БИОЛОГИЯНЫ ОҚЫТУ ӘДІСТЕМЕСІ
1. Биологияны оқыту әдістемесі ғылым ретінде және оқу пәні ретінде: пән, мақсаты мен міндеттер
і, проблемалары мен даму тенденциялары. Ғылымның құрылымы, негізгі құрылымдық компоненттері. Психология, педагогика, жас ерекшелік физиологиясы, биология және т.б. ғылымдармен байланысы.
2. Жаратылыстануды оқыту әдістемесінің дамуы. А.Я. Герд, В.В. Половцов, Д.Н. Кайгородов, К.П. Ягодовский сынды ғалымдардың сол кездегі Ресей мен оның құрамындағы халықтардың жаратылыстану әдістемесінің дамуына ықпалы.
3. Б.Е. Райков, И.И. Полянский, Б.В. Всесвятский, П.И. Боровицкий, Н.А. Рыков, Н.М. Верзилин, В.М. Корсунская, Б.Д. Комиссаров, И.Д. Зверев, Т.М.Мұсақұловтардың жалпы және кәсіптік білім беретін мектептерде биологияны оқыту мен тәрбиелеу теориясының дамуына косқан үлестері.
4. Биологияны оқыту мен тәрбие теориясының қазіргі мектептегі проблемалары. Биологияны мектепте және арнаулы орта оқу орнында оқыту мен ол арқылы тәрбиелеу теориясының перспективалары.
5. Биологиялық білім беруді зерттеудің методологиялық проблемалары. «Методологиялық зерттеу» түсінігі. Биологиялық білім беру мен тәрбиені зерттеудің методологиялық мақсат және міндеттері, фунциялары және стратегиялары. Методологиялық зерттеулердің негізі.
6. Биологияны оқыту мен тәрбие теориясының педагогикалық ғылымдар жүйесінде алатын орны. Биологияны оқыту технологиясының педагогика, психология, биология және т.б. ғылыми пәндермен байланысы.
7. Биологиялық білім беру дамуының негізгі қағидалары. Биологияны оқыту барысында оқушыларда ғылыми функциональды сауаттылықты қалыптастыру.
8. Биологиялық түсініктер және оны дамытудың теориялық ғағидалары. Түсініктерді дамытудың жолдары. Мектеп биология курсында түсінік қалыптастырып және дамытудың жалпы тәсілдері. Түсініктер қалыптастыру динамикасы.
9. Қазіргі биологиялық білім берудың мақсат міндеттері мен қызметтері. Жалпыға міндетті орта білім беру стандарты. (2010ж). 12 жылдық мектептегі биологиядан білім беру концепциясы. Биологиялық білім берудің мазмұны, мақсат, міндеттері.
10. Мектептегі биологиялық «білім берудің вариативтілігі», оқу тізбектері, типтік оқу бағдарламалары, инвариантты бағдарламалар, оқулықтар, ОӘК.
11. Биологиялық білім берудің түрлері. Биологияны оқытуда жеке-тұлғаға бағытталған инновациялық тәсілдер.
12. Биологияны оқытудың түрлері. Биологины оқытудың дидактикалық принциптері.
13. «Педагогикалық технология» ұғымы. «Оқыту әдістемесі» мен «оқыту технологиясы» ұғымдарының арақатынасы. Биология курсын оқытудагы педагогикалық технологиялар. Педагогикалык технологиялардың деңгейлері.
14. Оқыту әдістерінің түсінігі. Биологияны оқытудағы әдістердің жүйесі. Н.М. Верзилин және Б.Е. Райков бойынша биологияны оқыту әдістерінің классификациясы. Биологияны оқытудың логикалық, ұйымдастырылған және әдістемелік түрлері. Оқыту әдістерінің негізгі функциялары.
15. Ауызша баяндау, әңгіме, түсіндіру, дәріс, диспут. Биология сабағында қолдану ерекшеліктері. Мұғалімнің сөйлеу мәденитеі.
16. Оқыту тәсілдерінің оқу-тәрбие процесіндегі маңызы. Оқыту құралдарының жүйесі. Көрнекілік құралдарының классификациясы. Тарауға, тақырыпқа сәйкес көрнекіліктер таңдау.
17. Сабақтың мазмұнын жоспарлау. Мектептің типтік бағдарламасы негізінде мұғалімнің жұмыс жоспарын тақырыптық жоспарлау. Биологияны оқыту процесіндегі жоспарлаудың маңызы.
18. Заманауи сабақ жоспары сабақтың технологиялық картасын жасау. Биологиялык білім беру сапасын бағалау технологиялары. Сабаққа дайындалу барысында мұғалімнің шығармашылығының маңызы.
19. Сабақ- білім берудің негізгі формасы: белгілері, қазіргі талаптар, сабақтың түрлері және оның құрылымы. Шағын жинақты орта мектептерде биологиядан бірлескен сабақтарды жүргізудің ерекшеліктері.
20. Сабақтың жүйесі. Сабақтың құрылымы. Сабақтың түрлері мен типтері. Кіріспе сабақтардың жалпы сипаттамасы, жаңа материалдарды игеру.
21. Зертханалық сабақ — оқыту формасының бірі. Зертханалық сабақты ұйымдастыру мен өткізуге қойылатын талаптар.
22. Мектеп дәрісі биологияны оқыту формасы, оның түрлері мен белгілері. Мектеп дәрісін ұйымдастырып, өткізуге койылатын талаптар.
23. Семинар — жоғары сынып оқушыларының білім-білігін меңгеру формаларының бірі. Семинар сабағының методикалық ерекшеліктері.
24. Танымжорық биологияны оқыту формасы, оның белгілері. Биология пәні бойынша өткізілетін танымжорықтардың түрлері. Биология пәні танымжорықтың кұрылымы, мақсаты мен мазмұны. Табиғат аясында танымжорықты ұйымдастыру мен өткізу әдістемесі.
25. Мектепте биологиялық экскурсия ұйымдастырудың принциптері мен ережелері. Ботаникалық және зоологиялық экскурсиялар, олардың ұқсастықтары мен айырмашылықтары.
26. Биология сабағында оқушылардың білімін тексеру үшін мониторинг жүргізудің, диагностиканың технологиялары мен формалары. Биологиядан оқушылардың білімін тексерудің дәстүрлі және жаңа әдістері.
27. Оқушылардың үй тапсырмалары, олардың көптүрлілігі. Үй тапсырмаларын ұйымдастырудың ерекшеліктері. Үй жұмысының мазмұнына, сипаттамасына көлеміне қойылатын талаптар. Алдын ала берілген үй тапсырмалары. Үй тапсырмаларының тиімдігілі.
28. Оқушылардың сабақтан тыс жұмыстары: жазғы тапсырмаларды ұймдастыру және олардың ерекшеліктері, фенобақылау жүргізу, мектептәжірибе алаңында тәжірибе жүргізу.
29. Шағын жинақты орта мектептерде оқушылардың білім тексеру үшін жаңа материалды игеру барысында сыныпта өзіндік жұмыстарды ұйымдастыру.
30. Тақырыптық және қорытынды, ағымдық, алдын ала бақылау. Шағын жинақты орта мектептерде оқушылардың білім, дағдысын, қабілетін тексеру үшін қолданылатын әдістердің түрлері.
31. Биология мұғалімінің қорытынды-бағалау әрекеті. Оқушылардың білімі мен қабілетін бағалау. Оқушылардың үлгерімінде бағаның алатын орыны. Биологиядан оқушылардың оқу жетістігін критериальды бағалаудың жүйесі.
32. Биологияны оқыту түрлері. Құзіреттілі-бағдарлы білім беру жағдайында биологияны оқыту аспектілері, инновациялық тәсілдер.
33. Биология курсы бойынша сабақтан тыс жұмыстар және оның түрлері. Мектепте биологиядан үйірме ұйымдастыру және өткізудің ерекшеліктері.
34. Биология курсы бойынша сабақтан тыс жұмыстар және оның түрлері. Мектепте биологиялық олимпиадалар мен байқауларды ұйымдастыру әдістемесі мен ерекшеліктері.
35. Биология курсы бойынша сабақтан тыс жұмыстар және оның түрлері. Сабақтан тыс жұмыстардың маңызы. Биологиядан жаппай сабақтан тыс жұмыстардың маңызы.
36. Оқытудың белсенді әдістері мен құралдары. Мектепте қолданылатын қазіргі көрнекілік құралдарының сипаттамасы. Оқыту құралдарының сипаттамасы: табиғи, жасанды, техникалық.
37. Биология кабинеті, оның ұйымдастырылуы мен жабдықталуы. Көрнекі құралдарды сақтау. Кабинеттің оқу тәрбиелік орыны.
38. Тірі табиғат бұрышы, оның ботаникалық зоологиялық бөлімі. Мектептегі биология курсынан өткізілетін сабақтарды тірі табиғат бұрышындағы, оқу тәжірибелік учаскедегі жұмыстармен байланыстыру жолдары. Тәрбиелік маңызы.
39. Биология сабағында оқу-танымдық іс-әрекетті ұйымдастырудың әдістері. Биологиялық білім беру құралдарының көмегімен оқушыларда продуктивті ойлауды дамыту. Жалпы биологиялық түсініктерді қалыптастыру.
40. Мектептегі тәжірибе алаңы. Жоспарлау және ұйымдастыру. Оқушылармен тәжірибе жұмыстарын жүргізудің әдістері.
41. Педагогикалық технология ұғымы. Технология мен әдістің байланысы. Педагогикалық технологиялардың классификациясы. Педагогикалық технологиялардың жағымды жағымсыз жақтары. Технологиялық сабақтың артықшылығы.
42. Биологияда проблемалап оқыту. Оқу проблемалары. Проблемалық сабақтың құрылымының түрлері. Сабақта проблеманы тудыру және шешу жолдары.
43. Биологияны жеке тұлғаға бағыттап оқыту технологиялары. Биологияны жеке тұлғаға бағыттап оқытудағы ынталандыру мен диагностикалау жүйесі.
44. Биология курсын оқытуда компьютерлік техника негізіндегі заманауи ОТҚ -ларды пайдаланудың психология педагогикалық негіздемесі.
45. Заманауи ақпараттық — коммуникациялық технологиялар: міндеттері, биологияны оқыту заңдылықтарын ескеруге беретін мүмкіндіктері. Технолгиялы сабақтың артықшылығы.
46. Мектептегі «Тірі организмдер» курсының мазмұны, құрылымы, мақсаты. «Тірі организмдер. Өсімдіктер және жануарлар» 6 сынып. 6 сыныпта биологияны оқытуда морфологиялық, анатомиялық, экологиялық, физиологиялық ұғымдарды қалыптастыруың әдістері.
47. Мектептегі 7 сынып биология курсының мазмұны, құрылымы, мақсаты. «Тірі организмдер. Жануарлар бөлімі». Жануарлармен жүргізілетін зертханалық жұмыстардың ерекшелігі. Сабақта жануарлар тақырыбындағы өзіндік жұмыстарды ұйымдастыру.
48. Мектептегі «Адам және оның денсаулығы» курсы мазмұнының ерекшеліктері. Санитарлық-гигиеналық білімдер мен нормалары, салауатты өмір салтын қалыптастыру туралы білім қалыптастырудың әдістері. Бақылау, өзін-өзі бақылау, тәжірибе жасаудың әдістері мен жолдары.
49. Мектептегі 9 сыныптарда «Жалпы биология» курсының мазмұны, құрылымы, міндеттері. Білім-білікті бағалаудың тәсілдері.
50. Мектептегі 10-11 сыныптарда жалпы биология курсының сипаттамасы, мазмұны, құрылымы, мақсаты. Дәріс-сабақ, семинар-сабақ, кіріккен-сабақты жүргізу әдістері.
БИОЛОГИЯҒА КІРІСПЕ
1. Биология ғылымының зерттеу нысандары.Тірі табиғаттың көпалуандығы. Биологияның адам мен қоғам өміріндегі маңызы.
2. Биологияның басқа ғылымдармен байланысы және салалары. Цитология. Гистология. Эмбриология және генетика. Палеонтология. Антропология. Экология.
3. Биологияның даму тарихы (ежелгі ғасыр, орта ғасыр, 18, 19 ғасыр, қазіргі заманғы этап). Биологияның ғылым ретінде қалыптасуы мен дамуының тарихи деректері.
4. Тірі және өлі табиғатқа тән қасиеттер: зат және энергия алмасу (қоректену, тынысалу, зәршығару), сезім және өз-өзін реттеу, көбеюге қабілеттілік, тұқым қуалайтын өзгергіштік.
5. Тіршіліктің пайда болуы және оның мәні. Креационизм. Стационарлық жағдай теориясы,тіршіліктің өздігінен пайда болуы, панспермия, биохимиялық эволюция.
6. Тіршілікті сипаттаушы заңдылықтар: өздігінен жаңару, өздігінен пайда болу, өздігінен қалыптасу.
7. Тіршіліктің пайда болуы туралы қазіргі көзқарастар. Тіршіліктің пайда болуының заманауи теориясы (Опарин А.И.).
8. Тірі жүйенің ұйымдасу деңгейі. Молекулалық – генетикалық деңгей. Онтогенетикалық деңгей. Популяциялық – түрлік деңгей. Биогенетикалық деңгей.
9. Ағзалардың элементарлық химиялық құрамы. Микроэлементтер, ағза үшін олардың маңызы. Судың маңызды биологиялық функциясы.
10. Биологиялық макромолекуланың негізгі типтері. Маномерлер, олигомерлер, полимерлер түсінігі. Тірі ағзаның негізгі макромолекулаларының элементарлық бірліктері.
11. Адам эволюциясы. Жануарлар әлемінің жүйесіндегі адамның орны. Адам эволюциясын зерттеудің әдістері. Адамдардың түрішілік жіктелуі
12. Ауылшаруашылығының пайда болуы. Ауылшаруашылығының зиянкестері. Топырақ эрозиясы. Ортаның ластануы.
13. Цитологияның даму этаптары. Жасуша теориясы, негізгі қағидалары.
14. Жасушаны зерттеу әдістері. Жарық микроскопиясы. Электрондық микроскопия.
15. Жасушаның негізгі типтері: прокариот, эукариот. Жасушаның екі типтерінің ұқсастығы мен айырмашылығы.
16. Жасуша және оның құрылысы. Жасушаның негізгі компоненттері: жасуша мембранасы, цитоплазма және гендік ақпарат.
17. Жасушаның химиялық құрамы. Жасушаның атомдық және молекулалық құрылымы. Жасушаның құрамындағы бейорганикалық заттар.
18. Жасушаның құрамындағы органикалық заттар. Көмірсулардың құрамы. Күрделі көмірсулар. Липидтер. Нәруыз — биологиялық полимер.
19. Вирустар мөлшері мен құрылысы. Симметрияның екі типі (спиральды және кубтық). Вирустар, өсімдіктер, жануарлар және адам ауруының қоздырғыштары.
20. Бактериялардың құрылысы. Грам — оң және грам — теріс бактериялар. Қоректенуі: сапрофитті, симбионтты, паразитті.
21. Жануарлар мен өсімдіктер жасушасының ұқсастығы мен айырмашылығы.
22. Жасушалық циклдің басты стадиялары: интерфаза, кариокинез, цитокинез. Митоз. Митоздың маңызы: генетикалық тұрақтылық, өсу, регенерация, жасуша орынбасуы, жыныссыз көбею. Амитоз.Эндомитоз.
23. Мейоз. Мейоздың ағзалар үшін маңызы: жынысты көбею, генетикалық өзгергіштік.
24. Ұлпалар типтері: эпителиальдық, байланыстырушы, майлық, қаңқалық, гемопоэтикалық, бұлшық еттік, жүйке. Морфогенез. Жасушалардың дифференциялануы.
25. Жасушадағы зат және энергия алмасу. Катоболизм. Анаболизм.Катоболизм мен анаболизмнің өзара байланысы.
26. Фототрофты және хемотрофты ағзалар. Автотрофты және гетеротрофты ағзалар. Бұл ағзалар формаларының тірі табиғаттағы мәні және қатынасы.
27. Көбею мен дамудың табиғатына тарихи көзқарастың дамуы. Жынысты және жыныссыз көбею. Ағзаның жеке дамуы.
28. Жынысты көбею. Жынысты көбеюдің типтері. Гаплоидты және диплоидты жасушалар. Дара және қос жынысты дарақтар. Гермофродизм, портогенез. Жынысты көбеюдің биологиялық ролі.
29. Жыныссыз көбеюдің типтері. Бөліне: бинарлық, көпшілік (шизогония). Споруляция. Бүршіктену. Фрагментация: табиғи және кездейсоқ.
30. К.Линней жануарлар және өсімдіктер систематикасының негізін қалаушы. Ж.Б.Ламарктың эволюциондық ілімі.
31. Эволюциялық ілім. Макроэволюция, микроэволюция түсініктері. Ч.Дарвиннің эволюциялық ілімі. Дарвиннің эволюциялық теориясының негізгі қағидалары. Сұрыптаудың түрлері. Қолдан сұрыптау туралы Ч.Дарвиннің ілімі. Тіршілік үшін күрес.
32. Түр анықтамасы. Түр критерийі. Түр түзілуі.
33. Биологиялық прогесс. Биологиялық регресс. Эволюцияның басты бағыттары: араморфоз, идиоадаптация, жалпы дегенерация.
34. Популяциялық генетика туралы түсінік. Популяциядағы генетикалық процестер: Харди-Вайнберг заңы, гендердің дрейфі. Популяция – эволюцияның элементарлық бірлігі.
35. Макро- және микроэволюция.
36. Органикалық дүние эволюциясының дәлелдемесі: салыстырмалы – анатомиялық, эмбриологиялық. Палентологиялық. Биогенетикалық заң.
37. Қазіргі заманғы биоәралуандылық. Тірі жүйелер эволюциясының себептері, механизмдері және заңдылықтары.
38. Адамдардың органикалық дүние әлеміндегі орны. Адамның табиғи шығу тегінің дәлелдемесі. Адамның жануарлардан айырықша белгілері.
39. Адамның қалыптасу этаптары: көне адамдар, ертедегі адамдар, қазіргі заманғы адамдар. Нәсілдер және нәсілдер теориясы.
40. Экология негіздері. Экологияның міндеттері мен әдістері. Экологиялық факторлар, олардың қарқындылығы.
41. Биоценоздар, биогеоценоздар, экожүйелер. Экожүйенің құрамдас бөлігі.
42. Қоректену тізбегі. Экологиялық пирамида ережесі.
43. Ортаның экологиялық факторлары. Ортаның абиотикалық және биотикалық факторлары. Адам қызметінің органикалық дүниеге әсері.
44. Тірі ағзалардың өзара қатынастарының формалары: мутуализм, селбесу, комменсализм, тоғышарлық, т.б.
45. Экология бағыттары: теориялық экология, іргелі экология, әлеуметтік экология, өнеркәсіптік экология, геоэкология, ғаламдық экология, ауыл шаруашылығы экологиясы.
46. Биосфера туралы ілім. Тіршіліктің жаһандық заңы. В.И.Вернадскийдің бірінші заңы. Биосфера құрылымы және шекарасы.
47. Тірі заттың сипаттамасы. Жанама заттың сипаттамасы. Ноосфера туралы ілім. В.И.Вернадскийдің 2 заңы.
48. Заттар мен энергияның табиғаттағы жаһандық айналымы. Табиғаттағы су айналамы.Табиғаттағы көміртегі айналысы. Табиғаттағы азот айналысы.
49. Таусылатын және таусылмайтын табиғи ресурстар. Адамның табиғатқа тікелей әсері.
50. Табиғатты қорғау биологиясы: а) табиғатты қорғау шаралары; б) қорықтық территориялар (қорықтар, қорықшалар, табиғи ұлттық бақтар, табиғат ескерткіштері).
ҰСЫНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1. Государственный общеобязательный стандарт начального, основного среднего, общего среднего образования РК, утвержд.постан. Правит.РК от 23 августа 2012 года №1080.
2. Учебные программы для средней школы, утвержденным приказом Министра образования и науки РК №115 от 3 апреля 2013 года.
3. Об особенностях преподавания основ наук в общеобразовательных организациях Республики Казахстан в 2015-2016 учебном году. Инструктивно-методическое письмо. – Астана: Национальная академия образования им. И. Алтынсарина, 2015. – 121 с.
4. Никишов А.И. Теория и методика обучения биологии — М., 2007.
5. Общая методика обучения биологии: учеб.пособие для студ. Пед.вузов /И.Н.Пономарева, В.П. Соломин., Г.Д.Сидельникова; Под редакцией И.Н. Пономаревой. 2 изд., перераб. – М.:Изд.центр «Академия», 2007.-280 с.
6. Конюшко В.С., Павлюченко С.Е., Чубаро С.В. Методика обучения биологии. — Мн., 2004.
7. Всесвятский Б.В. Проблемы дидактики биологии. М., 1969.
8. Загвязинский В.И. Методология и методика дидактического исследования. М., 1981.
9. Скаткин М.Н. Методология и методика педагогических исследований. -М., 1986
10. Педагогика: теории, системы, технологии; под ред. С.А. Смирнова. — 6-е изд. -М.,2006.
11. Малахова Г.Я, Лекционный курс по общей методике биологии — М., 1995.
12. Кыверялг А.А. Методы исследования в профессиональной подготовке. — Таллин, 1980.
13. Краевский В.В. Методология педагогического исследования. Самара, 1994.
14. Волков Ю.Г., Дмитриев А.В., Спасский С.А. Как стать ученым. М., 2001.
15. Новиков А.М. Как работать над диссертацией. — 4-е изд. — М., 2003.
16. Выготский Л.С. Собрание сочинений: В 6-ти т. Т. 2. Проблемы общей психо-логии / Под ред. В.В. Давыдова. — М., 1982.
17. Гальперин П.Я. Введение в психологию. — 4-е изд. — М., 2002.
18. Коротаева Е.В. Обучающие технологии в познавательной деятельности школьников / М., 2003.
19. Инновационные процессы в биологическом и экологическом образовании в школе и ВУЗе: сб. I – Международ. науч. практ. Конф._М., 2008.
20. Политехническое обучение школьников в процессе преподавания биологии: сб. науч. Тр. НИИ содержания и методов обучения АПН СССР. – М., 1975.
21. Организационно-содержательные модули для предпрофильной подготовки и профильного обучения учащихся по биологии: сб. уч.-метод. материалов / Под общ. ред. А.В. Теремова. — М., 2008.
22. Қисымова А.Қ. Зерттеу жұмысының нәтижелерін жазбаша ресімдеу мен көпшілік назарына ұсыну. — Алматы, 2010.
23. Максимова В.Н., Груздева Н.В. Межпредметные связи в обучении биологии.-М., 1987.
24.Усова А.В. Формирование у школьников научных понятий в процессе обучения. — М., 1986.
25. Падалко Н.В. Формирование понятий о питании и дыхании расгений. — М., 1959.
26. Молис С.С., Молис С.А. Акгивные формы и мегоды обучения биологии: Животные. -М., 1988.
27. Муртазин Г.М. Активные формы и методы обучения биологии: Человек и его здоровье. — М., 1989.
28. Қисымова А.Қ Педагогикалық технологиялар. І-П бөлім: педагогикалык технологиялардың мән-мағынасы, түрлері мен практикадағы көріністері. — Алматы, 2008.
29. Филатова Н.С. Луцкая Л.А., Дудникова В.М. Зоология сабактары. Алматы. 1972.
30. Албертс Б. и др. Молекулярная биология клетки. (в 3х томах). – М.: Мир, 1994, 340 б.
31. Кемп П., Армс К. Введение в биологию. – М.: Мир, 1998, 375 б.
32. Дольник В.Р. Непослушное дитя биосферы. М. «Педагогика-Пресс», 1994.
33. Докинз Р. Эгоистичный ген. М. «Мир». 1993.
34. Медников Б.М. Биология: формы и уровни жизни. М., Просвещение, 1994. Анықтамалық әдебиеттер
35. Рейвн П.И. и др. Современная ботаника. М., 1990.
36.Грин Н. и др. Биология. Т. 1,2,3. М., 1990.
37. Яблоков А.В., Юсуфов А.Г. Эволюционное учение. — М.: Высшая школа, 1989
38. Грант В. Эволюционный процесс. — М.: Мир, 1991
39. Хлебосолов Е. И. Лекции по теории эволюции / Е. И. Хлебосолов-М.: УЦ Перспектива, 2004.- 264 с.