Ғылыми зерттеулер бойынша мал азығы құрамында қорытылатын протеин жеткіліксіз болса, сауылатын сүт 10-20% кемиді, әрі 1 центнер сүт алу үшін азық өлшемі 15-18% көп жұмсалады. Жем-шөп құрамын протеинмен толық қамтамасыз ету үшін жемге белогі көп, косындылары араластырған жөн. Сауын сиырларды азықтандырғанда жем қоспасында өсімдік ұны және белок, вигамиң т.б. минералды заттар көп болғаны дұрыс.
Азық құрамындағы клетчатка құрғақ заттың 22-25%-дан аспағаны жөн. Клетчатка мөлшерден көп болса, шөп пен сабан сапасының төмен екендігі байқалады, әрі күрғақ заттың қорытылуын және сиыр сүтін азайтады.
Егер жем-шөпте протеин жетіспейтін болса, қосымша синтетикалық азотты қолданған жөн, синтетикалық азот 25-3096-ға дейінгі қажетті протеинді толықтырады. Әрине, кристалды синтетикалық азотты арнайы нүсқау бойынша, бірнеше тәсілмен пайдаланады: дақылды азықтармен, жем қоспаларымен, сүрлеммен т.б. әдістермен.
Тәулігіне 15-20 кг сүт беретін сиырдың азық құрамында 85-100 г кальций, 60-75 г фосфор, 525-650 мг каротин болғаны жөн. Егер мал азығында фосфор, кальций жетіспейтін болса, онда преципитат (дикальции фосфат), сүйек ұнын, динатрий — фосфат, диаммоний фосфат т.б. минералды заттарды қосады.
Сауын сиыр рационында витаминді азықтардың болғаны жөн. Қыс айларында шөпте, сүрледе, өсімдік ұнында, сэбізде каротин көп болады. Әсіресе сауын сиырды қыс айларында құрамында «Д» витамині бар жем-шөппен қамтамасыз ету қажет. Себебі көптеген мал азықтарында «Д» витамині аздау, ал сауын сиыр сүт өніміне қарай, тәулігіне 8-25 мың мөлшеріндей қажет етеді. Әсіресе азық құрамында жақсы шөп жеткіліксіз болса, Д витамині бар жем-шөп өте қажет. Д витамині дрожжада көп болады, сондықтан оны әр сиырға 7-10 күнде бір рет тәулігіне 0,5-1 килограмнан берген жөн. Жем-шөп құрамындағы әрбір кг құрғақ затта 0,1 мг кобальт, 0,1 мг йод, 8-12 мг мыс, 10-12 мг корғасын және 40-60 мг марганец болуы кажет. [20]
Сауын сиырлардың сүт өнімін арттыруда оларды бұзаулауға дұрыс дайындаған жөн. Ол үшін сиырларды уақытында суалту (50-60 күн бүрын) қажет және суалған кезінде жақсылап азықтандырады.
Сиыр шаруашылығында сауын сиырларды сүтейтудің маңызы зор. Сауын сиырларды мөлшерлеп азықтандыру үшін, оларды азықтандыру класына бөліп, сүт өніміне, тірідей салмағына, сауылу маусымына, жасына және қоңдылығына қарайды. Табындағы сиырларды кластап топқа бөледі. Егер сиырлардың орташа тірідей салмағы, сол табындағы сиырдың тірідей салмағынан 50-100 кг артық болса, онда оларды ең жоғарғы және тірідей салмағы кем болса, төменгі азықтандыру класына жатқызады. Сауын сиырлардың алғашқы 1 -2 ай сауылу кезіңде, сондай-ак, бірінші және екінші рет бұзаулаған сиырлардың азықтандыру класы бір, екі саты жоғары болады. Әр азықтандыру класының жеке рационы болады, Бұл рацион жоспарлы түрде сауылатын сүт мөлшеріне сәйкес келуі шарт. Бір айда рацион құрамын екі рет ауыстырады.
Сауын сиыр рационын жасау үшін, олардың жасына, өніміне қарайды, әрі шаруашылыктағы жем-шөпті үнемді жұмсау мақсатымен, жем-шөптің агрохимиялық және мал дәрігерлік лабораторияларда сапасын зерттейді.
В.А. Вернигор, Б.А. Гайворонский, К.У. Хван, М.К. Шамринов зерттеулері бойынша, қазіргі уақытта Солтүстік Қазақстан обылысының шаруашылықтарында сауын сиырлар сүрлеммен және жеммен көбірек азықтандырылады. Соның салларынан сүтті сиырларға протеин 15-20, қант 35-40 және Д витамині 50% жетіспейді. Сондықтан осы жетіспейтін заттарды толықтыру үшін, рацион құрамын өзгерту керек. Ол үшін пішіндеме дайындаудың маңызы зор. Солтүстік Қазақстан ғылыми-зерттеу мал-шаруашылығы институтының зерттеуі бойынша сауын сиырларға пішівдеме көп берілетіндіктен, барлық жем-шөптің 16% жұмсалса, ал сүрлемді көбірек бергенде жем-шөп көп шығын болған. Әсіресе, қырдың қызыл сиырларына пішіндеме мен жем көбірек берілсе, азық құрамындағы углевод тез қорытылады, әрі организмі азотты заттарды толық сіңіреді. Әсіресе пішіндемені сауын сиырға бергенде, организм кальцийді, фосфорды жақсы сіңірген. Кейбір ғалымдардың зерттеулері бойынша азық құрамында 45% дейін пішіндеме болғаны жөн. Жаз айларында сауын сиырларды жайлымда бақса, сүт өнімі көбейіп, оны өсіруге қаржы аз жұмсалады. Солтүстіктегі облыстардың шаруашылыктарында жазғы жайылым онша көп емес, сондықтан көп жылдық шөптерден екпе жайылым ұйымдастырудың және жазда көк шөп дайындаудың маңызы зор.