Ұлттық және дінй салалардағы құқықтармен бостандықтар және олардың кепілдіктері : “Біз, ортақ тарихи тағдыр біріктірген Қазақстан халқы” деген конституциялық тұжырымен айшықталған- көп ұлтты, саясии алуан түрлі және көп конфессияланған қазақстандық қоғамдағы адам жағдайына бейнелейді ұлттық, партиялық немесе діни болмысты анықтау – ол адамның өз-өзіне іштей ұқсастыруының нәтижесі. Мысалы, төл құжат жеке басты куәләндыратын және Қазақстан Республикасының азаматтығын анықтаитын басты құжат болып табылады. Төл құжатта азаматтың ұлтты оның иесінің еркі бойынша көрсетіледі. Әркім өзінің қай ұлттқа, қай партияға жіне қай дінге жататынын өзі анықтауға және оны көрсету көрсетпеуге хақылы. әркімнің ана тілімен төл мәдиниетін пайдалануға, қарым-қатынас, тәрбие және шығармашылық тілін еркін таңдап алуға құқығы бар. [11]
Дегенмен, ұлттық белгін жеке адамның заң мәртебесімен алу ұлттаралық қатынас сияқты аса маңызды саладағы оның рөлін төмендету емес. Тіл мен дінің қызымет етуі, өз мәдениетін толық қанды пайдалану, ұлттық және рулық болмысындағы белгілер боиынша кемсітушілікпен күрес мәселелері мемлекетте қолданылатын заңдармен егжей – тегжейлі реттелген, ұлттық-мәдени орталықтары және Республика Президенті жанындағы Қазақстан халықтары Ассамблеясы, сондай ақ әртүрлі қоғамдық бірлестікткһерді қоса алғанда мемлекеттік органдардың тұрақты назарында.
Қазақстан Республикасында мемлекеттік тіл- қазақ тілі онымен қоса мемлекеттік ұйымдарда жергілікті басқару оргындарында орыс тілі ресми түрде қазақ тілімен тең қолданылады. Тілдердің өмір сүруінің құқықтық негіздері, оларды зерделеумен дамыту, мемлекеттің өз ауқымында қолданылатын тілдердің бәріне бірдей құрмет сезімін қамтамасыз ету үшін қолайлы жағдай жасау міндеттері “Қазақстан Республикасындағы тіл туралы” 1997 жылғы 11 шілдеде қабылданған заңмен белгіленген және ынталандырады.
Қазақстан Республикасы аумағында заңды түрде тұратын әрбір адамның, заңда арнайы көрсетілгеннен басқа реттерде, оның аумағында еркін жүріп тұруға және тұрғылықты елді мекенді өз қалауы бойынша таңдап алуға, республикадан тыс жерлерге кетуіне, республика азаматтарының кедергісіз қайтып оралуына құқығы бар.
Шетел азаматтары және азаматтығы жоқ адамдар, Қазақстан Республикасының азаматтары сияқты, республика аумағында еркін жүріп-тұруға және өздеріне тұрғылықты мекенді қалауынша таңдауға құқылы. Алайда, оларға белгілі бір тиісті шектеулер нормативтік кесімдермен белгіленген.
Қазақстанда тұрғылықты мекенді өз қалауынша таңдау еркіндігін шектеудің ұзақ жылдар бойғы бір нысаны – тіркеу институты болып келеді, яғни қайсы бір аумақта тұру үшін арнайы рұқсат алу қажеттігі.
Қазақстан Республикасы Министірлер Кабинетінің 1993 жылғы 5 сәуірдегі қаулысымен бекітілген төлқұжат жүйесі жөніндегі ереже жаңа институтты – азаматтарды тіркеу институын енгізді. Азаматтар тұрғылықты тұратын жеріне және уақытша келген жеріне міндетті түрде тіркелуі тиіс. Тіркеудің ішкі істер оргындары жүргізед.
Біздің елдің азамакттардың ккеліп мекендеген және тұрғылықты жерін тіркеу, олардың тұрғын үйді немесе бөлмені иеленуі меншігін растайтын не тұрған бөлмені пайдалануға, оның ішінде жалдану және жалгерлік шарт бойынша пайдалануға алғандығын куәландыратын, сондай-ақ Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген өзге де негіздер бойынша тұрғын бөлмеге ккіру құқығын растайтын құжаттар негізінде жүзеге асырылады