Қыз қашар (дәстүр)
«Былайша қыз қашар дәстүрін өткізетін үйді «болыс үй» дейтін көрінеді». (Х.Арғынбаев). Күйеудің келуін «ұрын келу» десе, қыздың атастырылған күйеуін көруі «қыз қашар» дейді. Бұл «ұрын тойы» өтетін күні болады. «Ұрын той» жастар үшін көңілді, думанды тойлардың бірі. Бұған жас жеңгелер мен жастар қатынасады. Күйеуден алынатын «қол ұстатар», «шаш сипатар», «қыз құшақтар», «арқа жатар», «көрпе қимылдатар» тағы сол сияқты кәделер осы жолы беріледі. Екі жастың бірін- бірі көріп, тілдесуі де осы тойда болады. Екеуі де бірін -бірі ұнатып, қалыңдық жігітке қыз белгісі орамалын және оның іні– қарындастарына да түрлі сыйлықтар береді.
Күйеу ұрын барғаннан кейін құдалық бұзылатын болса, қазақ заңында өте ауыр іс. Үлкен дауға кетеді. Күйеу себепсіз бас тартса, бұрынғы берілген мал қайтарылмайды және айып салынады. Батаны қыз жағы бұзатын болса, қалың мал толық қайтарылады әрі айып төлейді.
Сөздік
атастыру – сосватать
думанды – праздничный
қатынасу – участвовать
құдалық – сватовство
бұзылу – расторгнуть
дауға кету – поссориться
бас тарту – отказаться
қайтарылмау – не возвращается
айып төлеу – уплатить штраф
Тапсырма
1. Мәтінді оқып, мазмұнын айтып беріңіздер.
2. Берілген мәтін бойынша сұрақтарға жауап беріңіздер:
— «Қыз қашар» дәстүрі не үшін өткізіледі?
— Бұл рәсім қалай жүргізіледі?
— Құдалық бұзылса, кімдер не істейді?
3. Мәтіннен алынған келесі сөздер мен сөз тіркестерімен сөйлем құрастырыңыздар: бас тарту, айып төлеу, дауға кету, думанды, тілдесу.
4. Сөздерді оқып, олардың қай сөздерден жасалатынын көрсет: тілдесу, құдалық, себепсіз, қалыңдық, сыйлық.