бола алады.

2. Кез келген хаттамамен сәйкес шешім тек қана сол хаттаманың Тарабымен ғана қабылданды. Кез келген хаттаманы ратификацияланбаған, қабылдамаған және қолдамаған Келісуші Тарап осы хаттаманың Тарабының кез келген жиналасында бақылаушы ретінде қатысуына болады.

33 бап

Қол қою

Нағыз Конвенция Рио-де-Жанейрода 1992 жылдың 5 майсымынан 1992 жылдың 14 маусымына дейінгі аралықта, сонымен қатар НьюЙорктегі Біріккен Ұлттар Ұйымының Орталық мекемелерінде 1992 жылдың 15 маусымынан 1993 жылдың 4 шәлдесі аралығында кез келген мемлекеттің және экономикалық интерграциясының кез келген аймақты ұйымының қол ойылуы үшін ашық.

34 бап

Ратификациялау, қабылдау және қолдау

1. Нағыз Конвенция және кез келген хаттама мемлекеттік және экономикалық интерграциясының кез келген аймақты ұйыммен ратификациялануы, қабылдануы және қолдауы керек. Ратификациялау, қабылдау және қолдау туралы құжаттар Депозитарияға сақауға беріледі.

2. Жоғарыда 1-ші пунктте көрсетілген, нағыз Конвенция мен кез келген хаттаманың Келісуші Тарапы болғалы жатқан кез келген ұйым сонымен қатар оның мемлекеттік-мүшесінің біреуі де Келісуші Тарап балып табылмаса, Конвенция мен хаттамадан сәйкес шығатын барлық міндеттемелермен байланысты. Ұйымның мемлекеттік-мүшесінің бір немес бірнешеуі Конвенцияның немес сәйкес хаттаманың Келісуші Тарабы болатын болса, осы ұйым мен оның мемлекеттік-мүшесіні Конвенция мен хаттамадан сәйкес шығатын барлық міндеттерін орындау бойынша сәйкес міндеттерге қатысты шешім қабылдайды. Мұндай жағдайда ұйым мен мемлекеттік-мүшелері Конвенция немесе кез келген хаттамадан сәйкес шығатын құқықтарды бірден орындауына болмайды.

3. Жоғарыда 1-ші пунктте көрсетілген ратификациялау, қабылдау және қолдау туралы құжаттарында Конвенция немесе сәйкес хаттамамен реттелінетін сұрақтарға байланысты өзінің компентенциясы туралы саласын хабарлайды. Бұл ұйымдар сонымен қатар олардың компентация саласындағы кез келген қатысты өзгерістері туралы Депозитрияны ескертеді.

35 бап

Келіп қосылу

1. Нағыз Конвенция және кез келген хаттама егер де Конвенция немесе сәйкес хаттама қол қою үшін жабылған күннен бастап мемлекет және экономикалық интерграциясының кез келген аймақты ұйымның келіп қосылуы үшін ашық. Келіп қосылу тура құжаттар Депозитарияға сақауға беріледі.

2. Жоғарыда 1-ші пунктте көрсетілген келіп қосылу құжаттарында Конвенция немесе сәйкес хаттамамен реттелінетін сұрақтарға байланысты өзінің компентенциясы туралы саласын хабарлайды. Бұл ұйымдар сонымен қатар олардың компентация саласындағы кез келген қатысты өзгерістері туралы Депозитрияны ескертеді.

3. 34-ші баптың 2 пунктіндегі жағдай Конвенция немесе кез келген хаттамаға келіп қосылатын экономикалық интеграцияның аймақты ұйымына қатысты қолданылады.

36 бап

Күшіне ену

1. Нағыз Конвенция ратификациялау, қабылдау, қолдау және келіп қосылу туралы құжаттар сақтауға берілгеннен тоқсан күннен кейін күшіне енеді.

2. Кез келген хаттама, хаттамада көрсетілген ратификациялау, қабылдау, қолдау және келіп қосылу туралы құжаттар сақтауға берілгеннен тоқсан күннен кейін күшіне енеді.

3. Конвенцияны ратификациялайтын, қабылдайтын, қолдайтын әрбір Келісуші Тарап үшін, немесе ратификациялау, қабылдау, қолдау немесе келіп қосылу туралы отызыншы құжаттар сақтауға берілгеннен кейін келіп қосылатын, Конвенция Келісушы Тараптың ратификациялау, қабылдау, қолдау немесе келіп қосылу туралы құжаттар сақтауға бергеннен тоқсаныншы күнде күшіне енеді.

4. Кез келген хаттама, егер онда басқа нарсе көрсетілсе, осы хаттаманы ратификациялайтын, қабылдайтын, қолдайтын немесе оның күшке енуінен кейін келіп қосылатын Келісуші Тарап үшін жоғарыдағы 2-ші пунктте ескертілгендей, осы Келісуші Тараптың ратификациялау, қабылдау, қолдау және келіп қосылу туралы құжаттар сақтауға берілгеннен тоқсан күннен кейін немесе осы Келісуші Тарап үшін Конвенция күшіне енгеннен кейін, қайсысы кеш түсуіне байланысты күшіне енеді.

5. Жоғардағы 1-ші және 2-ші пункттердің мақсаты үшін экономикалық интеграцияланған аймақтық ұйымға сақтауға берілген кез келген құжат мемлекеттік-мүшелер сияқты үйымдардың сақтауға берілген құжаттарына қосымшасы ретінде қарастырылмайды.

38 бап

Шығу

1. Кез келген Келісушу Тарап үшін нағыз Конвенцияның күшіне енгеннен екі жылдан кейін кез келген уақытта, бұл Келісушы Тарап Депозитариге жазбаша хат жолдау арқылы Конвенциядан шыға алады.

2. Кез келген мұндай шығу Депозитариге ескеоту жіберген күннен бастап бір жылдан кейін, немесе шығу туралы ескертуде көрсетілген кеш мерзімде күшіне енуі мүмкін.

3. Конвенциядан шығатын кез келген Келісуші Тарап, өзінің Тарабының кез келген хаттамасынан шыққан деп есептеледі.

39 бап

Қаржыландыраудың уақытша реті

        Оның толықтай қайта құрылу жағдайы кезінде 21-ші баптың жағдайына қарай, Біріккен Ұлттар Ұйымының даму бағдарламасының Глобальді қоршаған орта қоры, Қоршаған орта бойынша Біріккен Ұлттар Ұйымының даму бағдарламасы және Халықаралық даму және реконструкция банкі 21-ші бапта қарастырылған ұйымдық құрылымы болып табылады, уақытша негізде нағыз Конвенцияның күшіне енуі және Тараптар Конференциясының бірінші жиналысы аралығының кезеңінде немесе сол уақытқа дейін, Келісуші Тарап 21-ші бапқа сәйкес мұндай ұйымдық құрылымды анықтамайды.

40 бап

Хатшылыққа байланысты уақытша іс-шаралар

Қоршаған орта бойынша Біріккен Ұлттар Ұйымының даму бағдарламасының орындаушы-Директоры қамтамасыз ететін хатшылық, уақытша негізде нағыз Конвенцияның және Тараптар Конференциясының бірінші жиналысы күшіне енген кезең аралығында 24-ші баптың 2 пунктінде қаратырылған хатшылық.

41 бап

Дипозитарий

Нағыз Конвенцияның және кез келген хаттамалардың Депозитариінің қызметі Біріккен Ұлттар Ұйымының Бас хатшысымен орындалады.

42 бап

Аутентті мәтіндер

Мәтіндері ағылышын, арабша, испандық, қытайшы, орысша және французша тілдегі нағыз Конвенцияның түпнұсқасы тең аутентті болып табылады, Біріккен Ұлттар Ұйымының Бас хатшысына сақтауға беріледі.

Төменде қол қойғандарды КУӘЛАНДЫРУ, керекті әдіспен, нағыз Конвенцияға қол қойды. Рио-де-Жанейрода мың тоғыз жүз тоқсан екінші жылдың бесінші майсымында жүзеге асты.