ЛАЗЕРЛІК ҰШҚЫН, жарықтық тесу – заттардың қарқынды иондалуы нәтижесінде оптикалық жиілікті электрмагниттік өрістердің әсерінің нәтижесінде плазмалық күйге ауысуы. Лазерлік ұшқын алғаш рет 1963 жылы модуляцияланған сапалық (төзімділік) режимде жұмыс істейтін рубин кристалындағы қуатты импульстік лазерлік сәулені ауада фокустау (тоғыстау) кезінде байқалған. Лазерлік ұшқын кезінде линзаның фокусында ұшқын пайда болады, бұл эффектіні бақылаушы күшті дыбыспен қосақтасқан жарық жарқыл ретінде қабылдайды.
Оптикалық жиіліктердегі газдардың тесуі (ұшқынның шығуы) үшін өте күшті 106 – 107 В/см шамасындағы электр өрісі қажет, бұл лазер сәулесіндегі ~109–1011 Вт/см2 жарық ағынына сәйкес келеді (асажоғары жиілікті-тесу өріс кернеулігі ~104 В/см кезінде жүзеге асады). Лазерлік ұшқынның пайда болуының екі тетігінің болуы мүмкін. Бұлардың біріншісінің табиғаты онша үлкен емес жиілікті өрістердегі газдардың тесуінен айырмашылығы жоқ. Екіншісі кванттық табиғаты оптикалық жиілікке тән. Электрондар атомдардан көпквантты фото- эффект нәтижесінде, яғни бірнеше фотонның бірмезгілде жұтылуы кезінде бө- лініп шығады. Бір кванттық фотоэффект көрінетін сәуле диапазон жағдайында мүмкін емес, оның себебі атомдардың иондалуының потенциалы кванттың энергиясынан бірнеше есе артық. Мысалы, рубин лазерінің фотондарының энергиясы 1,78 эВ-қа тең, ал аргонның иондалу потенциалы 15,8 эВ-қа тең, яғни электронның бөлініп шығуына 9 фотон қажет. Әдетте көпфотонды үрдістің ықтималдығы аз. Лазерлік ұшқын тек жарықтың әсерінен атомдардан электрондардың тікелей жұлынып шығуы есебінен ғана мүмкін болады. Бұл тек өте күшті жарық өрістерінде >107 В/см-де ғана мүмкін. Жоғары қысым кезінде лазерлік ұшқын әлдеқайда әлсіз өрістерде байқалады. Лазерлік ұшқынның барлық тетігі күрделі әрі көптүрлі.
Лазерлік ұшқын конденсацияланған орталарда да қуатты лазерлік сәулелер таралған кезде байқалады және лазерлік құрылғылардағы оптикалық бөліктердің, материалдардың бүлінуінің (қирауының) себебі болуы да ықтимал.