Табиғатқа қатысты қойылған есімдер


астроним (аспан денелері): Айдай, Аспанды Тірептұрғаныбыш, Күнбике, Күншығыс, Күнбатыс, Үркер; анемоним (жел): Долыгүл, Желдігүл, Ақдолы, Көкдолы.,Толағай, Құйынгүл; зооним (аң-құс): Түлкібике, Бөрікүл, Киікгүл, Қоянгүл, Бозымгүл, Танабике, Жорғагүл, Қойсұлу, Жүзтайлақ Әтеш, Тауықбике, Қырғигүл, Көкекгүл Сіркекүл, Сонашгүл, Тістібақа; Ойконим (жер бедеріндегі атау): Аймақ, Батпақбай, Ойпаңгүл, Дөңес, Дөңбек, Жертесер, Жолтабар, Өңірбек, Еңісгүл, Сортаң, Тақыр, Тасбике, Үңгір, Лайбай, Иірімбек, Дөңасаров, Тауасаров; Фитоним (өсімдік): Дәрігүл, Жуакүл, Құрақгүл, Қызғалдақ, Мақтажан, Миагүл, Қоғажай, Ләйлікөк, Сарғалдақ, Сабақгүл, Сәбізкүл, Томаркүл, Әтіргүл, Көкекгүл, Гүжапырақ, Гүлелпек. түр-түстен жасалған: Ақторсық, Ақкемпір, Ақжаулық, Көкжаулық, Ақбалдақ, Қарақатын, Сарыкүл, Бозымгүл, Сұрсұлу. Топоним (гр.орын, ел, кеңістік+оним) Мәскеубай Москва, Тәшкенбай Ташкент, Әмірикан Американ, Керман Герман. Мәскеубай, Тәшкенбай деген кейіпкер аттары да бір шығармадан алынған. Олай болса, Аңырақай дала, Мәскеубай, Тәшкенбай қала бейнелерін кейіпкер аттары жасалған. Экзоним (гр.сыртқы+оним) – берілген тілдегі заңдылыққа бағына отырып, фонемалық жағынан өзгеріске түсетін жалқы есімдер. Бұл термин Біріккен Ұлттар Ұйымында немісше exonym деп қабылданған. Мәскеубай мен Тәшкенбайды алып қарасақ, осы қаланы көріп тамашалап жүрген саяхатшыл кейіпкерлерге берілген. Бұл аттар ономастикада топонегізді поэтоним деп қаралса, біз экзоним ретінде қарастырамыз. Өйткені қазақ тілінде олардың фонемдік құрамы сол тілдегі сөзбен сәйкес келмейді. Мысалы Бакы -Баку, Рим -Roma, Париж — Parіs, Вена — Wіen, Неаполь- Napolі деп өз тілінен басқаша дыбысталады. Москваны -Мәскеу, Ташкентті -Тәшкен деп қолдану – қазақ тілінде қалыптасқан құбылыс.

Добавить комментарий

Ваш адрес email не будет опубликован. Обязательные поля помечены *