Тірі заттың химиялық құрамы немесе ЭнгельСтің бірінші заңы
1. Ф.Энгельстің еңбектері;
2. Ассимиляция және диссимиляция;
3. Биохимиялық тіршіліктің негізі;
4. Прокариоттар;
5. Эукариоттар;
6. Жануарлар мен өсімдіктер;
7. Тыныс алу және ашу.
Ассимиляция және диссимиляция процесстерінің жиынтығы ағзаның зат алмасуын немесе метоболизм процесін құрайды. Зат алмасу процесінде басты рөл ақуыз-ферменттерге және биохимиялық реакциялардың регуляторларына байланысты. Сонымен қатар, ақуыз қозғалыс, транспррттық, иммунологиялық және энергетикалық қызмет атқарады.
Ақуыз биосинтезі нуклеин қышқылдарының қатысуымен жүреді.
Ақуыз және нуклеин қышқылдарынан басқа, тірі денеде көптеген басқа органикалық қосылыстар бар. Олар липидтар мен көмірсулар. Липидтер мен көмірсулар құрылымдық және знергетикалық функциялар атқарады. Сонымен қатар АТФ. Тірі дененің бейорганикалық затына су жатады.
Энгельс биохимиялық тіршіліктің негізі ретінде ақуыздың рөлін ашып көрсеткен болатын.
Жаңа заман ғалымдары тіршіліктің физиолого-биохимиялық мәнін анықтай отырып, оның негізіне РНК және ДНК-ны да жатқызады.
Ағзаның қасиеттерін білу үшін тұтас ағзаның жеке 1 мүшелерінің ұлпаларын зерттеу қажет. Олар өз кезегінде жасушаға және ядросыз құрылымдарға бөлінеді. Ф.Энгельс форма мені функцияның бірлігі деп анықтады. Барлық тірі ағзаға зат алмасу, көбею, тұқым қуалау, өзгергіштік, қозғалу тән. Эволюциялық даму барысында бұл қасиеттер дамып отырады. Бір жасушалыларда бұл процесс қарапайым. Көп жасушалы ағзада бұл функциялар жеке құрылыстар арқылы орындалады. Ол – құрылыстарға — мушелер жуйесі —> мушелер —> ұлпа -> жасуша —> ядросыз тірі заттар.
Ағзалардың тіршілік әрекетінің тарихи дамуына реактивті функция ерекше орыналады. Реактивті функция — дегеніміз түрлі тітіркендіргіштерге рефлекс түрінде жауап беру қасиеті. Оны жүзеге асырушы жүйке жүйесі.
Тіршілікті зерттей отырып Ф.Энгельс былай деген «тіршілік дегеніміз ақуыздық заттың тіршілік ету тәсілі, оның тіршілік етуінің ең маңызды кезеңі, сыртқы табиғатпен үнемі зат алмасып, отыруы болып табылады. Зат алмасу тоқтағанда тіршілікте тоқтайды, белок бұзылады. Ағзаға қоректік зат үздіксіз түсіп, ол денеге сіңіріледі және одан клетка құралады. Тірі ағзада қалыптасу процесінен басқа ыдырау процессі қатар жүреді.
Жануарлар мен өсімдік жасушасының 3 негізгі айырмашылығы бар:
1. Жануарлардың жасушасында болатын центриоль жоғары
сатыдағы өсімдіктер жасушасында болмайды;
2. Өсімдіктер жасушасында пластидтер болады;
3. Өсімдіктердің жасуша қабығы целлюлозадан тұрады.
Сыртқы ортадан алынатын энергияның түріне байланысты тірі жасушаларды үлкен екі типке бөлуге болады. Бірінші типтің жасушаларын гетеротрофты жасушалар деп атайды. Бұған жататын адам ағзасының және жануарлардың барлык жасушалары.
Гетеротрофтылар — энергияны күрделі заттарды тотықтыру арқылы алады.
Автотрофты немесе фотосинтездеуші жасушалар — жасыл өсімдіктер жасушалары.
Вирустарды құрылысы жағынан жасуша деп есептеуге болмайды. Оларда әдеттегі жасушаларда болатын цитоплазмада органеллалар жоқ. Вирусты орыс ботанигі Д.И.Ивановский 1852 жылы ашты.
7. Биохимиялык процестердің жүйелік ұйымдастыру заңы немесе Берталонфи заңы
1. Тірі жүйенің өзін-өзі жаңарту;
2. Автотрофты ағзалар;
3. Гетеротрофты ағзалар;
4. Жүйелік және регуляторлық факторлар;
5. Ақуыз синтезі;
6. Информацияның тасымалдануы.
Әрбір ағза ашық, біркелкі емес, өзін-өзі жаңартатын, өзін-өзі реттейтін, өзін-өзі дамытатын, өзін-өзі өндіретін активті жүйе. Онда жүріи жатқан үздіксіз биохимиялық процестер озін-өзі жаңарту және өзін-өзі ондіретін жүйеге байланысты. Тірі жүйенің ашық болуы зат алмасу, энергия және қоршаған ортамен информация алмасуында көрініс табады. Тірі жүйенің біркелкі еместігі жүйенің өзгеруімен сипатталады.
Тірі жүйенің өзін-өзі жаңартуы тірі дененін заттарының жойылуына байланысты. Бұл процесс жүйенін, өзін-өзі сақтауын қамтамасыз етеді. Өзін-өзі реттеу тірі дененін өзін-өз сақтауга арналған жағдайлардың қолдауынан корініс тапқан.Тірі жүйенің өзін-өзі дамытуы және өзін-өзі өндіруі табиғи сұрыптаудың әрекетіне байланысты. Ол тірі дененің құрылымдық-функцияналдық ұйымдастырылуын анықтайды.
Тірі денедегі заттардың басқа заттарға айналуы көп сатылы процестерден көрініс тапқан.
Берталонфи заңы — тірі денелердің функционалдық ерекшеліктері туралы.
Людвиг Фон Берталонфи (1901-1972) ағзаны ашық жүйе ретінде қарастырған. Ағзаның тіршілік етуіне қоршаған ортамен зат алмасу және энергия алмасу процестері қажет.
Автотрофты ағзалардың қоректік заттарына бейорганикалық қосылыстар, СО2 аммоний ионы, азот, фосфор қышқылы, калий, кальций, натрий, қосылыстары жатады. Микроэлементтер өте аз мөлшерде қажет. (Н, Мg, Мn, В, Сu, Ln). Автотрофты ағзалардың негзгі тобына жасыл өсімдіктер жатады.
Олар күн энергиясымен тіршілік етеді. Сондықтан оларды фототрофты ағзалар деп атайды. Жасыл өсімдіктермен бірге, оларға көк-жасыл балдырлар және фотосинтездеуші бактериялар жатады. Автотрофты ағзалардың негізгі тобын хемотрофты бактериялар құрайды. Олар энергияны неорганикалық қосылыстардың басқа заттарға айналу процесінде алады.
Гетеротрофты ағзалардың қоректенуіне органикалық қосылыстар қажет. Оларға; ақуыз, май, көмірсу, дәрумендер жатады. Бұл ағзалар автотрофты ағзалар сияқты бейорганикалық қосылыстар, микроэлементтер керек. Гетеротрофты ағзаларға барлык жануарлар, саңырауқұлақтар, микроағзалар жатады.
Гетеротрофты ағзаларға негізгі азот көзі — ақуыз, автотрофтыларға азот қышқылдарының тұздары және аммоний тұздары. Кейбір микроағзалар молекулярлық азотты сіңіреді. Оларға бактериялар, азотбактер, көк-жасыл балдырлар жатады.
Кез-келген ағза сусыз өмір сүре алмайды. Судың жетіспеуі ағзаны өлімге алып келеді. Бірақ көптеген түрлер сусыз бірнеше күн өмір сүре алады. Ағзаның мұндай күйге түсуі анабиоз деп аталады.
Тірі заттың химиялық құрамы немесе ЭнгельСтің бірінші заңы
1. Ф.Энгельстің еңбектері;
2. Ассимиляция және диссимиляция;
3. Биохимиялық тіршіліктің негізі;
4. Прокариоттар;
5. Эукариоттар;
6. Жануарлар мен өсімдіктер;
7. Тыныс алу және ашу.
Ассимиляция және диссимиляция процесстерінің жиынтығы ағзаның зат алмасуын немесе метоболизм процесін құрайды. Зат алмасу процесінде басты рөл ақуыз-ферменттерге және биохимиялық реакциялардың регуляторларына байланысты. Сонымен қатар, ақуыз қозғалыс, транспррттық, иммунологиялық және энергетикалық қызмет атқарады.
Ақуыз биосинтезі нуклеин қышқылдарының қатысуымен жүреді.
Ақуыз және нуклеин қышқылдарынан басқа, тірі денеде көптеген басқа органикалық қосылыстар бар. Олар липидтар мен көмірсулар. Липидтер мен көмірсулар құрылымдық және знергетикалық функциялар атқарады. Сонымен қатар АТФ. Тірі дененің бейорганикалық затына су жатады.
Энгельс биохимиялық тіршіліктің негізі ретінде ақуыздың рөлін ашып көрсеткен болатын.
Жаңа заман ғалымдары тіршіліктің физиолого-биохимиялық мәнін анықтай отырып, оның негізіне РНК және ДНК-ны да жатқызады.
Ағзаның қасиеттерін білу үшін тұтас ағзаның жеке 1 мүшелерінің ұлпаларын зерттеу қажет. Олар өз кезегінде жасушаға және ядросыз құрылымдарға бөлінеді. Ф.Энгельс форма мені функцияның бірлігі деп анықтады. Барлық тірі ағзаға зат алмасу, көбею, тұқым қуалау, өзгергіштік, қозғалу тән. Эволюциялық даму барысында бұл қасиеттер дамып отырады. Бір жасушалыларда бұл процесс қарапайым. Көп жасушалы ағзада бұл функциялар жеке құрылыстар арқылы орындалады. Ол – құрылыстарға — мушелер жуйесі —> мушелер —> ұлпа -> жасуша —> ядросыз тірі заттар.
Ағзалардың тіршілік әрекетінің тарихи дамуына реактивті функция ерекше орыналады. Реактивті функция — дегеніміз түрлі тітіркендіргіштерге рефлекс түрінде жауап беру қасиеті. Оны жүзеге асырушы жүйке жүйесі.
Тіршілікті зерттей отырып Ф.Энгельс былай деген «тіршілік дегеніміз ақуыздық заттың тіршілік ету тәсілі, оның тіршілік етуінің ең маңызды кезеңі, сыртқы табиғатпен үнемі зат алмасып, отыруы болып табылады. Зат алмасу тоқтағанда тіршілікте тоқтайды, белок бұзылады. Ағзаға қоректік зат үздіксіз түсіп, ол денеге сіңіріледі және одан клетка құралады. Тірі ағзада қалыптасу процесінен басқа ыдырау процессі қатар жүреді.
Жануарлар мен өсімдік жасушасының 3 негізгі айырмашылығы бар:
1. Жануарлардың жасушасында болатын центриоль жоғары
сатыдағы өсімдіктер жасушасында болмайды;
2. Өсімдіктер жасушасында пластидтер болады;
3. Өсімдіктердің жасуша қабығы целлюлозадан тұрады.
Сыртқы ортадан алынатын энергияның түріне байланысты тірі жасушаларды үлкен екі типке бөлуге болады. Бірінші типтің жасушаларын гетеротрофты жасушалар деп атайды. Бұған жататын адам ағзасының және жануарлардың барлык жасушалары.
Гетеротрофтылар — энергияны күрделі заттарды тотықтыру арқылы алады.
Автотрофты немесе фотосинтездеуші жасушалар — жасыл өсімдіктер жасушалары.
Вирустарды құрылысы жағынан жасуша деп есептеуге болмайды. Оларда әдеттегі жасушаларда болатын цитоплазмада органеллалар жоқ. Вирусты орыс ботанигі Д.И.Ивановский 1852 жылы ашты.
7. Биохимиялык процестердің жүйелік ұйымдастыру заңы немесе Берталонфи заңы
1. Тірі жүйенің өзін-өзі жаңарту;
2. Автотрофты ағзалар;
3. Гетеротрофты ағзалар;
4. Жүйелік және регуляторлық факторлар;
5. Ақуыз синтезі;
6. Информацияның тасымалдануы.
Әрбір ағза ашық, біркелкі емес, өзін-өзі жаңартатын, өзін-өзі реттейтін, өзін-өзі дамытатын, өзін-өзі өндіретін активті жүйе. Онда жүріи жатқан үздіксіз биохимиялық процестер озін-өзі жаңарту және өзін-өзі ондіретін жүйеге байланысты. Тірі жүйенің ашық болуы зат алмасу, энергия және қоршаған ортамен информация алмасуында көрініс табады. Тірі жүйенің біркелкі еместігі жүйенің өзгеруімен сипатталады.
Тірі жүйенің өзін-өзі жаңартуы тірі дененін заттарының жойылуына байланысты. Бұл процесс жүйенін, өзін-өзі сақтауын қамтамасыз етеді. Өзін-өзі реттеу тірі дененін өзін-өз сақтауга арналған жағдайлардың қолдауынан корініс тапқан.Тірі жүйенің өзін-өзі дамытуы және өзін-өзі өндіруі табиғи сұрыптаудың әрекетіне байланысты. Ол тірі дененің құрылымдық-функцияналдық ұйымдастырылуын анықтайды.
Тірі денедегі заттардың басқа заттарға айналуы көп сатылы процестерден көрініс тапқан.
Берталонфи заңы — тірі денелердің функционалдық ерекшеліктері туралы.
Людвиг Фон Берталонфи (1901-1972) ағзаны ашық жүйе ретінде қарастырған. Ағзаның тіршілік етуіне қоршаған ортамен зат алмасу және энергия алмасу процестері қажет.
Автотрофты ағзалардың қоректік заттарына бейорганикалық қосылыстар, СО2 аммоний ионы, азот, фосфор қышқылы, калий, кальций, натрий, қосылыстары жатады. Микроэлементтер өте аз мөлшерде қажет. (Н, Мg, Мn, В, Сu, Ln). Автотрофты ағзалардың негзгі тобына жасыл өсімдіктер жатады.
Олар күн энергиясымен тіршілік етеді. Сондықтан оларды фототрофты ағзалар деп атайды. Жасыл өсімдіктермен бірге, оларға көк-жасыл балдырлар және фотосинтездеуші бактериялар жатады. Автотрофты ағзалардың негізгі тобын хемотрофты бактериялар құрайды. Олар энергияны неорганикалық қосылыстардың басқа заттарға айналу процесінде алады.
Гетеротрофты ағзалардың қоректенуіне органикалық қосылыстар қажет. Оларға; ақуыз, май, көмірсу, дәрумендер жатады. Бұл ағзалар автотрофты ағзалар сияқты бейорганикалық қосылыстар, микроэлементтер керек. Гетеротрофты ағзаларға барлык жануарлар, саңырауқұлақтар, микроағзалар жатады.
Гетеротрофты ағзаларға негізгі азот көзі — ақуыз, автотрофтыларға азот қышқылдарының тұздары және аммоний тұздары. Кейбір микроағзалар молекулярлық азотты сіңіреді. Оларға бактериялар, азотбактер, көк-жасыл балдырлар жатады.
Кез-келген ағза сусыз өмір сүре алмайды. Судың жетіспеуі ағзаны өлімге алып келеді. Бірақ көптеген түрлер сусыз бірнеше күн өмір сүре алады. Ағзаның мұндай күйге түсуі анабиоз деп аталады.
Тірі заттың химиялық құрамы немесе ЭнгельСтің бірінші заңы
1. Ф.Энгельстің еңбектері;
2. Ассимиляция және диссимиляция;
3. Биохимиялық тіршіліктің негізі;
4. Прокариоттар;
5. Эукариоттар;
6. Жануарлар мен өсімдіктер;
7. Тыныс алу және ашу.
Ассимиляция және диссимиляция процесстерінің жиынтығы ағзаның зат алмасуын немесе метоболизм процесін құрайды. Зат алмасу процесінде басты рөл ақуыз-ферменттерге және биохимиялық реакциялардың регуляторларына байланысты. Сонымен қатар, ақуыз қозғалыс, транспррттық, иммунологиялық және энергетикалық қызмет атқарады.
Ақуыз биосинтезі нуклеин қышқылдарының қатысуымен жүреді.
Ақуыз және нуклеин қышқылдарынан басқа, тірі денеде көптеген басқа органикалық қосылыстар бар. Олар липидтар мен көмірсулар. Липидтер мен көмірсулар құрылымдық және знергетикалық функциялар атқарады. Сонымен қатар АТФ. Тірі дененің бейорганикалық затына су жатады.
Энгельс биохимиялық тіршіліктің негізі ретінде ақуыздың рөлін ашып көрсеткен болатын.
Жаңа заман ғалымдары тіршіліктің физиолого-биохимиялық мәнін анықтай отырып, оның негізіне РНК және ДНК-ны да жатқызады.
Ағзаның қасиеттерін білу үшін тұтас ағзаның жеке 1 мүшелерінің ұлпаларын зерттеу қажет. Олар өз кезегінде жасушаға және ядросыз құрылымдарға бөлінеді. Ф.Энгельс форма мені функцияның бірлігі деп анықтады. Барлық тірі ағзаға зат алмасу, көбею, тұқым қуалау, өзгергіштік, қозғалу тән. Эволюциялық даму барысында бұл қасиеттер дамып отырады. Бір жасушалыларда бұл процесс қарапайым. Көп жасушалы ағзада бұл функциялар жеке құрылыстар арқылы орындалады. Ол – құрылыстарға — мушелер жуйесі —> мушелер —> ұлпа -> жасуша —> ядросыз тірі заттар.
Ағзалардың тіршілік әрекетінің тарихи дамуына реактивті функция ерекше орыналады. Реактивті функция — дегеніміз түрлі тітіркендіргіштерге рефлекс түрінде жауап беру қасиеті. Оны жүзеге асырушы жүйке жүйесі.
Тіршілікті зерттей отырып Ф.Энгельс былай деген «тіршілік дегеніміз ақуыздық заттың тіршілік ету тәсілі, оның тіршілік етуінің ең маңызды кезеңі, сыртқы табиғатпен үнемі зат алмасып, отыруы болып табылады. Зат алмасу тоқтағанда тіршілікте тоқтайды, белок бұзылады. Ағзаға қоректік зат үздіксіз түсіп, ол денеге сіңіріледі және одан клетка құралады. Тірі ағзада қалыптасу процесінен басқа ыдырау процессі қатар жүреді.
Жануарлар мен өсімдік жасушасының 3 негізгі айырмашылығы бар:
1. Жануарлардың жасушасында болатын центриоль жоғары
сатыдағы өсімдіктер жасушасында болмайды;
2. Өсімдіктер жасушасында пластидтер болады;
3. Өсімдіктердің жасуша қабығы целлюлозадан тұрады.
Сыртқы ортадан алынатын энергияның түріне байланысты тірі жасушаларды үлкен екі типке бөлуге болады. Бірінші типтің жасушаларын гетеротрофты жасушалар деп атайды. Бұған жататын адам ағзасының және жануарлардың барлык жасушалары.
Гетеротрофтылар — энергияны күрделі заттарды тотықтыру арқылы алады.
Автотрофты немесе фотосинтездеуші жасушалар — жасыл өсімдіктер жасушалары.
Вирустарды құрылысы жағынан жасуша деп есептеуге болмайды. Оларда әдеттегі жасушаларда болатын цитоплазмада органеллалар жоқ. Вирусты орыс ботанигі Д.И.Ивановский 1852 жылы ашты.
7. Биохимиялык процестердің жүйелік ұйымдастыру заңы немесе Берталонфи заңы
1. Тірі жүйенің өзін-өзі жаңарту;
2. Автотрофты ағзалар;
3. Гетеротрофты ағзалар;
4. Жүйелік және регуляторлық факторлар;
5. Ақуыз синтезі;
6. Информацияның тасымалдануы.
Әрбір ағза ашық, біркелкі емес, өзін-өзі жаңартатын, өзін-өзі реттейтін, өзін-өзі дамытатын, өзін-өзі өндіретін активті жүйе. Онда жүріи жатқан үздіксіз биохимиялық процестер озін-өзі жаңарту және өзін-өзі ондіретін жүйеге байланысты. Тірі жүйенің ашық болуы зат алмасу, энергия және қоршаған ортамен информация алмасуында көрініс табады. Тірі жүйенің біркелкі еместігі жүйенің өзгеруімен сипатталады.
Тірі жүйенің өзін-өзі жаңартуы тірі дененін заттарының жойылуына байланысты. Бұл процесс жүйенін, өзін-өзі сақтауын қамтамасыз етеді. Өзін-өзі реттеу тірі дененін өзін-өз сақтауга арналған жағдайлардың қолдауынан корініс тапқан.Тірі жүйенің өзін-өзі дамытуы және өзін-өзі өндіруі табиғи сұрыптаудың әрекетіне байланысты. Ол тірі дененің құрылымдық-функцияналдық ұйымдастырылуын анықтайды.
Тірі денедегі заттардың басқа заттарға айналуы көп сатылы процестерден көрініс тапқан.
Берталонфи заңы — тірі денелердің функционалдық ерекшеліктері туралы.
Людвиг Фон Берталонфи (1901-1972) ағзаны ашық жүйе ретінде қарастырған. Ағзаның тіршілік етуіне қоршаған ортамен зат алмасу және энергия алмасу процестері қажет.
Автотрофты ағзалардың қоректік заттарына бейорганикалық қосылыстар, СО2 аммоний ионы, азот, фосфор қышқылы, калий, кальций, натрий, қосылыстары жатады. Микроэлементтер өте аз мөлшерде қажет. (Н, Мg, Мn, В, Сu, Ln). Автотрофты ағзалардың негзгі тобына жасыл өсімдіктер жатады.
Олар күн энергиясымен тіршілік етеді. Сондықтан оларды фототрофты ағзалар деп атайды. Жасыл өсімдіктермен бірге, оларға көк-жасыл балдырлар және фотосинтездеуші бактериялар жатады. Автотрофты ағзалардың негізгі тобын хемотрофты бактериялар құрайды. Олар энергияны неорганикалық қосылыстардың басқа заттарға айналу процесінде алады.
Гетеротрофты ағзалардың қоректенуіне органикалық қосылыстар қажет. Оларға; ақуыз, май, көмірсу, дәрумендер жатады. Бұл ағзалар автотрофты ағзалар сияқты бейорганикалық қосылыстар, микроэлементтер керек. Гетеротрофты ағзаларға барлык жануарлар, саңырауқұлақтар, микроағзалар жатады.
Гетеротрофты ағзаларға негізгі азот көзі — ақуыз, автотрофтыларға азот қышқылдарының тұздары және аммоний тұздары. Кейбір микроағзалар молекулярлық азотты сіңіреді. Оларға бактериялар, азотбактер, көк-жасыл балдырлар жатады.
Кез-келген ағза сусыз өмір сүре алмайды. Судың жетіспеуі ағзаны өлімге алып келеді. Бірақ көптеген түрлер сусыз бірнеше күн өмір сүре алады. Ағзаның мұндай күйге түсуі анабиоз деп аталады.