Дәулеткерей Шығайұлы
(1820-1887)
Қазақ халқының сазгер-күйшісі. Бұрынғы Бөкей ордасы, қазіргі Батыс Қазақстан облысы, Орда ауданындағы Қарамолда деген жерде туған. Ата-бабасы Орыс ханнан бері қарай хандық биліктен қол үзбеген. Әкесі Шығай Бөкей ордасының ханы болған.
Алайда Дәулеткерей төрелік еткен биліктен гөрі өз төңірегінде рухани дәстүрдің, күйшілік өнердің алтын діңгегі сияқты болған. Ол халық арасын көп аралап, өнер адамдары және дінбасыларымен кездесіп, олардың өмірі мен тұрмысын зерттеген. Сонымен бірге, қоғамдағы өзекті мәселелер мен халықтың азаттық үшін жүргізген күресін де зерттеді. Өз шығармашылығында өшпес таңба қалдырған Исатай бастаған ұлт-азаттық көтерілістің куәгері болды.
Ұстазы Мүсірәлі Бердәліұлы күйшімен арақатынасының барысында Дәулеткерей өз заманындағы алдыңғы қатарлы атпал азаматтармен жақындасады. Орынборда білім алған қазақ жастарымен тығыз байланыс орнатты.
Сазгер өміріндегі аса маңызды оқиғалардың бірі оның ұлы күйші Құрманғазымен кездесуі. Дәулеткерей мен Құрманғазы қарапайым халықтың қиын да азапты өмірі мен оның азаттыққа ұмтылуын әңгіме арқауы етті.
Ол Соқыр Есжан, Байжұма, Мүсірәлі сияқты күйші домбырашылардың өнерін өздеріне шабыт тұғыры еткен. Қоғамның ұлы адамдарының ықпал етуі барысында ұлы сазгердің дүниетанымы мен шығармашылық бағыты қалыптасты.
Дәулеткерейдің туындылары қоғамдық пікірді, өмірлік пәлсапаны, уақыт тынысы мен халықтың тарихын бейнелейді. Оның күйлерінде сұлу табиғаттың көрінісі нақышты суреттеледі.
Шығайұлы Дәулеткерейдің күйлері: «Ақбала қыз», «Ат қалған», «Байжұма», «Бапас күй», «Бұлбұл», «Ващенко», «Желдірме», «Жігер», «Жұмабике», «Керіме», «Қарақожа», «Көркем ханым», «Көрұғлы», «Қосалқа», «Қос ішек», «Қосағалы», «Құдаша», «Қыз Ақжелең», «Мұңды қыз», «Қоңыр», «Нар идірген», «Салық өлген», «Тартыс», «Топан», «Тұлдырма», «Ысқыма», «Шолтақ», т.б.