Шаруашылық құрылғыларының классификациясы
Кәсіпорын құрылғылары құрамы, түрлері, орналасуы, пайда болу көздері және тағайындалуы бойынша бөлінеді.
Кәсіпорын құрылғылары пайда болу көздері бойынша өз құрылғыларының көздері және қарызға алынған құрылғыларының көздері бойынша бөлінеді.
Өз құрылғыларының көздері:
Уставтік капитал – шаруашыл субъектке оның құрылуы кезінде учреительмен берілетін сумма және ол уставта көрсетіледі.
Резервті капитал – пайдадан түсетін кәсіпорынның өз қрылғыларының бөлігі. Ол шарушылық қызметтен келген шығындарды жабу үшін, уставтік капиталды толтыру үшін, дивиденттерді төлеу үшін және субъекттің басқа шығындарын жабу үшін қолданылады.
Реттелмеген пайда (жабылмаған шығын) – барлық шығындарды есептеп және налогтарды төлеп болғаннан кейінгі қалған пайда қосындысы.
Қарыздық құрылғылар кері құрылғылардағы қосымша сұранысты жабады. Оның ішінде шикі заттардың, материал, отын және т.б. мезгілдік қорын орнату үшін қолданылады. Бұл кәсіпорынға уақытша беріледі және белгілі бір уақыттан кейін қайтарылуы керек.
Негізгі құрылғылар — өндірістің процесін енгізу үшін керекті жағдайларды орнататын еңбек құрылғылары. Олар көп уақыт бойы өндірістік процесте болады (бір жылдан көп) және осы уақыт бойы сыртқы түрін және формасын сақтайды.
Материалды емес активтер – көп уақыт бойы қолдануға арналған физикалық мағынасы жоқ ақшалық емес активтер.
Ұзақ мезгілдік финанстық салым – бір субъектің қосымша экономикалық пайдаларды алу мақсатында басқа субъектердің уставтық капиталдарына құрылғылардың салынуы, яғни, ұзақ уақыт бойы өндірісте орын алып дивидент және процент негізінде пайда алу.
Айналымдық құрылғылар тек қана құрылғылардың бір айналымда орын алады және де өз бағасын өндірілетін өнімге тікелей және түгелімен көшіреді. Айналымдық құрылғылар айналымдық өндірістік құрылғылардан және хабарласу құрылғыларынан тұрады.
Дебиторлық қарыз – бір субъектің құрылғыларының уақытша басқа субъектерде болуы және белгілі бір уақыт өткеннен кейін қайтарылуы.