К.Қ. Садирова
Қ. Жұбанов атындағы Ақтөбе өңірлік мемлекеттік университеті Ақтөбе қаласы, Қазақстан kulzat.sadirova@mail.ru
ӘЛЕУМЕТТІК ЖАРНАМА ДИСКУРСЫНЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
Мақалада әлеуметтік жарнама дискурсы сөз болады. Әлеуметтік жарнама дискурсының өзге жарнамалардан ерекшелігі санамаланып беріледі. Әлеуметтік жарнама мәтінінің типтері сипатталады. Аталған жарнама дискурсының мақсаты мен уәжі талданады. Әлеуметтік жарнама тиімділігін арттыру жолдары аталады. Әлеуметтік жарнама мәтініне ықпал ететін мәнбірлер баяндалады. Әлеуметтік жарнама дискурсындағы сөз мағынасын ауыстыру тәсілдері айқындалып, нақты мысалдар талдау арқылы деректеледі.
Түйін сөздер: дискурс, жарнама дискурсы, әлеуметтік жарнама дискурсы, мәтін, вербалды және бейвербалды таңбалар
Әлеуметтік жарнама – жарнаманың бір түрі, әлеуметтік құндылық мазмұны идеясына құрылады, коммерциялық мақсат көздемейді, қоғамда әлеуметтік мәселе туралы пікір қалыптастыруды және азаматтарды қоғамдық пайдалы істерді істеуге үгіттеуді көздейді. Уикипедия ашық энциклопедиясында әлеуметтік жарнама былайша анықталған: «Әлеуметтік жарнама – қоғамдық құндылықтарды насихаттайды, халықтың қорғансыз бөлігінің (балалардың, егде кісілердің, мүгедектердің) мүдделерін жақтап, қорғайды, тіршілікті қамтамасыз етуге бағытталған жалпы қоғамдық мүдделерді (қоршаған ортаны, жан-жануарларды қорғау) көздейді» [1]. Жарнама дискурсының әлеуметтік жарнама дискурсы деп аталатын түрі бар екенін көрсету үшін олардың ортақ сипаты мен айырмасын ажырату керек. Екі дискурстың айырмашылығын табу үшін дискурстың прагмалингвистикалық категориясы негізге алынды. Әлеуметтік жарнама өзге жарнамадан мынадай өлшемдерімен ажыратылады: адресанты мен адресатынан, мақсатынан, коммуникация арналарынан, уәжі мен тонынан, адресаттардың пресуппозициясынан. Енді осы аталғандарды нақтырақ сипаттасақ:
1. Әлеуметтік жарнаманың адресанты сапасында, негізінен, қоғамдық ұйымдар, мемлекеттік институттар мен кәсіптік бірлестіктер саналады. Қоғамдық ұйымдар қоршаған ортаны қорғауды, салауатты өмір салтын сүруді, нашақорлықтан, спирттік ішімдіктерден, темекі шегуден бас тартуды, СПИД-тен сақтануды, гепатит және басқа да ауыр аурулардан қорғануды, қайырымдылық қорына қаржы жинауды, қан тапсыруды, нақты ауруларға көмек беруді т.с.с. насихаттайды. Мемлекеттік институттар мұндай жарнамалардың негізгі көзі болып саналады, олар мемлекеттік заңдарды сақтауды, азаматтардың қауіпсіздігін қамтамасыз етуді, денсаулық сақтауды, салықты уақытында төлеуді, сайлауға түгел қатысуды т.с.с. таратады. Түрлі кәсіптік ассоциациялар да қандай да бір мәселе төңірегінде жағымды қоғамдық пікір қалыптастыруды және азаматтық мәселеге назар аудару мақсатында әлеуметтік жарнаманы дайындайды. Қазіргі уақытта мұндай әлеуметтік жарнамаға қазақстандықтардың бірлігі мен достығын насихаттайтын бейнероликтерді атауға болады.
2. Адресат тұрғысынан келсек, әлеуметтік жарнама дискурсы жалпы жарнама дискурсынан арналатын аудиториясының әрқилылығымен, кеңдігімен, нақты құрылымының болмауымен айырықшыланады. Коммерциялық жарнама тиімділігін арттыру үшін тұтынушылардың материалдық жағдайын, әлеуметтік статусын, өнімнің қандай әлеуметтік топтарда тұтынылатынын ескеріліп құрылса, ал әлеуметтік жарнама қоғамның барлық мүшелеріне арнап құрылады. Кей жағдайларда ғана жастарды, балаларды, ата-аналар мен жол қозғалысына қатысушыларды т.с.с. айырықшалайды. Осылайша, әлеуметтік жарнаманың ерекшелігі адресат портретін нақтылаумен сабақтасады, бұл жарнама хабарының барлық жұртқа, үлкені мен кішісіне түсінікті болуына күш жұмсауды қажет етеді.
3. Адресанттардың айырмасы салдарынан жарнама дискурсы мен әлеуметтік жарнама дискурсының басты айырмасы туындайды. Жалпы жарнама экономикалық мақсат көздесе, әлеуметтік жарнама қоғамды және қоғамдағы адамдарды жетілдіруді мақсат етеді. Осыған орай әлеуметтік жарнаманың жасалуына қандай әлеуметтік проблема негіз болғанына сай оның нақты міндеті де өзгереді. Ал әлеуметтік проблемалар кеңістігі кең, соған байланысты әлеуметтік жарнама жетім балаларға көмек беру үшін қайырымдық қорына қаржы жинауды насихаттаудан бастап, жүргізушілерге жол ережесін сақтауды ескертуге де құрылады.
4.Әлеуметтік жарнама дискурсы да жарнама дискурсы пайдаланатын арналарды қолданады, бірақ оның қолданыс арнасы шағын. Бұл әлеуметтік жарнаманың жалпы көпшілікке арналуымен түсіндіріледі. Әлеуметтік жарнама жүргізілетін арналар көпшіліктің қолжетімділігіне шақтасады. Атап айтқанда, көшеге ілінетін тақтайшалар мен маңдайшаларды, негізінен, теледидарды пайдаланады. Әлеуметтік жарнамалар осыған орай арнайы бұқаралық құралдарды, радиода, ойын-сауық орындарында аз қолданылады. Радиода аз қолданылу себебі — әлеуметтік жарнаманың эмоционалдық әсерін радио арқылы беру мүмкіндігінің аздығымен байланысады.
5. Әлеуметтік жарнама адресатының пресуппозициясы тұтас жарнама дискурсы адресатынан ерекшеленеді. Бұл біріншіден, әлеуметтік жарнаманың ақпараттық кеңістіктегі үлес салмағының шағындығымен түсіндіріледі. Әлеуметтік жарнама жағымсыздық туғызбайды, олай болатын себебі ол адам өміріне қатысты міндеттеп таңылмайды.
Екіншіден, әлеуметтік жарнама имиджі өзінің әлеуметтік мақсаты арқылы коммерциялық жарнамадан жоғары болып саналады.
6. Әлеуметтік жарнама дискурсы жалпы жарнама дискурсынан уәжі мен тоны жағынан да ерекшеленеді. Коммерциялық жарнама дискурсының уәжінде қуаныш, байлық, пайдаға ие болу жатады, көп жағдайда жарнама хабарламасы мазмұны вербалды және бейвербалды бейнелер арқылы эмоцияға ерекше әсер етеді.
Әлеуметтік жарнама, әсіресе, батыс мәдениетінде талғамға құрылмайды, негізінен, жағымды эмоция туғызбайтын деректер мен бейнелерді пайдаланады. Әлеуметтік жарнама құраушы батыс жарнамашылары плакатқа апатқа ұшыраған адам бетін салады, олардың түсіндіруінше жол жүргізушінің жауапсыздығынан қандай өкінішті жайттар орын алатынын көрнекі көрсету шарт деп түсініледі. Сондай жануарларды қорғауға шақырған батыстық әлеуметтік жарнаманың бірінде адамның бас сүйегінен миын қасықпен алып жеп отырған екі маймыл бейнеленіп, оның астына мынадай сөздер жазылған: «Өзіңе қаламайтыныңды өзгеге жасама!!!»
С.И. Киреевтің айтуынша, коммерциялық ұйымдардың имиджін көтеру мақсатында пайдаланатын әлеуметтік жарнама мәтінін негізгі үш типке бөлуге болады:
1) әлеуметтік жарнаманың классикалық хабарламасы, ол демеушілердің логотипімен беріледі, ол жарнаманың 10 пайыздық кеңістігін қамтиды, онан аспауы керек;
2) коммерциялық компанияның тікелей өзінен шығатын әлеуметтік жарнама хабарламасы;
3) әлеуметтік жарнама желеуімен сұраныс түсіруші компанияның логотипімен берілетін абстарктілі жазба (слоган) [2, 7].
Коммерциялық ұйымдардың әлеуметтік жарнама жасауының мақсаты мен уәжі мынадай:
1) билікпен өзара тиімді қатынасқа қол жеткізу;
2) тұтынушылар алдында беделге ие болуға ұмтылу, оң қоғамдық пікір туындату;
3) бәсекелес компаниялардың тарапынан ұйымдастырылатын зиянды істерден сақтану, соттасу қаупінің алдын алу.
«Коммерциялық» әлеуметтік жарнаманың тиімділігіне әсер ететін негізгі факторларға мыналар жатады:
1) компания демеушісінің әрекет саласы мен әлеуметтік жарнама тақырыбының арасындағы байланыс (олардың арасындағы қарама-қайшылықтың болмауы);
2) графикалық идеяның күштілігі мен жарнама мәтіні көлемімен тиімді арақатынасының сақталуы;
3) жарнама компаниясы тиімділігін объективті бағалау мүмкіндігі мен қажетіне қарай оның жүрісіне түзету енгізу.
Кез келген саналы әрі мақсатты жүргізілген әрекет тиімділігі бағаланады. Әлеуметтік жарнама дискурсын зерттеу аясында жарнамадағы хабарламаның коммуникативтік тиімділігі мен оны көтеру жолы туралы айту қажет. Әлеуметтік жарнаманың коммуникативтік тиімділігіне қол жеткізу жолдары ғылыми зерттеулерде былайша көрсетіліп жүр:
1. Жекелеген жарнама хабарламасының тиімділігін көтерудің ең қарапайым жолы — жалпы жарнама ағымындағы санын арттыру, яғни, коммуникацияны интенсификациялау. Өкінішке орай, әлеуметтік жарнамалардың жалпы жарнама ағымындағы үлес салмағы бір пайызды да құрамайды екен.
2. Жарнама хабарламасының тиімділігін арттырудың тағы бір жолы — адресаттарға жақын кейіпкерлер қатысқан толыққанды тиянақталған сюжеттің болуы, ол тізбектелген, сабақтасқан қисындық қорытындыларды да қамтуы керек. Батыс елдерінің әлеуметтік жарнамаларын кішігірім қысқаметражды фильмге теңеуге болады, олардың басталуы, оқиғаның дамуы, шарықтау шегі, шешілуі көрсетіледі, қандай да бір архетипті көрсететін кейіпкер (жауапсыз жүргізуші, жол апатына ұшыраған әйел, апатқа ұшыраған әйелдің ұлы т.с.с.) қатысады. Әлеуметтік жарнама уақытының аз болуы оның архетипін көрсететін кейіпкерлерін түсінуге мүмкіндік бере бермейді.
3. Жарнама хабарламасы тиімділігін арттырудың ажырамас шарты — қысқа да нұсқа, бірақ терең мазмұнға ие слоганның, яғни ұранның болуы. Ол жарнама мәтіні арқылы қоғамдағы әлеуметтік мәселеге ықпал ету мүмкіндігін ашады. Бұл мынадай құрылымдарда келеді:
а) императивті құрылымдар: Темекі шекпе! Нашаға жол жоқ!
ә) риторикалық сұраулы сөйлем құрылымында келеді: Бізден басқа кім көмек
береді?(жетім балаларға көмек беруге шақырған жарнама мәтінінде)
б) эмоцияға тікелей әсері бар, деректерге сүйенген болымды айтылымдар: Темекі
өлтіреді!
Жарнама жазбаларының барлығы дерлік өте қысқа әрі мәнерлі болады. Әлеуметтік жарнама хабарын аяқтаушы жарнама жазбасының дұрыс құрылмауы жарнама тиімділігін төмендетеді.
4. Вербалды және бейвербалды таңбалар мен бейнелердің тіркесімділігі әлеуметтік жарнама мәтінінің мақсатты аудиторияда дұрыс қабылдануына, жақсы еске сақтауына мүмкіндік береді. Қоршаған ортаны қорғауға арналған жарнамалар қала көшелеріне оның пейзажын толықтыратындай сипатта орналастырыла алады. Мысалы, жалпақ жапырақты ағаштың көлеңкесін асфальтқа салып, оны шам ілінген бағана шағылыстыратындай орналастыруға болады. Немесе тротуар бойына орналастырылған қатты рамадағы плакат, ол плакатта африканың жасы он шамасындағы өте арық баласы бейнеленген. Плакаттың баланың қолы тұратын бөлігі мақсатты түрде кесіліп, оның орнына өте жұқа металл труба рамаға жалғасқан. Осылайша онсыз да аштықтан жадап жүдеген аш баланың қолы тіпті жіңішке болып, әлеуметтік жарнаманың идеясы мен оның тиімділігін арттыра түседі.
Жарнама хабарламасының құрамдас бөлігі болып табылатын бейвербалды (визуалды) компоненттер маңызды рөл атқарады, оның үстіне, екі өлшемді бейнелеу шекарасынан шығады. Жарнаманы осы мақсатта безендірудің кең таралған тәсілі – плакат қағазының қасиеті мен формасын өзгерту. Мысалы, бір кедергіге соғылған автокөлік бейнесі плакатпен қабырғаға ілінеді де, оның капотының сынған қалдықтары нысан сапасында жарға орнатылады, бұл мас жүргізушінің әрекетінің неге апаратынын көрнекі түрде бейнелейді.
5. Жалпы жарнама дискурсындағы тәрізді, әлеуметтік жарнама дискурсында да бейнелеуіш-көркемдеуіш құралдар молынан қолданылады. Оның ішінде метафоралар хабарлама әсерін күшейтуде, жарнама тиімділігін арттыру мақсатына қол жеткізуде белсенді жұмсалады. Сөз мағыналарының метафора тәсілімен ауысуы әлеуметтік фактілерді ширықтыра жеткізуге оңтайлы болып саналады. Мысалы, ересектердің кедей ел балаларының аштығына немқұрайлы қарау мәселелерін көрсеткен плакатта мынадай сурет бейнеленген: ластанған нанға шошқаның суреті салынған, ал оның айналасында нан мен сүт іздеп еңбектеген емшектегі нәрестелер бейнеленген. Немесе орман ағаштарын отау мен шөпқоректі жануарлар өмірінің байланыстылығын параллель суреттеген плакатта дайындаушылар мынадай метафоралық тәсілмен бейне жасаған: арамен кесілген керіктің мойны мен қалтырауынның терісіне оралған ағаштың кесілгенін бейнелей отырып, ондағы идеяны мынадай слоганмен білдірген: Өлетін тек ағаш емес!
Жарнама хабарламасының суггестивтік әсері сөз мағынасын метафоралық тәсілмен ауыстыру арқылы жүзеге асады. Атап айтсақ, ол мынадай жолдармен орындалады:
1) Адам – жансыз зат Шатырға ілінген автокөлік суреті мен бала және мынадай мазмұндағы мәтін: Балалар үшін серфингке арналған тақталар қауіпсіз. Автокөлікке серфинг орнату – 5 минут. Балаға белдік тағу – 30 секунд. Өткен жылы 16 бала белдігі байланбағандықтан, қайтыс болды. Бірақ бірде бір серфинг тақтасы зақымданбаған.
2) Адам – адамның имитациясы (қуыршақ, манекен). Плакатта жарақаттанаған тірі адам бейнесі бейнеленеді, олардың жарақаттары қуыршақтікіндей болып тұрады, яғни пластик ойылады не жырылады. Басқаша айтқанда, тірі адам қуыршақпен салыстырылады, ондағы мақсат – қауіпсіздік ережесіне салғырт қараудың «ойыншықтардың салдарындай» бола алмайтынын көрсету. Бұл топқа «жануар – жануардың имитациясын» (ойыншық немесе бейнесі) жатқызуға болады. Тірі арыстанның суреті мен жұмсақ ойыншық арыстанның суреті бейнеленеді, тірі арыстан суретінің астына 7 доллар деп жазылған, ал жұмсақ ойыншық арыстанның астына 35 доллар деп жазылған. Плакатта зоопарк логотипі тұр. Бұл жарнама назар аударған жанға бірден мына ойды түсіреді: жұмсақ ойыншық жануарды сатып алғаннан гөрі, зоопаркте тірі жануарды көру әрі арзан, әрі қызықтырақ.
3) Адам – аң. «Жди меня» телебағдарламасы жанрындағы плакат, плакатта ібіліс пен маймыл өз балаларының суретін ұстап тұр және ол суреттің астында былай деп жазылған: Орманды отау – отбасымызды құртады.
4) Адам не аң осы шақта – адам не аң келер шақта (тірі – өлі). Жарнама хабары жағымсыз жайттардың алдын алуға шақырады. Мысалы, тірі теңіз мысығының тұмсығы найзағай жарқылынан қақ бөлінген сурет бейнеленген плакатта мынадай сөз жазылған: Бұл олардың жүні, терісі, өмірі.
5) Қауіп сезілмейтін зат не жағдаят – саналы түрде қауіпті сездіретін зат не жағдаят. Дәретхана қабырғасына не еденіне салынған мас адамның суреті, ол қатты мас күйінде не қабырғаға сүйеніп сүйретіліп тұр не тізерлеп унитаз алдында отыр. Ол кейіпкердің футболкасында: «Мен рульге отырған бойда мастықтан сауығып кетемін» деген жазу бар. Осы плакатта сол кейіпкердің автокөлік апатынан кейінгі өлі денесінің суреті салынған.
Әлеуметтік жарнамаларда сөз мағынасын тек метафоралық ауысу ғана емес, метонимиялық тәсілмен ауыстыру да кездеседі. Тілдік таңбалар асимметриясына құрылған ирониялар мен сарказм қолданылады.
Әлеуметтік жарнама таңбалары «денотат – концепт – таңба» семантикалық үштағаны тұрғысынан нақты талдауға түсе алады. Бұл үштағанды мынадай жарнама плакатынан анық байқауға болады. Үйдің ас бөлмесінде ер адам тұр. Ол қызылсары шалбар мен көк жейде киген, ол – балалар мультфильміндегі супермен. Плакатта мынадай жазу жазылған: Айрис Дженкинс жарықты сөндіре отырып, әлемді құтқарады. Біз бүкіл Америка мен әлемнің біразына белгілі комикс кейіпкері суперменнің бейнесін көреміз. Ол комикс сюжетіне сай үнемі әлемді қауіп қатерден құтқарады, жарнамада планетаны құтқаруға қарапайым жер тұрғыны қатынасады, ол жарықты үнемдеу, яғни табиғат ресурстарын үнемдеу арқылы әлемді құтқарады. Бұл мысалда денотат – Супермен, комикс кейіпкері. Концепт – планетаны жойылудан құтқарушы батыр. Таңба – жұлдыз бен бетперде суреті салынған қызылсары, көк костюм, бұл салынған суреттегі кісі батыр екенін танытады. Осылайша, плакат авторлары көрерменге қоршаған ортаға қатысты жасалған кішкене қамқорлықтың өзі барлық планетаның жағымды өзгеріске түсуі үшін маңызды екенін айтады. Олар бұл ойын жеткізу үшін миллиондаған балалар еліктеп өсетін, ең танымал бейнені пайдаланған.
Тағы бір көңіл аударатын тұс – әлеуметтік жарнамада пайдаланылатын таңбалардың басым көпшілігі барлық лингвомәдениет үшін әмбебап сипатта болады, өйткені адамзатқа төнетін қауіптің көздері ғана айтылады, олардың негізгі нақты нысаны сөз болмайды.
Әлеуметтік жарнамада кеңінен қолданылатын таңбалар – жол таңбаларының семиотикасы. Олардың ішінде жиі ұшырасатын мысалдар – тыйым салуды білдіретін жол жүру таңбалары, жол өлшемдері не жолақтары т.с.с. Жарнама таңбалары жол жүру жолақтарына салынуы да мүмкін, мысалы, қарама-қарсы жаққа өтуге болмайтын тұста қайшы бейнеленіп, оған «Болмайды» деген сөз жазылады. Таңба-көшірме – үзік сызықтар, бұл жолды кесіп өтуге болмайды дегенді білдіреді.
Адамның ым-ишарасы таңба сапасында жұмсалатын паралингвистикалық икондық таңбалар да әлеуметтік жарнама мәтінінде қолданылады. Мысалы, Жолаушылардың жолдан өтуде жолдың екі жағына қарауды насихаттау мақсатындағы жарнама мәтінін дайындаушылар плакаттың әр бұрышына бір сөйлем бөліктерін шашыратып орналастырған, оны оқу үшін оқырман басын әр түрлі бағытқа бұрып қарауы керек, ал мәтінде мына нәрсе жазылған: Жыл сайын жүздеген жаяу жүргіншілер жол апатынан қайтыс болады, өйткені олар сіздің қазір жасағаныңызды жасамады.
Әлеуметтік жарнаманың хабарламасы бейне сюжетке де құрылады. Мысалы: Хабарлама сюжетінде мұғалім қызметіндегі ананың оқушылардың жазған шығармаларын оқып отырып, өз қызының алла тағаладан «мені теледидарға айналдыршы, біздің үйде бәрі теледидарды жақсы көреді, ол көрсетпей қалса, бәрі де уайымдайды» деп жазғанын оқып, жұмыстан келе сала, футбол көргісі келген әкесіне айтып, сол арқылы ата-ананың жұмыстан да, жеке қызығушылығынан да баласына бөлетін уақыт табу үшін бас тарта білу керектігін, балалық кезеңдегі балаға беретін махаббаттың орны толмайтынын көрсетіп, балаға көңіл бөлуге үндейді.
Немесе тағы бір жарнама хабарламасындағы оқиға сюжеті мынадай: әкесімен сөйлескісі келген қызына әкесі: «Уақытым жоқ, шешеңе бар» деп қайтара береді, әйелі күйеуіне: «Қызың сенімен ойнағысы келеді, неге уақыт бөлмейсің?» дегеніне «Ертең есеп тапсырамын, өзің қара» деп айтып алып, жабырқап қалған қызына барғанда, қызы «папа, сен бір күндік жұмысың үшін неше теңге аласың?» деп сұрайды, әкесі ойланып неге, 500 теңге десе, қызы тұрып барып жинаған тиынын әкесіне ұсынып, әке, мен саған мына 500 теңгені берейін, менімен бірге отыршы дейді. Әлеуметтік жарнаманың екеуінде де ата-ананың балаға деген мейірімі суымайтынын, жұмысбастылыққа салынбай оларға соны білдіріп отыру қажеттігін ескертіп, соған үндейді.
Әлеуметтік жарнама хабарламасының мазмұнына әсер ететін мәнбірлер болады, олар:
1. Жарнама хабарламасында жүзеге асырылатын нақты бір концепт не концептілер тобы, сонымен бірге концептінің берілуінің тақырыптық жоспары хабарлама тоналділігіне, оның айтылуына тікелей ықпал етеді. Мысалы, нашақорлықтан бас тартуды насихаттау мақсатында түзілетін әлеуметтік жарнама хабарламаларының тоны әрқашанда дөрекі сипатта болады. Ол хабарламада нашақорларды кінәлау тоны нашақорлардың жағымсыз өмір салтын нақты бейнелеп көрсетумен сабақтасып беріледі. Керісінше, ата-аналарды өз балаларына көңіл аударуға насихаттайтын әлеуметтік жарнама хабарламаларының тоналділігі жылы, сентименталді, мейірімге толы, жағымды әсер ететін сипатта болады.
2. Жарнама дереккөздері де әлеуметтік жарнама хабарламасының мазмұнына өз қолтаңбасын қалдырады. Мысалы, Қорғаныс Министрлігі мен Ішкі істер министрлігі тарапынан құрастырылатын жарнама хабарламасының мазмұнында бұйрықты құрылымдар қолданылады. Кәсіби жарнамашылар ассоциациясы тарапынан түзілген жарнама хабарламасының мазмұны коммерциялық, табыс табуды көздеген тілде сөйлейді. Әйелдер қауымы ұсынған емшек обасына қарсы күресті насихаттауды мақсат ететін жарнама хабарламасының мазмұны әйелдерге арналады, соған сай жұмсақ айтылымдар пайдаланылып, әйелдерге жақын кейіпкерлер, яғни жас балалар бейнесі қолданылады.
3. Көздеген мақсатына сай жарнама деректерді нақты тәптіштеп келтіруді де қолдануы мүмкін (нақты бір ауру балаға көмек беруге шақыру хабарламасында ауруының тарихы кеңінен айтылады) немесе өте қысқа да нұсқа, бірақ тез әсер ететіндей құрылады.
Мысалы, жол бойында ілулі тұрған плакаттағы «Шам және тартқыш!» деген сөз жазылған плакаттағы хабарламаны қабылдау үшін жүргізушіге секунд та жеткілікті болады.
4. Тыңдаушылардың психологиялық портреттері де әлеуметтік жарнама хабарламасы мазмұнын беретін вербалды бірліктерді таңдауға әсер етеді. Мысалы, жастарға арналған әлеуметтік жарнама хабарламасының мазмұнында жастар сленгі қолданылады. Мысалы, Олар ілгері кетті, бірақ бізге жету қайда?
5. Әлеуметтік жарнама хабарламасының пайда болу себебін ашуға әлеуметтік жарнама адресатының пресуппозициясы әсер етеді. ВИЧ-СПИД ауыруларының қауіптілігі баршаға белгілі, ол қосымша мәліметпен анықтау қажеттігін туғызбайды. БАҚ көтерген әлеуметтік жарнама мәселесі алдын ала саналған деректер мен фактілерге ие болады.
Қорыта айтқанда, әлеуметтік жарнама дискурсы мағыналық және құрылымдық ұйымдасу ерекшелігі бар дискурс түрі болып саналады.
Әдебиеттер тізімі
1 Википедия: https://ru.wikipedia.org/wiki
2 Киреев С.И. Вербальное и невербальное выражение метафор в социальном рекламном плакате // Известия Волгоградского государственного педагогического университета. – Волгоград, 2008. – Сер. «Филологические науки». – № 2 (26). – С. 32-37
3 Ожегова С.И., Шведова Н.Ю. Толковый словарь русского языка: 80000 слов и фразеологических выражений / Российская АН.: Российский фонд культуры: — 2-е изд., испр. и доп. – М., 1994
Статья посвящена социальному рекламному дискурсу. В данной статье проанализированы цели и мотивации рекламного дискурса. Социальный рекламный дискурс влияет на факторы и эффективность треков. В ней дается описание типов текста данного дискурса, анализируются способы повышения эффективности социальной рекламы и факторы, влияющие при составлении текста этой рекламы.
The article is devoted to social advertising discourse. In this article, the goals and motivations of the advertising discourse are analyzed. Social advertising discourse influences the factors and effectiveness of tracks. It describes the types of text of this discourse, analyzes ways to increase the effectiveness of social advertising and the factors that influence the compilation of the text of this advertisement.