СУ РЕСУРСТАРЫН КЕШЕНДІ ПАЙДАЛАНУ
Ситуациялық есептерді шығаруға арналған тақырыптар
СУ РЕСУРСТАРЫН ПАЙДАЛАНУДЫ ЖОСПАРЛАУ
1.1.Мемлекеттiк су шаруашылығы — анықтамасы, құрамы, қызмет мақсаттарының негiзгi белгiлерi. Су кадастры мен суды мемлекеттiк есепке алу су шаруашылығының басқа шаруашылық салаларымен өзара байланыстары. Су пайдаланудағы мемлекеттiк бақылау. Су пайдаланушыларға арнайы рұқсат беру. Суды пайдалануды алғашқы есепке алу. Қазақстандағы су заңдылықтары. Қазақстан және басқа елдердегi су шаруашылығы дамуының болашағы.
1.2.Су ресурстарын пайдалануды жоспарлаудың ерекшелiктерi. Су ресурстарын кешендi пайдалану және оларды қорғаудың нұсқалары. Нұсқаларды жiктеу, олардың құрамы мен орындау әдiстерiн анықтау.
СУ ШАРУАШЫЛЫҚ ТЕПЕ-ТЕҢДIГI
2.1.Су шаруашылық тепе-теңдiк — су қорларын кешендi пайдалану және оларды қорғау нұсқасын түзуге негiз. СШТТ түрлерi. Келешекке арналған СШТТ түзу әдiстерi.
2.2.СШТТ кiрiс бөлiгi. СШТТ кiрiс бөлiгiн құрастыру.
2.3.СШТТ шығын бөлiгi. Экономика салаларының суды пайдалануы. Суды пайдаланудың басты сипаттамалары. Суды пайдаланудағы болжамдар.
2.4.Аймақтардағы iрi өзендер алаптарының СШТТ. Республиканың жеке аудандарындағы су тапшылығының себептерi. Су ресурстарын басқару әдiстерi. Су ресурстарын басқаруда ғылыми-техникалық жетiстiктердi пайдалану. Республика экономикасының дамуын жобалауда және жеке аудандардың әлеуметтiк және экономикалық дамуының қарқынын анықтау үшiн су шаруашылық тепе-теңдiгiн пайдалану.
СУ ШАРУАШЫЛЫҚ КЕШЕНДЕРI
3.1.Су шаруашылық кешенi туралы түсiнiктер. СШК-ның масштабтары мен құрылымдарының түрлерiне байланысты жiктеу. Суды тұтыну және суды бөлу.
3.2.СШК-нiң негiзгi қатысушылары. Олардың су кездерiнiң әлпiсi мен сапасына қоятын талаптары. Өндiрiстiк қызметтерi және оларды құру негiздерi.
СУ ШАРУАШЫЛЫҚ КЕШЕННIҢ ҚАТЫСУШЫЛАРЫ
4.1.Коммуналды-тұрмыстық шаруашылығы /КТШ/ — СШК мүшесi. Коммуналды-тұрмыстық шаруашылығына суды бөлу және бұл саланың қоршаған ортаға тигiзетiн әсерi. КТШ-ның суды тұтынудағы үнемдеу жолдары. Бөлiнетiн сулардың сапасы. КТШ-ның СШК құрамындағы басқа қатысушыларына көрсететiн ықпалы.
4.2.Балық шаруашылығы — СШК мүшесi. Су қоймаларынан балық аулаудың өнiмдiлiгi. Су қоймаларындағы судың сапасы мен деңгейлерiнiң әлпiсiне қойылатын талаптар. Суды пайдалану нұсқасына байланысты балық ұстау мен балық өсiруге қажеттi суды қолдану ерекшелiктерi. Тоғандарда және тор шарбақтарда балық өсiру. СШК құрамындағы балықты қорғау құрылымдары.
4.3.Мал және құс шаруашылығы — СШК мүшесi. Пайдаланатын суға қойылатын талаптар. Суды қолдану ерекшелiктерi. Бөлiнетiн сулардың сапалық қасиеттерi. СШК басқару қатысушыларына келтiретiн ықпалы.
4.4.Суару мелиорациясы — СШК мүшесi. Мелиорацияны СШК қатысушыларының құрамына еңгiзудiң қажеттiлiгi мен тиiмдiлiгiн негiздеу. Егiншiлiктi суландырудың өндiрiстiк қызметтерi. Әр түрлi климат және жертопырақтар жағдайларында жүргiзiлетiн суландырудың су сапасы мен көлемiне қоятын талаптарын есепке алу. Суландыру саласында пайдаланатын судың тиiмдiлiгiн арттыру және үнемдеу жолдары. Суару мелиорациясында жер асты және ағынды суларды пайдалану. Дренаждық сулардың сапасы. Суару мелиорациясының басқа СШК мүшелерiне тигiзетiн әсерлерi.
4.5.Энергетика — СШК мүшесi. Энергетикалық жүйелерiн және электр қуатын тұтынушылар. Энергетика саласын СШК құрастырушылар құрамына енгiзудiң негiздерi. Қазақстанның су энергетикалық қорлары. Су қуатын пайдалану принциптерi. Гидроэнергетиканың өндiрiстiк қызметтерi. Жылу қуаты көздерi мен АЭС — СШК қатысушылары. Пайдаланатын судың көлемi мен сапасына қойылатын талаптар. Энергетикада суды үнемдеу жолдары. СШК басқа қатысушыларына тигiзетiн ықпалы.
4.6.Өндiрiс — СШК мүшесi. Өндiрiстi СШК қатысушылары- ның құрамына енгiзудiң негiздерi. Өнеркәсiптi сумен қамтамасыздандырудың ерекшелiктерi. Өндiрiстiң әр түрлi салаларында пайдаланатын судың мөлшерi мен сапасына қойылатын талаптар. Өндiрiстiк қызметтерi. Өндiрiстегi суды үнемдеу жолдары. СШК басқа қатысушыларына тигiзетiн әсерлерi.
4.7.Су көлiгi — СШК мүшесi. Су көлiгiн СШК қатысушы- ларының құрамына енгiзудiң негiздерi. Су көлiгiнiң өндiрiстiк қызметтерi. Суды үнемдеу жолдары. Су көлiгiнiң СШК-ның басқа қатысушыларына тигiзетiн әсерлерi.
4.8.Сауықтандыру — СШК мүшесi. СШК қатысушылары құрамына енгiзудiң негiздерi. Су қоймасындағы судың мөлшерi мен сапасына және су деңгейлерiнiң әлпiсiне қойылатын талаптар.
4.9.Табиғи кешендер — СШК мүшесi. Табиғи кешендер туралы түсiнiктер. СШК құру кезiнде табиғи нысандарды қорғау шаралары. Табиғатты қорғау аймақтарын анықтау.
СУ ШАРУАШЫЛЫҚ КЕШЕНДЕРIН БАСҚАРУ
5.1.Су шаруашылық кешендерi /СШК/ және су шаруашылық жүйелерi /СШЖ/ туралы түсiнiктер. СШК және СШЖ ерекшелiктерi, олардың басқа халық шаруашылық жүйелерiнен айырмашылығы. СШК және СШЖ морфологиялық қызметтiк және ақпараттық құрылымы. Су шаруашылық және гидромелиорациялық жүйелердiң өзара байланыстары.
5.2.СШК-ны келешектi және ағымды басқару туралы түсiнiктеме. Басқарудың негiзгi мәселелерi. СШК-ны басқарудың дамуына қажеттi негiзгi түсiнiктер. Су шаруашылық кешендерi мен жүйелерiнiң қызметiн математикалық тұрғыда моделдеу. Жүйелi талдаудың негiзгi ұғымдарын. СШК-ның тиiмдi моделдерi. Тиiмдiлiк критерийлер. Тиiмдiлiк және имитациялық моделдердiң түзу нұсқаларын өз ара байланыстыру.
5.3.СШК — басқарудың автоматтандырылған жүйелерi /БАЖ/. СШК-ны басқарудың автоматтандырылған жүйелерiнiң құрамы. БАЖ шешетiн мәселелер. БАЖ қызметiнiң кiшi жүйелерiн қамтамасыз ететiн құрамы. СШК-ны басқарудың автоматтандырылған жүйелерiнiң мысалдары.
ҰСЫНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
Негiзгi
1. Зәуірбек Ә.К. Су шаруашылық кешенін жобалау [Электрондық ресурс]: оқу құралы / Ә.К. Зәуірбек, М. Маханов.- CD-R 52Х -700МВ.80 MIN.- Тараз: Тараз университеті, 2003.- 340 б.
2. Ходанков, Н.А. Водохозяйственный комплекс [Текст]: учеб. пособие по дисциплине «Комплексное использование водных ресурсов» / Н.А. Ходанков, Г.Д. Койшибаева, С.К. Джолдасов.- Алматы: CyberSmith, 2017.- 180 с.
3. Зәуірбек Ә.К. Су ресурстарын пайдаланудың экономикалық тиімділігі [Электрондық ресурс]: оқулық / Ә.К. Зәуірбек, Е.М. Калыбекова.- CD-R 52x-700 МВ.- Алматы: ҚазҰАУ, 2007.- 217 б.
4. С. В. Яковлев, И. Г. Губий, И. И. Павлинова. Комплексное использование водных ресурсов. М.: Высшая школа, 2008. —383 c.
Қосымша
1. Есполов, Т.И. Агропромышленный комплекс Казахстана: экономика водного хозяйства [Текст]: моногр. / Т.И. Есполов.- Алматы: Азия-Принт Адвертайзинг, 2007.- 370 с.
2. Джолдасов, С.К. Мониторинг водных объектов и геоинформационные системы [Текст]: учеб. пособие / С.К. Джолдасов, Г.Е. Кожамкулова.- Алматы: Эверо, 2017.- 184 с.