Білім және психология: эмоциялық интеллект пен жеке тұлғалық дамуды оқу процесінде дамыту
Қазіргі заманда білім беру жүйесі тек академиялық біліммен ғана шектелмей, эмоциялық интеллект пен жеке тұлғалық дамуға да ерекше көңіл бөлуді қажет етеді. Осы тұрғыдан психологияның рөлі артып, студенттер мен оқушылардың эмоционалды жағдайын басқару, өз эмоцияларын түсіну және басқалардың сезімдеріне құрметпен қарау қабілетін дамыту маңызды болуда. Бұл мақалада эмоциялық интеллект пен жеке тұлғалық дамудың оқу процесіндегі маңызы мен олардың психологиямен байланысы қарастырылады.
1. Эмоциялық интеллект дегеніміз не?
Эмоциялық интеллект (ЭИ) дегеніміз — өз эмоцияларын түсіну, басқару, сондай-ақ басқа адамдардың эмоцияларын сезіну және солармен тиімді қарым-қатынас жасау қабілеті. Бұл қабілет адамның жеке өмірі мен жұмысында тиімділік пен сәттілікке жетуіне үлкен әсер етеді. Эмоциялық интеллект оқушылардың өздерін және басқаларды түсінуіне, өз эмоцияларымен жұмыс істеуіне көмектеседі. Оны дамыту оқу процесінде өте маңызды, себебі бұл оқушыларға стресс жағдайында сабыр сақтауға, сыни ойлау мен шығармашылық қабілеттерін арттыруға мүмкіндік береді.
2. Эмоциялық интеллекттің оқу процесіндегі маңызы
Эмоциялық интеллекттің жоғары деңгейі оқушыларға өз сезімдерін тиімді басқаруға, оқу тапсырмаларына дұрыс көзқарас танытуға және стресске төзімділікті арттыруға көмектеседі. Сонымен қатар, эмоциялық интеллект жақсы әлеуметтік дағдыларды дамытуға да ықпал етеді. Оқушылар өздерінің сезімдерін бақылап, басқалармен ынтымақтастықта жұмыс істегенде, топтық тапсырмаларды орындауда табысты болады. Әрине, бұл жеке тұлға ретінде дамуға көмектеседі.
3. Жеке тұлғалық дамуды қалай арттыруға болады?
Жеке тұлғалық дамуды арттыру үшін оқу процесінде психологияны дұрыс қолдану керек. Бұл үшін: — Қабілеттерді тану мен дамыту: Оқушыларға өздерінің қабілеттері мен қызығушылықтарын тануға мүмкіндік беру өте маңызды. Мұғалімдер оқушыларды өз-өзіне сенімді болуға, алға қойған мақсаттарға жетуге үйретуі тиіс.
— Стрессті басқару әдістерін үйрету: Стресс және қысыммен күресу әдістерін үйрету студенттердің психологиялық денсаулығын нығайтады. Медитация, тыныс алу жаттығулары, уақытты тиімді пайдалану дағдылары осы мақсатта тиімді құралдар болып табылады.
— Эмпатия мен ынтымақтастық: Оқушыларға эмпатияны, яғни басқалардың сезімдері мен көзқарастарын түсінуді үйрету маңызды. Бұл топтық жұмыстарда табысқа жетуге көмектеседі және адамдар арасындағы қарым-қатынасты жақсартады.
4. Оқу процесіндегі психологиялық әдістер
Эмоциялық интеллект пен жеке тұлғалық дамуды оқу процесінде дамыту үшін арнайы психологиялық әдістер қолдануға болады. Мұғалімдер мен тәрбиешілер оқушылардың өзін-өзі бағалау дағдыларын қалыптастыруға, олардың өз эмоцияларымен жұмыс істей білуіне көмектесуі керек. Бұл үшін:
— Психологиялық тренингтер мен семинарлар ұйымдастыру: Оқушылардың жеке тұлғалық дамуына арналған тренингтер өткізу тиімді. Мұндай тренингтер эмоционалды білім беру, коммуникация дағдыларын дамыту мен өзін-өзі бағалауды арттыруға көмектеседі.
Қиын жағдайларды модельдеу:
Студенттер мен оқушыларға қиын жағдайларда қалай әрекет ету керектігін көрсету үшін нақты өмірлік мысалдар мен рөлдік ойындар жүргізу маңызды. Бұл дағдыларды меңгеру оқушылардың өз эмоцияларымен жұмыс істей білуіне көмектеседі.
5. Эмоциялық интеллект пен жеке тұлға дамуында технологияның рөлі
Қазіргі заманғы технологиялар эмоциялық интеллект пен жеке тұлғалық дамуды арттыруда маңызды құрал бола алады. Оқу барысында онлайн психологиялық платформалар, медитацияға арналған қосымшалар, стресс басқару әдістері бойынша бағдарламалар оқушыларға оң әсер етуі мүмкін. Әлеуметтік медиа арқылы оқушылар өз ойларын бөлісіп, эмоцияларын түсініп, талқылай алады.
Эмоциялық интеллект пен жеке тұлғалық дамуды оқу процесінде дамыту — бұл білім беру жүйесінің маңызды аспектісі. Оқушылардың өздерін және басқаларды түсінуі, өз эмоцияларымен жұмыс істей білуі олардың өмірлік дағдыларын арттырады. Осы арқылы олар жеке тұлға ретінде толық дамып, болашақта кез келген қиындықты жеңу үшін қажетті психологиялық дайындыққа ие болады. Сондықтан білім беру жүйесінде психологияның маңызы артып, эмоциялық интеллекттің дамуына баса назар аударылуы қажет.