Шығынды есептеу
Шығын – бұл активтің азаюі немесе есептік периодта міндеттемелердің артуы.
Бухгалтерлік есепте начисление тәсілі шығындарды шағылу олардың мердегірлер мен жабдықтаушылардан төлемге шоттар келуімен немесе міндеттемелерді есептелу кезінде олардың мерзімі келген бойынша. Сонымен бірге, субъектінің міндеттемелері өседі. Т.О. шығын өлшемі дайын өнімді өндіруге,тауар-материалдық қорды алуға, активтерді реализациялауға, шаруашылықты асырауға және қызмет етугі қажетті шығынды көрсетеді.
Реализацияланған таурлар, жұмыстар мен қызметтер өзіндік құнын есептеу үшін 7000 «Реализацияланған тауарлар (жұмыс, қызмет)» бөлімшесі бар. Тауарларды, қызметтерді және жұмыстарды реализациялауға кеткен шығынды есептеу үшін белсенді 8110 «Тауар (жұмыс, қызмет) реализациялауға кеткен шығын» шоты арналған. Оны сауда және басқа да кәсіпорындар қолданады.
Егер кәсіпорын көпсалалы өызмет атқарса, онда 8110 шоттағы әрбір субшотқа кәсіпорынның есептік саясатымен типтік номенклатураға сәйкес шығын баптарының өздік номенклатурасы орнатылады.
Кәсіпорынға жалпы және административтік шығындар үшін 7210 «Жалпы және административтік шығындар» белсенді шоты арналған.
Период шығын сол өндірілген есептік периодта жойылады және де келесі периодқа реализацияланбаған өнім мен аяқталмаған өнім ішіне көшірілмейді.
Есептік период соңында (жыл соңында) 7010, 7110, 7210, 7410-7470 шоттарынан 5610 «Қорытынды кіріс» шотының дебетінде жазылады.
Шығындарды есептеу бойынша келесі қаржы операциялар орындалады:
Курстық айырмашылық есебі
Курстық айырмашылық операцияны іске келтіру мен операция бойынша төлем жасау немесе есептік күн арасындағы периодта пайда болады.
Сонымен, бухгалтерлік есепте курстық айырмашылық жасалынған әжне жасалынбаған операциялар бойынша шағылулар болу керек (есептік жыл соңына есептелген).
Бухгалтерлік есепте шағылу тәсілін шетел валютасында МСБУ(IAS) 21 орнатады. Шетел валютасында орындалған операциялар жасалынды деп тек қана шетел валютасында жасалған болса болады.
Шетел валютасында істелінген операция деп шетел валютасында жасалған келісім келесі кезде болады:
Шетел валютасында қарыз алса немесе берсе;
Шетел валютасында активтерді сатқанда не реализациялағанда, міндеттемені өзіне алса немесе сөндірсе.
Шетел валтасындағы операциялар бойынша бухгалтерлік есептегі жазулар сол сәттегі курс бойынша тенгеге ауыстырылуы қажет. Сонымен қатар, операцияны бірінші рет бухгалтерлік есепте шағылу кезінде операция жасалу кезіндегі валюта курсы емепке алынады. Операция жасау күні операция түріне байланысты:
Курстық айырмашылықтар олардың пайда болу периодында кіріс немесе шығын ретінде саналу қажет.
Курстық айырмашылық бухгалтерлік есеп және қаржылық есеп сол есеп периодында шағылады.
Курстық айырмашылықтар ұйымның кірісіне және шығынына саналады және бухгалтерлік есеп мен қаржылық есепте ұйымның басқа кірісі мен шығынынан бөлек көрсетіледі.
Қайтарылған тауар және жеңілдіктер есебі 6030 «Сатылған тауар, жеңілдіктер және бағадан жеңілдіктер» бөлімшесі арналған.
Бұл бөлімшеге 6020-6030 активті шоттар кіреді. Олар шоттардың типтік жобасының пассивті бөлімінде орналасқан, өйткені бұл шоттарда сатып алушыға арналған жеңілдіктер қарастырылған, ал кәсіпорынға берілген жеңілдік емес.
Сатулардағы жеңілдіктер келісімдерде көрсетілу қажет және есеп-төлем құжаттарында шағылуы керек. Олар жабдықтаушыға жасырын шығын және сатып алушыға кіріс болады. Жылдың басынан айналымдар 6020-6030 шоттарында жиналады, содан кейін 5610 шотында жабылады.
Бақылау сұрақтар:
1. Шот жобасының қандай бөлімшесінде кәсіпорынның кірісі есептелінеді?
2. Активті арттыру кіріс болады ма?
3. Активті азайту шығын болады ма?
4. Реализацияланған тауар мен қызмет өзіндік құны қалай есептелінеді?
5. Курстық айырмашылық есебі қалай өткізіледі?