Алабұлбұл – Торғай тәріздес, Сайрақ тұқымдас құстардың бірі, кәдімгі Бұлбұл құстың бір түрі. Орнитологтардың жазуына қарағанда, Алабұлбұл жалпы көп тараған құстардың бірі болғанымен, халыққа онша танымал емес көрінеді. Оның басты себебі, оның адам көзіне көп түсе бермейтіні. Тамағының асты аспан көк түсті, оның ортасында көзге анық көрінетіндей жирен не ашық қызыл, кейде ақ түсті дағы бар. Көк омыраушасының астынан шалқасынан түскен жарты ай құсаған қара «әшекейі», оның астында алдыңғысынан үлкен, жалпақ жирен не қызыл түсті тағы бір жарты ай. Құрсақ жағы сарғылт не жасыл реңді. Үстіңгі жағы қоңырқай немесе сұрғылт. Тамағының астындағы ақ, көк және қызыл түстеріне қарап, орыстар «Біздің жалауымызға ұқсайды» деп, 2012-жылы Алабұлбұл Ресейдің ұлттық құсы ретінде де дәріптелген болатын.
Алабұлбұл суы мол, ылғалды, аласа бұта ұйыса өскен жерлерді, өзендер мен көлдердің нулы жағаларын жақсы көреді. Азығы – жәндіктер. Күндіз бұталар арасынан көп шықпауға тырысады, көбіне түнде ұшады. Көзге көп түсе бермеуінің тағы бір сыры осы болса керек.
Сондай-ақ орнитологтар біздің Орталық саябақтан кәдімгі Тоқылдақты да көрген. Біз оны көре алмадық, шамасы, ол кейбір жылдары келіп, кейбір жылдары келмейтін сияқты.
Сондай-ақ, Қазақстанда өте сирек кездесетін Торғай тектес құстардың бірі – Қара алқымды тасшымшық деп аталады. Ол біздің елімізде тек Маңғыстауда ғана кездеседі, соның ішінде біздің Түпқараған аймағында көбірек болады.
Жалпы, Қазақстанда Торғай тектестердің 22 түрі болса, соның 17 түрін Түпқараған аймағында кездестіре аламыз.
Торғай тектес құстардың көбінің жемі – ұсақ жәндіктер, құрт-құмырсқалар, шыбын шіркейлер. Сондай-ақ шөп дәнімен, жемісімен, гүлімен қоректенетіндері де жетеді. Екеуін де тамақ қыла беретіндері де бар. Мысалы, Бозторғайлар негізінен шөп қоректі. Бірақ, кездесе қалса, құрт-құмырсқаларды да тамақ қыла береді. Немесе, Тасшымшықтар, олардың негізгі азығы – құрт-құмырсқалар, бірақ, ерте көктемде, жәндіктер әлі пайда бола қоймаған уақытта олар шөптің жас жапырақтары мен гүлдерін жейді.
Ал, Қарлығаш тектестер өз жемдерін тек қана ұшып жүріп аулайды. Негізінде, Қарлығаштардың түрі көп. Әкем айтады, бұрын Ақ тамақ қарлығаш көп болатын еді деп. Интернетте Ақтамақ қарлығашты Қала қарлығашы деп атайды екен, солай болса да, Ақтаудан да оны көре алмадық. Қазір біздің жақта тек Қыстау қарлығашы ғана бар. Ол бауыры ақ, тамағы қызыл кішкентай құс.
Қарлығаштың тағы бір түрі бар, ол – Сұрқарлығаш деп аталады, орысшасы – Стриж. Ол кәдімгі қарлығаштардан ірілеу, зуылдап қатты ұшады, сөйтіп, ұшатын жәндіктерді аулайды. Бір қызығы – Сұрқарлығаш ешуақытта жерге қонбайды, өйткені ол жерден көтеріліп ұша алмайды. Олар ұшқанда тек отырған жерінен төмен секіріп барып, әуелеп, көтеріліп кетеді.