Қадыр Мырза Әли
(1935- 2011 )
Қазақстанның халық жазушысы, Қазақ КСР Мемлекеттік сыйлығының лауреаты
Орал облысының Жымпиты кентінде туған.
***
Адам боп оңай туғанмен , Адам боп қалу көп қиын.
***
Көлден үлкен теңіз бар,
Елден үлкен неңіз бар?!
***
Біреу нарын жоғалтады, Біреу жарын жоғалтады. Отанын жоғалтқан
Бірден барын жоғалтады.
***
Ең алдымен- ел қамы, Содан кейін қалғаны.
***
Ел дегенде емірен,
Тіл дегенде тебірен!
***
Төліңнен безуге болады,
Еліңнен безуге болмайды.
*** Ер – елінде, балық – көлінде.
***
Сандуғаш та жат жерде сайрай алмайды.
Ұлт – ұлы атаң.
***
Жан-жаққа тартқан жұрт жұтап тынады.
***
Халқын сатқан пенденің барар жері – тозақ қана.
***
Ел азарда елді шенқор мен жемқор билейді.
***
Елдің жоғын жоқтау үшін
Елбасы болу міндет емес.
***
Зеңбірегі көп елді
Зерделі ел жеңеді.
***
Мақтан тұтар патшаң болса, оған жетер бақыт жоқ.
***
Елін сүймеген ерлік жасамайды.
***
Ел үшін өлу – өмір сүруден де қымбат.
***
Жұртымен болған жұтамайды.
***
Елін ессіз сүйгеннен көзсіз батыр шығады.
***
Құшағың кең деп ашылма, Дүние кең деп шашылма.
*** Ұлттың тілі – ұлттың ділі.
***
Балық тілсіз болса да,
Халық тілсіз болмайды.
***
Өз тілің – бірлік үшін, Өзге тіл – тірлік үшін.
***
Өзге тілде сайрау қауіпті емес, Өзге тілде ойлау қауіпті.
***
Тіл қатты таяқ жиді, Тіл тәтті жая жиді.
Топтастыратын да – тіл, От бастыратын да – тіл.
***
Тіл қан шығармай-ақ қансыратады.
***
Сүйексіз тіл сүйегіңді сындырады.
***
Ауру ауыздан кіреді,
Азап ауыздан шығады.
***
Тіл – елдігің, Бірлік – белдігің.
***
Ана тілің алпыс тілге татиды.
***
Жемқордың жетекшісі – құлқын.
*** Көңілі кеңді көмейі кең жұтады.
***
Әйелдің қамшысы – тіл.
***
Әйел өлерінде айнаға қарап өледі.
*** Достық – бақыттың тіптен сирек түрі.
***
Досың сүрінсе – сен құлайсың.
***
Бір бала ғажап болып туады, Бір бала азап болып туады.
***
Кей баладан зейнетақы жақсы.
***
Бала анасын екіге келгенше емеді, Әкесін өле-өлгенше сорады.
***
Бала – тамаша, Бала – болашақ. Бала – берешек, Әке – алашақ.
***
Анасын сыйламаған
Енесін сыйлап жарытпайды.
***
Мал базары тарқайды,
Бала базары тарқамайды.
***
Қасқырдың жаманы – қорқау, Баланың жаманы – жалқау.
***
Көк болған соң,
Көкке лайық жұлдызың болсын.
Ел болған соң,
Елге лайық ұл-қызың болсын.
***
Ақшада ағайын болмайды.
***
Ар мен ақша ағайын бола алмайды.
***
Ақша алдымен иесін сатады.
***
Кедей байды жек көрсе де, Байлықты жек көрмейді.
***
Мас адам өз көрін тұмсығымен қазады.
***
Адамның ішкі сыры ішкенда ашылады.
***
Көршіге тартқан баланың көзі ойнап тұрады.
***
Өмір – орталық базар.
***
Ақшаң жоғын сезсе, ағайын айналып өтеді.
***
Сараң сарқытында қимайды.
*** Рушылдық – іріткі,
Ұлтшылдық – ұйытқы.
*** Еліне кір келтіру – Өзін өзі өлтіру.
Дүниенің ең басты жұмбағы-адам.
***
Адамдар дүниенің бәрін түсіндіргенмен, өздерін өздері әлі де болса түсіндіре алған жоқ.
Алпыс адам-бір жақ, ақын өзі бір жақ.
***
Әкеңді білмеген ештеңе емес, қаптаған халықтың ішінен ұлтыңды білмеген не деген сұмдық.!
***
Адам алысқа қараймын деп, жақындағысын көрмейді.
***
Әулиелік туралы айту үшін өзің де әулие болуың керек.
***
Дүниеге шын ақын, ұлы ақын келген күні сонымен қабаттасып даңқ та туады.
*** Азаппен келген даңқ – мәңгілік.
***
Талант – халық қазынасы. Талантты қадірлемеу халықтың намысына тиеді.
***
Адамның бүкіл өмірі өзін-өзі жұбату, өзін-өзі алдау.
***
Семіру шошқаның өзіне қандай сор болса, артық даңқ адамның соры (Қытай мақалы Қадырдың кітабынан)
*** Даңқ — өте қауіпті рухани есірткі.
***
Ақын – жазушылардың бәрі болмағанмен, біразы әдеби есірмен.
***
Қор қылу да, құдай қылуда халықтың қолында.
***
Пайғамбар жасау халықтың қолында, бекерге мәз болып, өзіңдіөзің алдау, алдану өз қолыңда.
***
Ең үлкен махаббат – халық махаббаты.
***
Халықтың ықыласына ешкім тиым сала алмайды.
***
Даңқ үстемелегенді ұнатады. Бір басталса біразға дейін жарылқайды. Қашан өзің бүлдіріп алғанша махаббат нұрына бөленесің.
***
Таздың басына, пұшықтың мұрнына қона салатын соқыр бақыт сықылды емес, Даңқ – ешкімнің ырқына көне салмайтын бірбет құбылыс.
***
Лайық емес адамға даңқ жоламайды.
***
Даңқ- ойда жоқта біркүні келе салмайды.
***
Даңқ-нағыз таланттың жолсерігі, жұбанышы, көз жасын сүртетін беторамалы, жан жарасын жуатын таң нұры.
***
Даңқ – ақынның бірінші бақыты емес.
***
Ақынның бірінші бақыты – шығармашылық процесс. Ал қалған тірлігі қараңғы туннель. ***
Әр ақынның-егер ол шын ақын болса – тоқсан тоғыз қасіреті болады.
***
Ақындардың қасіреттері – кедейшілік пен жоқтық.
***
Кейде тіпті ақын неғұрлым дарынды, неғұрлым арлы болған сайын соғұрлым сормаңдай бола ма деп те ойлайсың!
***
Нағыз қайыршы ұрлық жасамайды.
***
Жалпы жоқтық деген пәле мықты ақындарды өте жақсы көретін болуы керек, қай заманда, қай елде болмасын, алдымен соларды іздеп табады.
***
Абыройыңды жауып жүрудің өзі оңай шаруа емес!
***
Саптыаяққа сыра құйып, сабынан қарауыл қаратып қойған зұлым заманда күнделік жүргізудің өзі өзіңнің үстіңнен өзің материал жинақтаумен бірдей. Өйткені күнделіктің құдіреті-шындық!
***
Қарыз алатындардың көбі – қарызды қайыра алмайтындар.
***
Жүйке ауруы – жалғызілікті емес, көп ағайынды.
***
Туғанда аяқ-қолың балғадай сап-сау болып туғанмен, ертең кім боларыңды бір құдай ғана біледі.
Әкелетін өмір де, әкететін өлім деп ойлаймыз, жоқ, меніңше өлімөмірдің өзі.
***
Адамды ауыртатын да, өлтіретін де сол өмір!
Ол тек құжаттарға ғана Өлім деп қол қоя салады! Өлімнен қорқатын ештеңе жоқ, Өмірден қорық!
***
Ақын — өзінің ішкі дертін, жан ауруын інжуге айналдыратын жұмбақ жан.Дегенмен арақтың істемейтіні жоқ, дәлірек айтсақ, істетпейтіні жоқ. ***
Бүкіл ақын атаулыны маскүнем ғып көрсету – мақсат емес. Менде ондай ой жоқ. Ал енді ішпейтін ақын тағы аз.
***
Арақ адамның шыңырауындағысын шығарып, тереңде жатқан дүлейін оятады.
***
Жынның момыны болмайды.
***
Жазымыштың жұмыр добы да, қайысқан қалың халыққа жоламай, әлдекімдерді айналып өтіп, ақындарды барып ұратын тәрізді.
***
Біреулердің неден өлгені, біреудің қалай өлгені, ал біреулердің қайда өлгені белгісіз. Жұмбақ тағдырларда жоқ емес.
***
Жалпы адам жоғалу, соның ішінде еліне белгілі адамның жоғалуы ақылға сыймайды. Бірақ жоғалады.
***
Өз өлімімен өлгенді қаза болды демейді. Ажалынан бұрын өлді деген міне осы.
***
Жалпы жазу үстелінің басында өлу – бүкіл ақын-жазушының арманы деуге болады.
***
Нағыз жазушы шындап келгенде ешкімге қызмет етпейді.
***
Қасқыр орманға қарап ұлыса, қазақ қырға қарап күрсінеді.
***
Екі өлең жазсам, соның бірі – Дала. Өйткені ойлайтыным — Дала
***
Адам кейде өз үйіне де сыймайды.
***
Көптің ішіндегі жалғыздық, аралдағы жалғыздықтан да жаман.
***
Коммунистік жүйенің қайтып келгенін өз басым қаламаймын. Өйткені жегіміз келгенін жеп, ішкіміз келгенін ішкенмен, айтқымыз келегенді айта алмадық, жазғымыз келгенді жаза алмадық
***
Ауыздан шықпай іште тұншыққан шындық шеменеге айналады. Дерттің жаманы – сол. ОЛ адамды тірілей өлтіреді.
***
Өнер тұрған құпия
*** Әртүрлі дарындар түгіл, бір дарынның өзі кейде өзіне-өзі ұқсамайды.
***
Көз адамдардың бәріне бірдей тәрізді Бірақ жай адам басқаша көреді де, жазушы адам мүлде басқаша көреді.
***
Ағашты тамырынан, тамырды топырақтан ажыратып әкету қалай болар еді?!
***
Өнер жүрген жерде еліктеу болмай тұрмайды.
***
Кез-келген жас дарын қашан дараланып өзінше қалыптасып тынғанша бір мықтының тартылыс күшінен шыға алмайды. Шығармашылықта емес, жай тіршілікте де ұстаздың әсері көрініп тұрады.
Ақша талғамға қызмет етеді.
***
Кейде жоқтықтың өзі жаңа моданың тууына себепкер болады.
***
Ақындар тірлігінде жалпы логикаға сыймайтын құбылыстар жиі болады.
***
Өнер адамы үшін шығармашылықта үшін, тіршілікте болсын, ең ақыры киім – кешекте болсын, ешкімге ұқсамау – басты міндет.
***
Өз басым қазақ тарихын біздің елімізге арақ-шарап деген пәленің келгенге шейінгі, келгеннен кейінгі дәуірі деп екіге бөлген дұрыс болар еді деп ойлаймын.
***
Жалпы арақ-шарап келгенше ұлттық мәдениет, ұлттық дәстүр қауіпсіз тірлік кешкен тәрізді.
***
Арақ-шарапқа дейінгі шейінгі дәуір-қымыз дәуірі. Әдебиет пен өнер үшін бақытты, кем дегенде жартылай бақытты кезең.
***
Егер шатақ шығару керек болса, қымыздың өзі жетіп жатыр. Ал шабыт шақырып, шығармашылықпен шұғылдану қажет болса қымыздан артық ішімдік жоқ!
***
Арақ ішіп жақсы бірдеңе жазды дегенге сенбеймін.
***
Көптеген классикалық әндер мен классикалық өлең-жырдың бастауында қымыз тұрғаны ақиқат
***
Қымыз дәуірі-серілер дәуірі.
***
Сәнді киіну- сал, серілер үшін негізгі шарттың бірі.
***
Күйтабақты бір аударып салатын, әйтпесе тіпті басқасын қоятын кез болды-ау деймін.
*** Көлігі бардың қашанда өрісі кең.
***
Махаббат ол-ең алдымен өмір. Ал өмір біз ойлағаннан гөрі күрделі, әлдеқайда күрделі құбылыс.
***
Қай бұрышта, қай қалтарыста қай зұлымның қандай қару ұстап тұрғанын білу қиын.
***
Кез-келген қарым-қатынастан, тіпті төсектік қарыс-қатынастың өзінен махаббат іздеу дұрыс бола бермейді. Ал нағыз махаббат дегеніміз-өткінші жаңбыр емес. Ұлы сезім.
***
Үйкүшіктік жалпы адамға тән қасиет емес.