Жергілікті жерде эксплуатациялаудың нақты жағдайын толық ескеру мақсатында ЖЕЖ жүйесінде нормаланған ТҚ мен АЖ мерзімділігінен ауытқуға рұқсат етіледі. Бұл ауытқуларды тиянақтау үшін, ЭТС-тың инженер-техниктері сағтандыру шараларының мерзімділігін анықтау әдістерін білуі тиіс. Сағтандыру шараларының мерзімділігін үйлестірудің кейбір әдістерін ғарастыралық. АлҒашғы маҒлүматтарда ғаралып отырҒан электр Жабдықының сенімділігі туралы, сағтандыру мерзімділігініҢ сенімділік пен технологиялық зиянҒа әсері, нысанның эксплуатациялау ғүнының сипаттамалары және де, бірғыдыру көрсеткіштері туралы мәліметтер болуы тиіс. Сағтандыру шараларының мерзімділігін ғатаҢ негіздеу, техникалық жҮйені эксплуатациялау теориясының кҮрделі мәселесі болып табылады. Сондығтан есептеудіҢ реттелген әдістері әзірге жоғ. Бүл мәселені шешудіҢ ғарапайым әдістері қолданылады (статистикалық, классикалық Үйлестіру және т.б.)
Электр Жабдықтарына қолдануҒа болатын, Г.В. Веденяпин үсынҒан, сағтандыру шараларының мерзімділігін анықтауҒа қолданылатын статистикалық әдісі мынадай. Электр Жабдықтары күйініҢ жекеленген немесе жинағталҒан көрстекішін таҢдап алады (оқшаулаҒыш кедергісініҢ мәні немесе белгілі кезеҢдегі эксплуатациялау шыҒыны). ТаҢдап алынҒан электр Жабдықға бағылау жүргізеді де, статистикалық мәліметтер бойынша, уақыт белгісініҢ шекті көрсеткішіне жетуініҢ таралу заҢын анықтайды.
Таралу сипаттамасының алынҒан сандығ мәні бойынша, электр мотордың берілген саны Үшін, сағтандыру шараларының ара ғашығтыҒын сағтандыру сипаты мәнін жоймайтындай етіп алады.
Танып білу нысаны магнит ғосғыш екен делік, ал оның белгісі ретінде тҮйіспе жанасуының еҢ аз мҮмкін шегі. 4.27-суретте магнит ғосғыш тобының ғабылданҒан белгі бойынша мүршасы жеткенше істеген жұмыстарының теҢестірілген таралу тыҒыздыҒының ғисығтары көрсетілген.
4.27-сурет. Магнит ғосғыш тобының таралу тыҒыздыҒының ғисығтары.
ТаҢбалары: tmіn, , tmax – ғосғыштың мүршасы жететін жұмыс істеу шегініҢ еҢ аз, орташа және еҢ көп үзағтыҒы; t0 – сағтандыру шараларының Үйлесімді мерзімділігі; σ — бүзылҒанҒа дейін тындырҒан жұмысының ортағ квадраттығ ауытғуы.
Егер, t0= деп алынса, сағтандыру шаралары кешіккен болады, неге десеҢ, бүл кезеҢ ішінде барлық ғосғыштың жартысынан көбі ғаралып отырҒан өлшемдер бойынша өзініҢ шекті жағдайына жетіп Үлгереді. Егер t= σ болса, онда ғосғыштың 75% шекті күйіне жетеді, ал t0= +3σ болса 99,8%-ы сондай кҮйде болады. Басқаша айтғанда t0>t болса, сағтандыру алдыналу сипатын жояды.
Егер t0=tmіn деп алсағ, мүнда tmіn= -3σ (жалпы саны 4 13%-нан басқасы) шекті күйіне жетпейді, сағтандыру шаралары тым жиілеп кетеді. t0= -σ деп алсағ жүргіштіҢ 15%-ы Ғана шекті күйіне жетеді, ал ғалҒан барлықы Үшін шара алдын алу сипатында және сирек болады.
Сонымен магнитті жүргізгіштер Үшін Үйлесімді мерзімділік t0=t-σ болып табылады, себебі бүдан көп жаҒына ауытғыса жүргізгіштердіҢ эксплуатациялық сенімділігі тез төмендейді, ал аз жаҒына ауытғыса бос түру мен шыҒынның артуына әкеледі.
Классикалық әдіс мағсат функциясын (белгісін) жасау және оның еҢ шекті жағдайда (экстремум) сынау. Айталық, кейбір нысандар Үшін, мысалы электрөткізгіш Үшін, бір сағтандыру шыҒын зп, бір кҮрделі жөндеуге зр, сағтандырудың бастапғы мерзімділігі болҒанда бүзылу ғарғыны, бүзылудан келетін зр- у*-ның Үлесімен алынҒан технологиялық зиян болсын. Мерзімділігі Т үлҒайҒан сайын, жылдығ сағтығ шыҒын азаяды, ал жөндеуге, зиянды ғоса, шығған шыҒын көбейеді. Сорытынды меншікті шыҒынның мағсатты функциясы мына тҮрде болады:
з=зп/Т+ зр(1+у*)Та
теҢдеуді экстремумҒа зерттеу арғылы;
теҢдеуін аламыз.
Осыдан минимум белгісі бойынша сағтандыру шараларының Үйлесімді мерзімділігініҢ өзіндік шыҒынын есептеуге арналған өрнекті табамыз:
Т0=
АлынҒан теҢдеуден, Үйлесімді мерзімділіктіҢ мәні сағтандыру шыҒынына тура және кҮрделі жөндеу баҒасына, сондай-ағ, технологиялық зиян мен бүзылу ғарғынына кері пропорциялы болатыны көрінеді. Мерзімділікке еҢ көп әсер ететіні көрсеткіш а, ол сағтандырудың тиімділігін көрсетеді. Ол мерзімділік 1%-Ға төмендегенде, бүзылу ғарғыны ғанша пайызҒа төмендейтінін баҒалайды.
Кейбір жеке жағдайлар Үшін а=1 деп алуҒа болады, демек сағтандырулардың Үйлесімді мерзімділігі бірдей болҒанда, мағсат функциясының құраушылары өзара теҢ екенін табамыз. СағтандыруҒа шығған шыҒын бүзылҒанды жөндеуге кеткен жылдығ шыҒынҒа (кҮрделі жөндеу мен технологиялық зиянды жабуҒа) теҢ болса, мерзімділік Үйлесімді деп саналады.
Электр Жабдықтарды техникалық эксплуатациялау кезінде жөндеу мен техникалық қызметті технологиялық Үзіліс және электр мотор орнатылҒан машинаҒа техникалық кҮтім немесе жөндеу жасаҒан кездермен сәйкестеуге тырысады. ¦йлесімді мерзімділіктен ауытғитын басқа да себептер болады. Сондығтан, мүны ғандай шамада жасауҒа болатынын білу маҢызды.
Мүндай мәселелерді шешерде жалпы шыҒынның мөлшері Үйлесімді жағдайдаҒы деҢгейдіҢ 5%-нен артпайтын болса Ғана ауытғуҒа баруҒа болады.
Мағсат функциясының экономикалық түрағтылықын зерттеу а=1 болҒанда Үйлесімді мерзімділік жағдайынан ауытғу шегін Ғ35%-Ға дейін алуҒа болатынын көрсетеді.
Сағтандыру жұмыстарының (СЖ) графигін түрҒызу әдістемесі. СЖ графигін түрҒызудың мағсаты электр жабдықтардың барлық тҮріне жасалатын ТС, АЖ және КЖ жұмыстарының жыл ішіндегі кҮнпарағтығ мерзімін, сондай-ағ еҢбек шыҒынын және де технологиялық эксплуатациялауҒа керекті басқа да қорларды есептеу. Графикті түрҒызҒанда, электрмонтерлердіҢ кҮні бойы істейтін жұмысының болуын, ЭТС-тыҢ жыл бойында бірғалыпты жҮктелуін, электрмонтерлардың нысандардың арасына барып-келу уақытын ғысғартуды, қажетті құрал-Жабдықтармен, ғосалғы бөлшектермен, басқа да керекті қорлармен қажетінше қамтамасыз етілуін ғарастыру керек.
Барлық әр-тҮрлі, кейде, тіпті біріне-бірі ғарама-ғайшы талаптарды орындау Үшін, әуелі ірілендірген график, содан соҢ, ЖЕЖ жҮйесі үсынысы бойынша СЖ графигін түрҒызу үсынылады. Ірілендірілген сала бригадасының немесе түтас шаруашылықты электр Жабдықтарына, жыл бойына, жедел және жоспарлы техникалық қызмет көрсетуге, сондай-ағ АЖ мен КЖ жасауды қамтамасыз ете алатын монтерлер санын көрсетеді.
ЖЕЖ жҮйесініҢ графигі электр Жабдықтарының әр тҮріне немесе электрленген нысандардың жүргізілетін сағтандыру жұмыстарының жылдығ санын, еҢбек сиымдылықын көрсетеді.
ЖЕЖ графиктерін түрҒызуда мыналарды: маусымдығ электр жабдықтардың аҒымдығ жөндеуін жыл сайын, пайдалану маусымының алдында жасауды; машиналардың электр бөлігініҢ және жұмыс машиналардың өздерініҢ аҒымдығ жөндеулерін бірдей кҮнтізбектік мерзімге жоспарлауды; жоспарланҒан сағтандыру шараларының мерзімділігінен ауытғу Ғ35%-дан аспауын сағтау талап етіледі. СЖ-ыҢ жылдығ графигін түрҒызуды жоспарлаудың ара ғашығтыҒы ретінде бір аптаны алады. Бүл тоғсандығ, айлық жұмыс көлемін тез анықтауҒа және айлық, тоғсандығ графиктер жасаудан бас тартуҒа мҮмкіндік береді. СЖ-ның ірілендірілген жылдығ графигін жасау реті мынадай: сала бойынша электр жабдықтардың жыл бойы жұмыс істеу графигін түрҒызады: әрбір і — саланың электрлеген нысандарының тиісті кезеҢге сәйкес саны мен тҮрін анықтайды, содан кейін осы нысандардың эксплуатациялау картасы бойынша жұмыстыҢ әрбір j – тҮрініҢ барлық еҢбек шыҒындарын (Тіj, саҒ) есептейді; Тіj=Тіj/41 өрнегі бойынша еҢбектіҢ апталық шыҒынын Тіj саҒ/апта есептейді де график бойынша тиісті жұмыстардың атғарылу мерзімін анықтайды, жалпы қызмет (ЖС) пен ТСға пайдалану маусымын, АЖ Үшін – бос түру мерзімін алады; мерзімніҢ басталуы мен аяғталуын -кестеге жазады. …р салаҒа, әр жұмыс тҮріне қажетті электр монтерлердіҢ орташа санын есептейді:
Nіj=Тіj/(trі-tні)
МүндаҒы trі-tні – жұмыс мерзімділігініҢ басталу мен аяғталу басталу мен аяғталу аптасының нөмірлері. АлынҒан мәліметтер бойынша, жұмыстыҢ соҢҒы тҮрінен бастап СС-ның ірілендірілген графигін түрҒызады, ол Үшін графиктіҢ жазығ бойына жұмыстыҢ орындалу мерзімін, ал тік бойына электрмонтерыҢ санын Nіj масштаб бойынша салады; графикті түрҒызу сапасына ғарай, оның біркеліксіздік еселігін:
KH=Δt(Nmax- )/Tп.п.
өрнегі бойынша анықтайды.
МүндаҒы, Nmax – ірілендірілген график бойынша электрмонтерлар санының еҢ көп мәні; Δt – мерзім барысында Nmax> болатын уақыт аралықы; — электрмонтерлердіҢ жылдығ орташа саны; Tп.п. — өндірістік жылдығ баҒдарламаның еҢбек сиымдылықы. Егер КН>0,1 болса, онда графикті тҮзетеді, мысалы ғосалғы кәсіпорындардың электрЖабдықтарының ТС мен АЖ жұмыстыҢ азайҒан кезіне жылжыту, немесе кейбір жұмыстарды үйымдарҒа беру және т.б. арғылы графикке тҮзету енгізеді және әр салада сағтандыру жұмыстарын жүргізу мерзімін анықтайды.