Қаршыға Ахмедияровтың күйлеріне талдау
Сонымен қатар, алдымызда айтып кетілген күйшілерден еш кем түспейтін Қаршыға Ахмедияровтың да «Ақжелең» күйлерінің сарынына қосқан үлесі алтыннан да артық. Солардың кейбірін атап өтсем. Қ.Ахмедияров Ақжелеңдерінің Құрманғазы мен Қазанғап күйлерінен айырмашылығы күрделі ырғақтық суреті мен қағыстарында болып табылады. Және де оның күйлері қазіргі өмір ағымына сай келген. Сонымен әр күйге өзіндік мән берген. Мысалы, Құрманғазы Ақжелеңде Құрманғазы күйінің кейбір элементтерін, сол сияқты Қазанғаптың да қосып отырған. Ал өз Ақжелеңдері бір – біріне ұқсамайды [9;45].
«Адай Ақжелең»
Маңғыстау, Адай мектебінің ерекшелігін алға ұстай, адай еліндегі ең қадірлі жолдастарының бірі, көрнекті музыка қайраткері, музыка колледжінің директоры Аманбек Сүндетовтың 50 жылдық тойында домбыра шанағынан лекілдеген ақ көңілден туған тарту күй. Осы мектептің игі істерін дәріптеген жасампаздықпен шыққан әсем туынды.
«Баппас Ақжелең»
Дәулеткерей қаншама сырға толы күй қалдырған, жеке шежірелі мектеп қалаптастырған қазақ өнерінің ірі тұлғасы, сондықтан Күй бабасының, саз сиқыры атануына себеп болған шеберлік тұңғиықтарының сырлы мәнердегі автордың ізденісі. Жеңіл, жұмсақ қағыстармен, ойнақылау, жаңа заман тілі мен ерекше нысанда, әсем де, желдірте орындалатын күй.
2001 жылы Атырау қаласында Дина шешейдің 140 жылдығы, академик Ахмет Жұбановтың 95 жылдығына орай «Дәстүр және уақыт» атты ғылыми конференция өтті. Осы мәжіліске Қ.Ахмедиярұлы «Ақаң салған сара жол» зерттеушілік баяндамасын жасады. Ақаң салған сара жолда дәстүр және уақыт бағытының тайға таңба басқандай дұрыстығын дәлелдей келіп, күй өнеріндегі, жалпы өнердегі жетістіктерді анықтап берді. Бұл күй Ақаң ұлылығына ескерткіш. Қазанғап стиліндегі кескін келіпті, нәрлі күй.
«Шамғон Ақжелең»
Кәсіби өнер жолы баспалдағында алғаш бағыт сілтеген, Құрманғазы оркестрінде еңбек еткен 30 жыл ғұмырбаянының ізгіліктерін бірге көріп, күйді кәсіп етіп, кие тұтқан асыл, жақын десе ағасы, ұлағат десе ұстазы Шамғон Сағадиұлының 70 жылдық мерейтойында шыққын күй. Композитордың тапқырлығы сол, алға қойған мақсатын күй мазмұнымен, атымен, тақырыбымен сәйкес келтіріп, қиыстыруында.
«Жаңа жыл Ақжелең»
Жаңа жыл әр халықта, елде әр уақытта келіп өзіндік салт дәстүрімен тойланатын мереке. Әлі күнге дейін жаңа жылды екі мәрте тойлайтын мұсылман халықтарының бірі – біз. 1 қаңтарда қазақ күйі бірге көбейіп, қазір Наурыз салтанатына, тіпті барлық деңгейдегі шараларда күллі орындаушылар іліп әкеткен концерттік күй. Күй бастан аяқ елпілдеген қуанышты, алға сүйреп орндалады. Домбырашыны сынар тұстары да жоқ емес – сахнаға шаттығын биік әуелетер күй. Осы күйдің жрмасын талдай келсек: АВСА1С1ВА2.
«Қазанғап Ақжелең»
Ақжелеңді түгел саралаған аламан сайыста сірге тағып, күй орындап, алдын бермеген жүйрік Қазанғаптың 140 жылдық тойына арналған. Белгілі ғалым Арынов Мұхтар өнер дегенде асын жерге қоятын жан еді. Сол кісінің ұйымдастыруымен өнер қайраткерлерін тікұшақпен, Қазанғаптың құмның ортасында қалған бейітіне алып барып, ескерткіш қойылып күй кернеген күндерде ойға Қазанғаптың ақұппа ақжелең әуезі ізімен оралған сарын [10;56].
Домбыра — халық даналығы. Ол халқымыздың өмір тәжірибесі мен табиғат, адам, әлем туралы білімдерін, ескі діни наным-сенімдері мен философиялық көзқарасын бейнелеп, оларды атадан балаға, ұрпақтан-ұрпаққа жалғастырып отырды. Күйлер ұрпақ арасындағы сабақтастықтың негізгі факторы болып, уақытаралық қатынастың негізгі құралына айналды.