1. Жерлендіруші құрылғылардың арналымы. Анықтама
2. Жерлендіріуші құрылғылар
3. Монтаждауға талап қойылуы. Жерлендіруші құрылғыларды монтаждау
4. Электр потенциалдарды теңестіру құрылғыларын монтаждау.
1. Жерлендіруші құрылғылардың арналымы. Анықтама
Жерлендіруші құрылғылар (жерлендіру және нөлдендіру) оқшаулама зақымдалған кезде электр тоғының соғуынан адамдарды қорғау үшін орындайды.
Бір-бірінен және жерден оқшауланған өткізгіштермен электр тораптар орындайды. Дегенмен, тораптарда оқшаулама арқылы токтың сыртқа ағу орны әрқашан болады. Одан басқа, электр тораптар ұзынабойлы конденсатор екенін көрсетіп, оның қаптамалары ток жүретін өткізгіштер және жер болып табылады. Сымдар мен жердің арасында сыйымдылықтық ток өтеді. Осылайша, оқшаулама кедергісі және тораптың сыйымдылығы арқылы тұйықталған, оқшауланған өткізгіштер мен жердің арасында әрқашан электрлік тізбек болады (6.1-сурет).
Сурет 6.1. Үшфазалы ток торабында оқшаулама кедергісінің R_оқш және өткізгіштердің сыйымдылығының C болуына байланысты электрлік тізбектің сұлбасы
Электр қондырғылардағы жерлендіруші құрылғылардың элементіне жататын кейбір терминдердің анықтамалары төменде келтірілген ([3] және ГОСТ2.1.030 81*).
Жерлендіруші өткізгіш — жерлендіргішпен жерлендірілетін бөліктерді жалғайтын өткізгіш (6.2-сурет), ГОСТ 12.1.030—81*.
Кернеуі 1 кВ-ке дейінгі электр қондырғылардағы нөлдік қорғау өткізгіші деп, үшфазалы ток тораптарындағы генератордың немесе трансформатордың толық жерлендірілген бейтарабымен, бірфазалы ток көзінің толық жерлендірілген шықпасымен, тұрақты ток торабында қорек көзінің толық жерлендірілген орта нүктесімен нөлдендірілетін бөліктерін жалғайтын өткізгішті айтады.
Сурет 6.2. Жерлендірілген бейтарабымен 380/220 В қондырғылардағы электр жабдықтың тұрқыларын қорғаныстық металдық жалғау:
1 — жерлендіруші өткізгіштер; 2 — жерлендіргіш; 3 — электр қозғалтқыш, оның тұрқы нөлдендірілген; 4 — жарықтандырғыш, оның тұрқы нөлдендірілген
Кернеуі 1 кВ-ке дейінгі электр қондырғылардағы нөлдік жұмысшы өткізгіш деп, көпфазалы ток тораптарындағы генератордың немесе трансформатордың толық жерлендірілген бейтарабымен, бірфазалы ток көзінің толық жерлендірілген шықпасымен, тұрақты токтың үшсымдық тораптарындағы қорек көзінің толық жерлендірілген орта нүктесімен жалғанған, электр қабылдағыштарды қоректендіру үшін пайдаланылатын өткізгіш.
Толық жерлендірілген бейтарабымен кернеуі 1 кВ-ке дейінгі электр қондырғыларда нөлдік жұмысшы өткізгіш нөлдік қорғаныс өткізгіштің функциясын орындауы мүмкін.
Жанасу кернеуі U_жан — жерге (тұрқыға) тұйықталу ток тізбегінің екі нүктелер арасындағы кернеу, оған адам бірмезгілде жанасқан кезде (6.3-сурет).
Сурет 6.3. Жерлендіргішке дейінгі қашықтықтан тәуелділікте потенциалды тарату қисығы:
E_ж — жерлендіргіштің потенциалы; E_1-E_2 — қадам қашықтығында потенциалдардың айырымы; I — нөлдік потенциалдың аймағы; II — таралып ағу аймағы
Қадам кернеуі U_қад — жерге тұйықталу тоғының таралып ағуына байланысты, жердің екі нүктелерінің арасындағы кернеу, оларға адам аяқтарымен біруақытта тиіп кеткен кезде (6.3-сурет).
В электроустановках до 1 кВ с глухозаземленной нейтралью или с глухозаземленным выводом источника однофазного тока, а также с глухозаземленной средней точкой постоянного тока выполняется зануление с целью обеспечения надежного автоматического отключения от электросети оборудования, имеющего поврежденную изоляцию, в минимально короткий срок. Для этого зануляемые части электрооборудования присоединяют к заземленному нулевому проводу сети (рис. 6.4, а). Как видно из рисунка, замыкание на корпус светильника является коротким замыканием и первой фазе сети (цепь замыкания показана стрелками), что вызывает перегорание предохранителя в этой фазе отключение светильника и снятие напряжения с его корпуса. В соответствии с [2] наиболее распространенные электроустановки 380/220 В выполняются с глухозаземленной нейтралью.
В электроустановках до 1 кВ с изолированной нейтралью, а также во всех установках выше 1 кВ выполняется заземление, предназначенное для снижения тока, протекающего через тело человека, до безопасного значения. Для этого заземляемые части электрооборудования присоединяют к заземляющему устройству, сопротивление которого R_з должно быть мало по сравнению с сопротивлением тела человека (рис. 6.4, б).
Рис. 6.4. Защитное заземление:
а — в сети с глухозаземленной нейтралью; б — в сети с изолированной нейтралью; R_з — сопротивление заземляющего устройства; R_ч — сопротивление тела человека; R_и— сопротивление изоляции проводов
Электрическое сопротивление тела человека изменяется от 800 до 100 000 Ом. Оно зависит от многих факторов: состояния здоровья, нервной системы, психического состояния, влажности кожи, состояния одежды, обуви и других причин.
Сопротивление заземляющих устройств в электроустановках до 1 кВ с изолированной нейтралью согласно [3] должно быть не более 4 Ом, а в электроустановках 220, 380 и (360 В с глухозаземленной нейтралью — соответственно не более 8, 4, 2 Ом.
В электроустановках 3—35 кВ с изолированной нейтралью сопротивление заземляющих устройств должно быть 250/I_р, но не более 10 Ом (I_р — расчетный ток замыкания на землю, значение которого задается энергосистемой). Если заземляющее устройство одновременно используется для установок до 1 кВ, то сопротивление его не должно превышать 125/I_р и должно удовлетворять требованиям, предъявляемым к заземлению (занулению) электроустановок до 1 кВ