Электр жабдықтың құрылыс бөлігін қабылдап алу. Монтаждық жұыстарды бастар алдында ТҚ үйжайын немесе АТҚ терроториясын монтаждауға қойылған талаптарға сәйкес акті бойынша құрылысшылардан қабылдап алу жүргізіледі.
Электр үйжайларға сәйкес (қалқандықтар, пульттіктер, қосалқы стансалар мен тарату құрылғылары, машиналық залдар, аккумуляторлықтар, кабелдік туннелдер мен арналар, кабелдік жартылай қабаттар және с.с.) қажетті көлбеуімен дренаждық каналдарымен және су оқшауламаларымен таза едендер және сылау-бояу жұмыстары (сылақтар мен бояулар) орындалуы тиіс, қойылатын бөлшектердің орналастырылуы тиіс және монтаждық үңіректердің қалдырылуы тиіс, жобамен қарастырылған жүк көтеретін және жүк тасымалдайтын механизмдер мен құрылғылардың монтаждалуы тиіс, құбыр блоктарының, құбырлар мен кабелдерді өткізуге арналған тесіктер мен үңіректердің, арықтардың, ойлардың және ұялардың өндіріс жұмыстарын сәулет-құрылыс сызбаларымен және жобамен сәйкес етіп дайындалуы тиіс, барлық үйжайларды уақытша жарықтандыру үшін қоректендіруді жеткізу орындалуы тиіс.
ЭМЖ бастар алдында кернеуі 35кВ және жоғары АТҚ-да кіреберістік жолдары, табалбырықтары және кіреберістері құрылысы аяқталуы тиіс, шиналық пен желілік порталдар орнатылуы, электр жабдық астына іргетастар, жаппалары бар кабелдік арықтар, АТҚ айналасына қоршам, апаттық майды төгу үшін резервуарлар, жер асты коммуникациясы салынуы және территорияның жоспарламасы аяқталуы тиіс. Порталдардың қиыстырмаларында және жабдық астындағы іргетастарда жобамен қарастырылған изоляторлардың гирляндасын бекіту және жабдықтар үшін қажетті толтырмалық бөліктер мен бекітуші бөлшектер орнатылуы тиіс. Кабелдік арықтар мен туннелдерде кабелдік қиыстырмалар мен ауақұбырларын бекіту үшін толықтырмалық бөлшектер орнатылуы тиіс. Сондай-ақ суқұбырлары мен басқа жобада қарастырылған өртке қарсы құрылғылар құрылысы аяқталуы тиіс. Электр жабдықты монтаждауға қабылдап алған кезде оны байқау, комплектілігін тексеру (бөлшектеусіз), бар екендігін және жасаушы- мекеменің гарантиясының әрекет ету мерзімін тексеру.
Комплектілі тарату құрылғысын (КТҚ-КРУ), комплектілі біржақты қызмет көрсету камерасын (БҚК-КСО) және комплектілі трансформаторлық қосалқы станса (КТҚ-КТП). Тапсырыс берушіден КТҚ мен КТҚ монтаждауға қабылдап алу кезінде жасаушы мекеменің техникалық құжаттаманың комплектілігі (төлқұжаты, техникалық сипаттамасы мен эксплуатациялау бойынша инструкциясы, бас және көмекші тізбектердің электр сұлбалары, комплекттеуші аппараттарға инструкциясы, ЗИП ведомосі).
КТҚ-КРУ, БҚК-КСО және КТҚ-КТП монтаждау бойынша жұмыстар ЭМЖ (ППР) өндіріс жобасымен сәйкес орындайды. Монтаждау жұмыстары екі сатыда жүргізіледі. Бірінші сатыда құрылыс сызбаларымен қарастырылған толықтырмалық элементтерді құрылысшылардың дұрыс қондырғанын электр монтаждаушылар бақылайды, және жарықтандыру пункттері, бөлек тұрған қорғау панелдер мен электр аппараттар үшін электр қондырғының қиыстырмасын жобамен сәйкес орнату; жерлендірудің ішкі тораптарын монтаждауды орындайды және камераны қондыру үшін жерлендіргіштерден толықтырма қиыстырмаға кірмелерді жалғау; ТҚ үйжайдың жалпы жарықтандыру торабын монтаждау.
ТҚ үйжайын мотаждауға акті бойынша құрылысшылардан қабылдау кезінде мынадай жұмыстардың орындалуын тексереді: қабырғаларда, төбелерде және едендерде қажетті үңіректер қалдырылуы тиіс, барлық жырақтар, тесіктер мен қарықтар сыланған, қабырғалар мен төбелер ақталған және боялған болуы тиіс; кабелдік арықтар бөлектелген және таза еден деңгейінде жанбайтын материалдардан жасалған алынбалы плиталармен жабылуы тиіс.
ТҚ үйжайы құрылыс қалдықтарынан тазартылуы, кептірілуі және монтаждалатын электр жабдықтың ылғалдану мүмкіндігін болдырмайтын күйге келтірілуі тиіс.
ТҚ үйжайының құрылыс бөлігін монтаждауға қабылдаудан кейін монтаждау жұмысының екінші сатысына кіріседі. Машина залының үйжайына не цехқа ТҚ не КТҚ камерасын қондыру кезінде оларды қондыру орынына жылжыту және толықтырма қиыстырмасына қондыру көпірлік кран немесе басқа көтеру-тасымалдау механизмдерінің көмегімен жүргізіледі, камераны жылжыту мен қондыру арбаның және такелаждық саймандардың көмегімен жүргізіледі.
Монтаждық жұмыстар аяқталған соң КСО әрбір камерасын бірге үш бұрышынан пісіріп дәнекерлейді, ал КРУ камерасын толықтырма қиыстырмаға кем дегенде екі орындарда әрбір төсемелерімен бірге үш тіреуіш швеллерлерден пісіріп дәнекерлейді. Швеллерлерді дәнекерлеу алдында КРУ камерасын бірінші реттік және екінші реттік тізбектердің ағытушы түйіспелерін және жерлендіруші түйіспелерін дәл келуін дөңгелету механизмнің көмегімен жұмысшы қалыпқа арбаны жайменен дөңгелету арқылы тексереді.
Осы жұмыстар орындалғаннан кейін КРУ камерасының тіреуіш швеллерлердің астында қалдырылған қарықтарды цемент ерітіндімен құяды. КСР мен КРУ камералары толықтырма қиыстырмада емес, ал анкерлік болттарда орнатылуы мүмкін. КСО мен КРУ камераларын бекіту аяқталғаннан кейін ТҚ үйжайында КСО камераларымен де, КРУ камераларымен де таза еденнің түпкілікті сылау-бояу жұмыстарын жасайды.
КТП монтаждау КРУ монтаждау сияқты орындалады. КТП жинауға кіреді: ТҚ-мен трансформатордың шықпаларын жалғау; бөлек қапта тасымалданатын автоматты ажыратқышты қондыру; жерлендіруді орындау; кабелді трансформаторға не шықпа шкапына жалғау. Бірнеше блоктардан тұратын тарату құрылғысын, кезек-кезекпен жинайды, шинаның шығып тұрушы ұшын жабушы қақпақты алдын ала ашып, ал сондай-ақ тіреуіш швеллерлерден көтеру қапсырмаларын шығарады. Шкаптардың орнату швеллерлерінің бөлек топтары 40×4мм жолақша болаттан жасалған мойнақты жалғайды.
Кернеуі 10кВ-ке дейін күштік трансформаторларды монтаждау. Трансформаторларды, ГОСТ 11677-85* бойынша дайындайды, ГОСТ-та көрсетілген талаптармен сәйкес тасымалдау мен сақтау шартында активті бөлігін ревизиясыз (өзекшені байқаусыз) эксплуатациялауға қосуға болуы мүмкін.
Радиаторлардың, кеңейткіштің және газ шығаратын түтікшенің шығарылуымен қондыру орынына жіберілетін трансформаторды монтаждауда (2500, 4000 және 6300кВА), келесі жұмыстар орындалады:
1) радиаторлар таза құрғақ трансформаторлық маймен жуылады және оларды майдың ағуы жоқ екендігіне жасаушы мекеменің инструкциясымен сәйкестікте сыналады. Тексерілген радиаторларды тік қалыпқа кранмен көтереді және трансформатордың кожухындағы патрубкалардың фланцаларын болттайды. Фланцалар арасына тығыннан немесе майға төзімді резеңкеден нығыздаушы төсегішті төсейді;
2) кеңейткішті таза құрғақ трансформаторлық маймен жуады және оны орынына қранмен орнатады. Сонан соң оны майқұбырымен және трансформатордың қақпағымен фланцтық нығыздағышқа жалғайды және майқұбырының кескішіне газдық релені орнатады. Зертханада алдын ала газдық реле тексерілуі тиіс. Газдық реленің корпусы, қалытқылардың жүйесі және реленің қалпағы орнатылғанда, корпустағы жебе кеңейткішке бағытталады. Газдық релені қатаң түрде көлденең орнатылады. Кеңейткішпен трансформатордың багін жалғайтын майқұбырын монтаждағанда, кеңейткіш жағына оны 2-ден кем емес көтеруге болады және күрт иілімдер мен кері көлбеулер болмауы керек. Кеңейткіштің макөрсеткіш шынысын орналастырғанда, оны байқап қарау үшін ыңғайлы болу керек және үш бақылау нүктелері, май деңгейіне сәйкес келетін +35, +25 және -35ºС температураларда жақсы көрінуі керек;
3) газ шығатын түтікшені таза құрғақ трансформаторлық маймен жуады және оны трансформатордың қақпағына орналастырады. Түтікшенің жоғарғы фланцасына шыны мембрананы резеңкелік немесе тығындық төсегішке және ауа шығаруға арналған тығынға орнатады. Мембрананың қабырға қалыңдығы 250мм диаметрде 2,5мм-ден артық болмауы тиіс. Газ шығаратын түтікшені нығыздаушы төсегіштерде орнатып, апаттық жағдайда май төгіліп, шиналарға, кабелдік муфталарға және көршілес жабдыққа түспейтіндей етіп жайғастырылады. Осы талаптар орындалу үшін түтікше тесігінің жанына қоршаушы қалқанды орнатады;
4) манометрлік, сынап-түйіспелік және дистанциялық термометр үшін бакелиттік немесе глифталдық лакпен сіңірілген қорғасын шайбадан немесе асбесттік баудан нығыздалуымен температуралық датчик орнатылады. Гильзаларға сынаптық немесе сынаптық-түйіспелік термометрлер орнатылып, трансформаторлық маймен толтырылып, жабылады;
5) әрбір радиаторға ценрифуганың немесе фильтр-престің көмегімен таза құрғақ трансформаторлық май, радиатордың жоғарғы тығынынан ағып кеткенше құйылады. Радиаторды трансформатордың багімен жалғайтын жоғарғы және төменгі крандарды ашып, кеңейткішті толтыруға (центрифугамен не фильтр-преспен) кіріседі. Толтыру алдында газ шығаратын түтіктің үстіндегі және трансформатордың қақпағындағы тығынды, кеңейткішті бакпен жалғайтын май құбырындағы кранды, ал сондай-ақ газдық реленің қақпағындағы кранды ашады. Майды кеңейткішке құйған кезде, радиаторлардағы ашық жоғарғы тығындардан ол төгіле бастағанша құйып, газдық реленің қақпағындағы тығынды жабады. Майкөрсеткіштегі деңгейге дейін қоршаған ортаның температурасына сәйкес келетін май құйылғаннан кейін, газ шығаратын түтіктің үстіндегі тығынды жабады. Трансформаторға құйылатын май, ГОСТ-ы қанағаттандыруы және 35кВ-тен төмен емес электр тесілуге беріктілігі болуы тиіс. Құйылатын майдың температурасы трансформатордағы майдың температурасынан 5°С-дан артық айырықшаланбауы тиіс;
6) жоба бойынша кернеу деңгейіне сәйкес келетін қалыпқа, шықпалардың-анцапфтың ауыстырып қосқышын (ораманың орамдар санын ауыстырып қосқыш) орнатады.
ТҚ екінші реттік тізбегі және оларды монтаждау қазіргі уақытта бірталай ықшамдалып қалды. КРУ мен КТП қолданылуына байланысты камералар мен қалқандардың шектерінде екінші реттік тізбектерді монтаждау бойынша жұмыстар монтаждау нысанасынан комплектілі электр жабдықты дайындайтын зауыттарға ауыстырылған. Демек, ТҚ-да КСО мен КРУ камераларынан жиналатын, ал сондай-ақ КТП қондырған кезде екінші реттік тізбектерді монтаждау бойынша жұмыстар бөлектелген камералар арасындағы сыртқы жалғауларды монтаждауға және жалпы магистралдарды жалғауғ мәліметтер жасалады.
Релелік қорғаудың аппараттары әртүрлі нормалды режим жұмысының бұзылу түрлерінде ажыратқышты ажырату үшін қолданылады. Қорғау релесін бірінші реттікке және екінші реттікке бөледі. Бірінші реттік релелерді тікелей бірінші реттік күштік тізбекке қосады, екінші реттік релелерді өлшеуіш трансформаторлар арқылы қосады. Реле тура әсер етушіге бөлінеді, ол ажыратқыштың жетегін ажырату механизмнің механикалық ілгешектеріне тікелей әсер етеді, және жанама әсер етуші реле, оның жетегінің ілгешегіне механикалық әсер етпейді, ал ажыратқыштың жетегін ажыратудың катушка тізбегін тұйықтайды.
ТҚ-да өлшеуіш аспаптар: амперметр, вольтметр, ваттметр, санауыш, фазометр және жиілікөлшеуіш. Олар ретіне сәйкес токты, кернеуді, қуатты, энергия шығынын, қуат коэффициентін (cosφ) және бірінші реттік тізбектегі жиілікті өлшейді. ЖК қондырғыларында өлшеуіш аспаптар өлшеуіш трансформаторлар арқылы қосылады.
Екінші реттік тізбектердегі сымдар мен кабелдер (басқару, сигналдаушы, бақылау, автоматика және релелік қорғау тізбектерінде. Екінші реттік тізбектерде өнеркәсіптік мекемелерге қойылатын талаптарға сәйкес алюминмыстық немесе алюминий тарамдарымен жартылай қатты алюминийден жасалған бақылаушы кабелдерді қолданған дұрыс; ал мыстық тарамдармен — тек қана екінші реттік тізбектерде: В-1 және В-1а сыныптарының қопарылысқа қауіпті аймақтарында; домендік және конвертерлік цехтардың механизмдерінің, қыспалық және үзіліссіз жоғары өнімділікті прокат стандарының бас желісінің, 1 категориялы ерекше топтың электр қабылдағыштарының тізбектерінде, ал сондай-ақ 1 мм-ге дейінгі кабелдер мен сымдардың тарам диаметрінде 60 В-тен жоғары емес жұмысшы кернеуімен тізбектерінде кездеседі.
Бақылаушы кабелдердің тарамдарының екінші реттік тізбектерінде механикалық беріктігінің шарты бойынша қимасы болу керек: пенелдер мен аппараттардың қыспасына бұрандама астында жалғаған кезде – мыс үшін 1,5 мм-ден кем емес (ал арнайы қыспаларды қолданғанда – 1 мм-ден кем емес) және алюминий үшін 2,5 мм-ден кем емес; ток трансформаторының тізбектері үшін – 2,5 мм мыс үшін және 4 мм алюминий үшін; жауапты емес тізбектер үшін, бақылаушы және хабарлаушы тізбектер үшін қимасы 1 мм кабелдердің мыс тарамдарын бұрандама астында жалғауға рұқсат етіледі. Жұмысшы кернеуі 60 В тізбектерінде және дәнекрлеп жалғанатын кабелдердің мыс тарамдарының төмен диаметрі 0,5 мм-ден кем болмауы тиіс.
Бақылаушы кабелдер резеңкелік немесе пластмассалық оқшауламасымен келесі маркілер қолданылады: траншейлерде (жерде) төсеген кезде төменгі коррозиялық активтілігінде — КРСБ, КРНБ, АКРНБ, КРВБ, АКВРБ, орташа және жоғарғы коррозиялық активтілігінде және адасушы токтардың жоғары деңгейінде — КПБбШв, АКПБбШв, КВБбШв, АКВБбШв, КВПбШв, КППбШв; үйжай ішінде ашық қиыстырма бойымен, астаулар мен қораптарда, арналар мен туннелдерде төсеген кезде — КРСГ, КРВГ, АКРВГ, КРНГ, АКРНГ, КПВГ, АКПВГ, КРВБГ, КРВБбГ, КРНБГ, АКРНБГ, КРНБГГ, КРНБГр, КВВБГ, АКВВБГ, КВВБбГ, АКВВБбГ, КПВБГ, АКПВБбГ, КПВБбГ; бұл да, бірақ агрессиялық орталардың жағдайларында — КПВБ, АКПВБ, КВБбШв, АКВБбШв.
Екінші реттік тізбектердің бақылаушы кабелдерін монтаждау. Екінші реттік тізбектерді монтаждау кезінде талаптарды ұстау қажет, оның ішінде келесілерді:
— қыспалардың жинауына немесе аппаратына жалғанатын екінші реттік тізбектердің кабелдерінің, кабелдер мен сымдардың тарамдарының маркіленуі болу тиіс;
— кабелдерді, міндетті түрде, қыспалардың жинауына жалғанғаны дұрыс. Кабелдің екі мыстық тарамдарын бір винт астына жалғауға ұсыныс берілмейді, ал екі алюминийлік тарамдарды рұқсат етілмейді;
— өлшеуіш трансформаторлардың шықпасына немесе бөлек аппараттарға кабелдерді тікелей жалғауға рұқсат беріледі. Қыспаларды орындау кабелдердің материалына және тарам қимасына сәйкес келуі тиіс;
— бақылаушы кабелдерді, олардың ұзындығын көбейту мақсатымен, егер кабелдің құрылыс ұзындығын трассалар асқанша жалғау. Металл қабықшасы бар кабелдерді жалғау, герметикалық муфталарды қондыруымен жүзеге асырған дұрыс;
— металл емес қабықшамен немесе алюминий тарамдарымен кабелдерді, қыспалардың аралық қатарларында немесе кабелдің берілген типі үшін арналған, арнайы жалғаушы муфталардың көмегімен жалғанғаны дұрыс;
— резеңкелік оқшауламасымен бақылаушы кабелдерді минус 20°С-дан кем емес температурада төсейді, ал поливинилхлоридті қабықшасымен немесе оқшауламасымен бақылаушы кабелдерді — минус 15°С-дан кем емес.
Жиынтық қыспалар. Қалқан панелінің, пульттің, шкаптың, комплектілі құрылғының немесе ТҚ-ң камераларының шектерінен шығатын екінші реттік тізбектерді, жиынтық қыспаларына шығарады. Бір жағынан қыспаға панелдің, құрылғы камераларының ішкі сұлбасының сымдарын жалғайды, басқа жағынан – сыртқы жалғаулар сұлбаларының бақылаушы кабелдерін жалғайды.
Сымдарды маркілеуді монтаждау сұлбаларымен сәйкестілігінде орындайды. Маркілеуге бояу жағады немесе жиынтық қыспасына немесе аспаптар мен аппараттардың түйіспесіне жалғанатын, сымдардың ұштарына кигізілетін барлық ұштамаларға арнайы сиялармен жағады. Ұштамалар мен биркаларды оқшауламалық материалдардан жасайды: пластмассалар, фибрлар және с.с. биркалардағы, ұштамалардағы және қыспалардағы жазуларды өшіріліп қалудан және ластанудан қорғау үшін түссіз лакпен жабады.