Кезқұйрық самыр – біздің жақта өте сирек кездесетін торғай шамалас құстардың бірі. Тұрқы торғайдан да кішілеу. Салмағы 14-20 грамм шамасында, ұзындығы құйрығымен қосқанда 16-18 см, қанатын жайып жібергенде 20 сантиметрдей болады. Кездесе қалса, негізгі сипаттамаларын білетін адамның тани қоюы оңай. Басты ерекшеліктері – тұмсығы «пұшық», түбіне қарай жуандап келетін, қысқа тұмсық. Түсі қызғылтым, алқымының асты мен бауыры алқызыл, басының үстіңгі жағы ақшыл, бурыл болып келеді.
Кезқұйрық самырдың ұя салып, балапан өргізетін жағы – Шығыс Қазақстан, Алтай тауының етегі, Марқакөл өңірі. Көктемде және күзде Қазақстанның орталығын, шығыс және оңтүстік өңірлерінде көбірек болады. Қазақстан құстарының таралу картасында Кезқұйрық самыр болатын жерлердің қатарында Маңғыстау өңірі жоқ.