Қазақстанның фаунасын түгендеу тек омыртқалы жануарлар үшін ғана аяқталды, олардың жеке кластары бойынша жинақталған фауналық деректер шығарылған. Қазақстан аумағында омыртқалы жануарлардың (Vertebrata) 835 түрі, олардың ішінде сүтқоректілер – 178, құстар – 489 (олардың 396 осы жерде ұя салады, қалғандары қыстауға келеді, көктем мен күзде ұшып өтеді), қосмекенділер – 49, жер мен суда мекендеушілер – 12, балықтар – 104 және жайна ауыздар – 3 түрі.
Қазақстанда 80 мыңға жақын омыртқасыздар (Invertebrata) бар, олар омыртқалылардан биомасса жағынан да, түрлерінің саны жағынан да басымырақ, табиғатта заттар алмасуының айналымында маңызды рөл атқарады. Олар келесі типтер: молюскалар (300 жақын түрі), членистоногие (60 мыңнан астам оның ішінде: шыбын- шәркейлер 50 мыңға жақын және өрмекші тәрізділер 10 мыңдай), кольчатые черви (100 артық түрі), немертиндер (бірнеше түрі), первичнополостные черви (жүз шақты түрі), жалпақ қоңыздар (100 артық түрі), кишечнополостные (бірнеше түрі ), губки (бірнеше түрі) және қарапайымдар (10 мыңнан кем емес жиналған топтар типі).
Сүтқоректілердің түрлік сан алуандығының жартысына жақынын кемірушілер тұқымдастары құрайды (Rodentia) — 82 түрі, олардың ішінде Қазақстан үшін биологиялық түрлілікті сақтау көзқарасы тұрғысынан эндемикалық түр мен тек – селевиния (Selevinia), немесе боялычная соня (Selevinia betpakdalensis); сол сияқты Батыс Тянь– Шаннің эндемигі – сурок Мензбира (Marmota menzbieri).
33 түрлі аңшылық сүтқоректілер ішінде алдыңғы орында тұяқтылар (лось, қабан, елік, сайғақ, сібір тау ешкісі тау-теке, марал) (Alses alses, Sus scrofa, Capreolus pygargus, Saiga tatarica, Capra sibirica, Cersus elaphys sibiricus) және жабайы (қасқыр, түлкі, қарсақ, борсық, сілеусін, аю, құну, бұлғын, сасық күзен, және басқалар) (Canis lupus, Vulpes vulpes,Vulpus corsac, Meles meles, Lynx lynx, Ursus arctos, Gulo gulo, Martes zibelina, Mustela eversmanni), тіпті осы екі топтың көптегшен өкілдері аңшылықтьан алынып, жоғалу қаупі барынан, Қызыл кітапқа енгізілген.
Ердеден келе жатқан – сайғақтың (Saiga tatarica) тағдыры мысал бола алады, ХХ жәгне ХІХ ғасырларда екі рет жоғалу шегінде болып, ғалымдар мен өндірушілердің күш салуымен ғана аман қалған. Қазір сайғақ – маңызды аңшылық түрі, орнықты пайдаланылуы олардың санын мониторингтеп отыруға байланысты.
Құстардың 489 түрі ішінде алдыңғы орында аңшылық ретінде 43 –тен астам түрі сулы-саздақ кешендерді мекендеушілер болып табылады (қазтәрізді — Anseriformes, татрең тәрізділер — Charadriiformes, маймақ қаз — Gaviiformes, сұқсыр үйрек — Colymbiformes, ескекаяқтылар — Steganopoda және тынратәрізділер — Gruiformes).
Қазақстанның дала және шөлейттегі суалқаптарында жүздеген мың құс ұя салады, ал мезгілдік көш-қон кездерінде, көктем мен күзде миллиондаған үйректер, қаздар, қарашақаздар, шалшықшылар Anas, Anser, Rufibrenta, limicolae) және басқа да сулы-саздақтар құстары.
Аңшылық- өндірісте екінші орынды тауық тұқымдастар алады – Galliformes (глухарь – Tetrao urogallus, рябчик – Tetrastes bonasia, тетерев – Lyrurus tetrix, куропатки–белая – Lagopus lagopus , тундровая – Lagopus mutus, серая – Perdix perdix и бородатая – Perdix daurica; фазан – Phasianus colchicus, кеклик – Alectoris chukar, улар – Tetraogallus himalayensis, перепел – Coturnix coturnix). Қазақстанда жабайы құстардың 35 түрі кездеседі- – орлов, канюков, соколов, луней, ястребов, змееядов, осоедов, грифов, сипов, бородачей (Aguila, Buteo, Falco, Circus, Accipiter, Circaetus, Pernis, Aegypius, Gyps, Gypaetus) және басқалар. Өкінішке орай олардың жартысына жақыны (барлық ірі қырандар, бүркіттер және өлекселер) 50-60 жылдарғы аяусыз қыру нәтижесінде өте сирегені соншалалық, республикалық Қызыл кітапқа енгізілді, оның ішінде бүркіт (Aguila chrysaetus) – Қазақстанның мемлекеттік гербінің символы.
Қазақстандық фаунада тұтас эндемиктердің болмауына қарамастан, бірқатар даланың қанатты мекендеушілері тек Қазақстан аумағына ғана сыйпатты, мысалы, Қазақстан аумағында шектелген, тек Волга оңжағалауында мекендейтін қара бозторғай, сол сияқты ақбас тырна (Anthropoides virgo) және шалшықшы ақсұңқар (Chettusia gregaria).
Қазақстанда бауырымен жорғалаушылардың (Reptilia) 49 түрі көп уақыт бойы, (40-180 мың данадан жылына) дала тасбақасы (Agrionemys horsfieldi) даярланды, бұл оның оңтүстік, оңтүстік-шығыс Қазақстанда санының кемуіне әкелді. Бұл жағдай медицинада уын пайдаланатын улы жыландар –қалқантұмсықтар (Agkistrodon halys), кәдімгі және дала сұр жыландарына да төнді. Соңғы жылдары әртүрлі өрмекшілекр уларына сұраныс бар.
Қазақстанның қазіргі ихтиофаунасы 100 жақын балық санын көрсетеді. Олардың Қазақстан суорындарына жіберілген 15 жаңа түрі көптеген түрлердің жүзжылғы тарихи интродукциясы нәтижесінде балық түрлеріне айналған. Қазақстанның балықшаруашылығы үшін маңызы бар балықтардың 19 түрі анықталады: бекірелі — белуга (Huso huso), орыс бекіре (Acipenser guldenstadti), севрюга (Acipenser stellatus), шип (Acipenser nudiventris), қарамастан және шартты біріктір- сияқты частиковые — щука (Esox lucius), плотва (Rutilus rutilus), язь (Leuciscus idus), белый амур (Ctenopharyngodon idella), жерех (Aspius aspius), линь (Tinca tinca), восточный лещ (Abramis brama orientalis), серебряный карась (Carassius carassius), сазан (Ciprinus carpio), белый толстолоб (Hypophthalmichthys molitrix), пестрый толстолоб (Aristichthys nobilis), обыкновенный cом (Silurus glanis), обыкновенный окунь (Perca fluviatilis), балхашский окунь (Perca schrenki), обыкновенный судак (Stizostedion lucioperca).
Барлық дөңгелекқауыздылар мен түрлі балықтардың (140 түрге жақын) қазір 5-8 түрі жасанды жолдармен өсіріліп, гибридтер де қосылады. Олар Каспидегі бекірелілер (Acipenseridae) Солтүстік және Шығыс Қазақстандағы ақсахалылар (Coregonidae), қиыршығыстағы шөппен қоректенетіндер (ақ амур және дөңмаңдай балықтар), негізінен оңтүстік аймақтарында, барлық жерлерде дерлік – тұқы балықтар (Суршш carpio), (жабайы және үй формалы сазандар), сол сияқты гибрмдтер қатары.
Балықшаруашылық генетикалық ресурс ретінде майшабақтар (Clupeidae), нельма (Stenodus l.nelma), белорыбица (S.l.leucivhthys), хариус (Thymalus arcticus), таймень (Huso taimen), щука, каспийская вобла (Rutilus rutilus caspius), кутум (R.frisii), линь (Tinea tinea), усачтер (Barbus brachycephalus и В.capita), маринкилер (Schizothorax spp.), балхашский окунь.
Қазақстан ихтиофаунасында аквариумдық өсіруге, алдымен, тұқы балықтардың ұсақ формалары (Cyprinidae) және шырмауықтылар (Cobitidae), олардың ішінде эндемикалық және субэндемикалық түрлері қызықтырады. Бұл бағытта , әсіресе гольцы (Noemacheilus conipterus, N.strauchi, N.kuschakewichi және б..), оңтүстік-шығыс –азиаттық өкілдер тегіне Acanthophthalmus ұқсас және талмалардың лимнофилді эндемикалық түрлері (Phoxinus brachyurus, Ph.poljakowi, Ph.percnunis ignatowi). Бұл топқа оңғақ (Tinea tinea) және шаншар тбалық тектері Pmgitius әлеуетті жатады.
Амфибий мен рептилилердің генетикалық ресурсы ретінде улы жыландар түрін қарауға болады: дала және кәдімгі сұржылан, қара сұр жылан, қалқантұмсық жылан (Vipera ursinu, V.berus, V.libethina и Arkistrodon halys), сол сияқты шығыс медицинасында пайдаланылатын бақа-тістер (Ranodon sibiricus), шығыс айдаһары, (Егух tataricus) және басқалар.
Герпетофаунаның өзіндік түрлері оларды өсірі мен экзотикалық сапалылығы бары ретінде сыртқа шығаруға мүмкіндік береді. Олардың ішінде кенсірткенің түрлері (Sauria) Teratoscincus, Crossobamon, Alsophylax, Tenuidactylus, Trapelus, Phrynocephalus, Ablepharus и Eremias тектерінен, жыландар (Serpentes), Coluber, Spalerosophis және Elaphe тектерден. Рептилийге коммерциялық сұраныс ретінде ортаазия тасбақасы мысал бола алады, экспорттың бабын болып саналады.
Жануарлар әлемінің агробиотүрлілігі (жабайылар мен үй жануарлары) Қазақстанда жеткілікті танылмаған, қазіргі кезде селекциялық жұмысқа пайдаланылмай отыр.
Республика аумағында ертеде тұқымдары үй жануарлары болған жабайы омыртқалылар түрлері мекендейді. Сүтқоректілер ішінде олар – арқар (Ovis orientalis), тау қойы (О.аттоп), қабан (Sus scrofa), құлан (Equus hemionus), шиебөрілер (Canis aureus), қасқыр (C.lupus), дақты мысық (Felis lybica) және басқалар. Құстар ішінде – бұл, алдымен үйректер (Anatidae – үйрек, қаз) және тауықтылар (Gallidae)..
Қазақстанда үй жануарларының шаруашылық сапасын жақсарту үшін жабайы аңдар генетикалық материалдарын табысты пайдаланудың бір мысалы ретінде, «арқармеринос» қой түрін алуды қарауға болады, оларды шығаруда жабайы тау қойлары пайдаланылды (Ovis ammori). Алынған гибрид «меринос» түрінің өте құнды сапасын берді, олтау қойына сыйпатты климаттық факторларға, ауруларға мықтылық көрсетті.
Республика аумағында жергілікті үй жануарларының түрі пайдаланылады, оның ішінде қазақстандық селекциямен алынған: ірі қара мал – 4 (Алатау, Әулиеата, Қалмық, қазақ ақ басы), қойлардың – ( Еділбай, Казахская курдючная грубошерстная и полугрубо¬шерстная, Цыгайская, Қазақ жібекжүнді, Оңтүстік-қазақ, солтүстік-қазақ мериносы, Қазақ арқармериносы, Кракөл койлары), ешкі – 3 (жергілікті қатты жүнді, жүнді және түбіт), жылқы – 2 (Адай, Жебе жолының Қазақ жылқысы).
Республикада дала дануарларының бірқатары ауылшаруашылық түрлерді шығармай-ақ пайдаланылуда, өйткені сұраныс қажетілік сыйпаты бар, аудандастыруды, қазақстандық жағдайға бейімделуді талап етпейді және еріксіз жағдайда өсе алады. Ең табысты мысалы болып, Шығыс және Орталық Қазақстан жағдайларында маралдарды (Cervus elaphus) өсіру саналады.
Бір бөлігі көп уақыт бойы еріксіз өніп жатқан, терісі бағалы дала аңдары белсенді пайдаланылуда: су күзені (Mustela vison, M.lutreola), бұлғын (Marieszibelina), түлкі (Vulpes vulpes). Қазақстан аумағында мекендейтін терісі бағалы дала аңдардың селекциялық-генетикалық пайдалану келешегі бар: ақкіс (Mustela erminea), бозсуыр (Marmota bobac), ондатра (Ondatra zibethina), кәмшат (Lutra lutra), олардың доместикациясы үдерісі дамысты өтуде.
Тиісті биотехникалық шараларды әзірлеуде ақбөкендерді (Saiga tatrica) жартылай еріксіз немесе қоршауда ұстау мүмкін болады, оларды үйге үйрету тәжірибесі Қалмықияда көп жылдар жүргізіліп келеді.
Сұр үйрек (A.strepera), сұр қаз (Anser anser), барылдауық үйрек (Anasplatyrhynchos), бөдене (Coturnix coturnix) сияқты, орнитофаунаның жабайы түрлері селекциялық-генетикалық зерттеудің назар аударатын нысандары бола алады.
Фермаларда белгілі аңшылық түрлерді өсірудің жеткілікті үлкен келешегі ба,р, алдымен дуадақ тектілер Otis, Tetrax и Chamydotis, қырғауыл Phasasnius colchicus) және басқа тауық түрлерін.
Қазақстанда 80 мыңға жақын омыртқасыздар (Invertebrata), түрлері мекендейді, олар омыртқалылардан саны жағынан да биомассасы жағынан да көп, олар табиғаттағы зат алмасу айналымында маңызды қызмет атқарады. Олардың типтері: моллюскалар(300 артық түрі), мүшеаяқтылар (60 мыңнан артық), оның ішінде: жәндіктер – 50 мыңға тарта, өрмекшітектілер 10 мыңға жақын), бунақты қоңыздар (100 артық түрі), немертины (бірнеше түрі), қуысты қоңыздар (бірнеше жүздеген түрі), жалпақ қоңыздар (100 тарта түрі), ішекқуыстылар (бірнеше түрі), губки (бірнеше түрі), қарапайымдар (типтердің жиналған тобы, 10 мың түрден астам).
Бунақты (Streptopelia decaocto), кәдімгі (S.turtur), үлкен (S.orientalis) және кіші түркептерлер (S.senegalensis), қара бозторғайлар (Melanocorhypha jetoniensis), қара сайрауық (Turdus merula), шетен-сайрауықтар (T.pilaris), ала тасты сайрауық (Monticola saxatilis), қарала торғайлар (Acridotheres tristh) және басқа да торғай түрлерін «экзотикалық» құстар ретінде өсіріп, сыртқа шығаруға болады.