ХII ғасырда Түркістан маңындағы Сайрам жерінде дүниеге келген. Халқымыздың байырғы мəдениеті тарихындағы айрықша тұлға, сопылық поэзияның негізін салған кемеңгер ақын, күншығыс мұсылмандарының рухани ұстазы болған діни қайраткер. Түркі тілінде жазылған XII ғ. əйгілі əдеби жəдігер «Диуани Хикметттің» авторы. Өкінішке қарай, бұл туындының түпнұсқасы сақталмаған, біздің заманымызға дейін жеткені XV–XVI ғғ. көшірмесі ғана.
Қожа Ахмет Яссауи 63 жасында: «Пайғамбар жасына жеттім. Маған одан артықтың қажеті жоқ» деп, қалған өмірін қылуетте, яғни жер астында өткізген. Бізге жеткен бірегей шығармасы «Диуани Хикметте» қазақ халқының ертедегі тарихына, мəдениеті мен əдебиетіне, этнографиясы мен экономикасына қатысты құнды деректер бар. Бұл шығарма алғаш рет жеке кітап ретінде 1878 жылы басылып шықты.
Тарихи деректер бойынша, XIV ғасырдың аяғында атақты Ақсақ Темір Түркістанда жерленген Қожа Ахмет Яссауи əзіретінің басына күмбез орнаттырған. Бүгінде бұл кесене дүние-жүзілік мəдени мұралар тізіміне енгізілген.
Халқыңа қызмет ет,
Ізгілерге ізет ет,
Жаны жақсы жайсаңдарға құрмет ет.
***
Пасық сөзден тұлға бойға шаншылар мұң.
***
Өсіп-өну абат үшін.
***
Ниетсіз, құлықсыз, құштарлықсыз, қиналыссыз сөздің салмағы жоқ.
***
Көңілің тойсын қанағатқа.
***
Бейнеттен қашпа.
***
Қиын да болса, түзу жолмен жүр.
***
Тақуа болма, тентек болма — ғашық бол.
***
Құр мақтанға құмартып, тұрғызба биік күмбездер.
***
Тəубесі жоқтың — көңілі арам.
***
Тəубесі бардың — нұры бар.
***
Жаны сергектің — тəні сергек.
***
Өткендердің ғибрат ісін ал ойға.
***
Тəкаппар тозақта күйеді.
***
Білімнен бейхабарлар, Алланы да білмейді.
***
Парықсыздар өздері жақсы-жаманның не екенін білмей жатып, мəнсіз біреулерді жер-көкке сыйғызбай мақтайды.
***
Арам жеген əкімдер, параға құныққандар өкініш отына өртенеді.
***
Жетім, пақыр, ғаріпті жебей жүргейсің: бұл пайғамбарымыздың өнегесі.
***
Ақ ниетімен ақ-адал дəмін ұсынғандарға ақ пейілді бол.
***
Асылдарды əрқашан жадыңда ұста.