Белгілер мен қысқартулар
ҚР – Қазақстан Республикасы
ХАС – Халықаралық аудит стандарты
ТМД – Тәуелсіз мемлекеттер достастығы
Нормативтік сілтемелер
1.ӘН ОҚМУ 7.14 – 2010 Әдістемелік нұсқау. Курстық жобалау, мазмұны, тақырыптары, құрылымы, жетекшілік ету, рәсімдеу, белгілеу және курстық жобаны қорғау
2.Қазақстан Республикасының Заңы Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілік туралы Жариялануы: «Егемен Қазақстан» 2007ж. 12 наурыз
№ 63-64
3.Ұлттық қаржылық есептіліктің №2 стандартын бекіту туралы Қазақстан Республикасының Қаржы министрінің 2007 жылғы 21 маусымындағы №217 Бұйрығы
4.Бухгалтерлік есепті жүргізу ережесін бекіту туралы Қазақстан Республикасының Қаржы Министрлігінің 2007 жылғы 22 маусымдағы № 221 Бұйрығы
5. Бухгалтерлік есеп шоттарының үлгілік жоспарын бекіту туралы Қазақстан Республикасының Қаржы министрінің 2007 жылғы 23 мамырдағы №185 бұйрығы.
Анықтамалар
Аудит – заңды тұлғалардың қаржылық қорытынды есебіне оның дұрыстығы мен әділдігі туралы пікір білдіру мақсатында заңымен белгіленген талаптарға сай тексеру жүргізу
Аудит стандарттары – аудитке қойылатын бірыңғай талаптарды белгілеуші және аудит өткізу принциптері мен тәртібін айқындаушы нормативтік құжаттар.
Бақылау процедуралары – субъектінің нақтылы міндеттерін орындау үшін оның басшылығы бақылау ортасына қосымша белгілеген процедуралар мен саясат.
Талдамалық (аналитикалық) процедуралар – елеулі коэффициенттерді және басқа релеванттық ақпараттардан аумалы немесе болжанған сомалардан ауытқитын өзгерістермен өзара байланыстарды келешек зерттеулер мен қоса тенденцияларды талдаудан тұрады.
Мазмұны
Аннотация
Нормативтік сілтемелер
Белгілер мен қысқартулар
Анықтамалар
Кіріспе………………………………………………………………………………………………………..9
1. Аналитикалық және аудиторплық процедураларының мәні және
қажеттілігі
1.1 Аналитикалық және процедураның жіктелуі………………………………………….10
1.2. Аналитикалық процедуралар арқылы аудиттің дәлелдер алу процесі……..14
2. Аудиттің қорытынды кезіндегі аналитикалық процедуралар
2.1 Аудиттің талдаматы процедуралары………………………………………………………22
2.2 Аудиторлық қорытынды жасау………………………………………………………………26
Қорытынды………………………………………………………………………………………………….31 
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі………………………………………………………………….33
Кіріспе
Қаржылық есептіліктің бекітіліуіне байланысты аудитордың процедураға деген сенімі айқындалмау тәуекелін төмендету үшін деталдық тестілеу, аналитикалық процедуралар немесе олардың тіркесуі арқылы негізделуі мүмкін. Аналитикалық процедураларды қолдану және қолайлылығына қажетті ақпараттарды алу үшін аудитор клиенттің басшылығынан сұрауға тиіс. Аудитор олардың тиісті дайындығына сенімді болғанда клиентпен дайындалған аналитикалық мәліметтерді қолдану тиімдірек болады.
Аналитикалық процедуралар ұйымның іскерлік белсенділік деңгейін анықтауға, ұйым есептілігінде алдын ала ниеттелінген қателер аумағын, оның болашақтағы функционалдық перспективасын бағалау, аудиттің негізгі сатысында мәндік процедуралар тестілеуін қысқартуларын анықтауға көмектеседі.
Жоспарлы талдау аудиторға тексерудің көлемін, өзіндік ерекшелігін, мерзімін, сипатын дұрыс анықтауға көмектеседі. Көптеген жағдайларда жаппай тексерулер мен терең әдістерді қолданудан гөрі талдамалы процедураларды пайдалану әлдеқайда тиімдірек. Мысалы, дебиторлық берешектер мен өткізу мөлшерінің арақатынасын талдау контрагенттердің кезікпелі (қарама-қарсы) тексеруінен кері әлдеқайда қарапайым әрі арзан тәсілдермен жүзеге асырылады.
Курстық жұмыстың тақырыбын ашу мақсатында келесідей міндеттер қойылды:
- Аналитикалық және процедураның жіктелуі
- Аналитикалық процедуралар арқылы аудиттің дәлелдер алу процесі
- Аналитикалық процедуралардың тапсырмаларын және қорынтындыларының сенімді деңгейін көрсету.
Бұл процедураларды жүзеге асыру үшін түрлі тәсілдерді қолданады: статистикалық әдістерді қолдана отырып жай салыстырудан күрделі талдауға дейін. Аналитикалық процедуралар біріккен қаржылық есеп, құрамдалған бөліктердің еншілес кәсіпорындар, құрылымдық бөлімшелер немесе сегменттер қаржылық есептілігіне қолданылуы мүмкін.
Аналитикалық процедуралар келесі мақсаттарда қолданылады:
a) Сипатын, мерзімін және басқа да процедураларды жоспарлауға аудиторға көмек үшін;
в) Мәндік тестілеуге қарағанда,олардың пайдаланылуы тиімді болған кезде бар болуына байланысты процедуралар;
с) Аудитттің соңғы сатысында қаржылық есептіліктің жалпы көрінісі ретінде.
Курстық жұмысты орындау барысында келесідей Отандық және шетелдік ғалымдардың еңбектері пайдаланды: Ажибаева З.Н, Абленов Д.О, Аренс Э.А., Дүйсенбаева З.К, Ержанова С.М.
1 Аналитикалық және аудиторплық процедураларының мәні және қажеттілігі.
1.1 Аналитикалық және процедураның жіктелуі.
Аналитикалық процедуралар – бұл маңызды коэффициенттердің және тенденциялардың талдауы, келесі өзгерістерді және байланыстарды енгізе отырып қолданылады.
Аналитикалық процедуралар клиенттің салыстырмалықаржылық ақпараттарын қарастырып енгізеді:
Алдыңғы кезеңдерге салыстырмалы ақпараттармен;
Клиент қызметінің күтілген қорытындыларымен сметалармен немесе болжаулармен, сонымен қатар аудитордың болжауларымен
Сала бойынша іспеттес ақпараттармен;
Аналитикалық процедуралар өзара байланыстарды қарауды енгізеді
Клиенттің тәжірибесіне негізделген мысалы, жалпы табыстың пайыздық арақатынасы болжауға сай келетін қаржылық ақпараттар элементтері арасында;
Қаржылық ақпарат және қаржылық емес ақпараттар сипаты арасында(мысалы, еңбекақы шығындарына және жұмысшылар саны).
Бұл процедураларды жүзеге асыру үшін түрлі тәсілдерді қолданады: статистикалық әдістерді қолдана отырып жай салыстырудан күрделі талдауға дейін. Аналитикалық процедуралар біріккен қаржылық есеп, құрамдалған бөліктердің еншілес кәсіпорындар, құрылымдық бөлімшелер немесе сегменттер қаржылық есептілігіне қолданылуы мүмкін.
Аналитикалық процедуралар келесі мақсаттарда қолданылады:
a) Сипатын, мерзімін және басқа да процедураларды жоспарлауға аудиторға көмек үшін;
в) Мәндік тестілеуге қарағанда,олардың пайдаланылуы тиімді болған кезде бар болуына байланысты процедуралар;
с) Аудитттің соңғы сатысында қаржылық есептіліктің жалпы көрінісі ретінде.
Кәсіпті түсіну және әлеуетті тәуекелді анықтау үшін жоспарлау сатысында аудиторға аналитикалық процедураларды қолдануы керек. Аудитордың хабары жоқ, және сипатын, мерзімін және басқа да процедуралардың көлемін анықтауға көмектесетін аналитикалық процедураларды қолдану кәсіптің аспектілеріне бағыттауы мүмкін. Аналитикалық процедураларда аудиторлық жоспарлау кезінде қаржылық сонымен қатар қаржылық емес ақпараттар іске қосылған.
Қаржылық есептіліктің бекітіліуіне байланысты аудитордың процедураға деген сенімі айқындалмау тәуекелін төмендету үшін деталдық тестілеу, аналитикалық процедуралар немесе олардың тіркесуі арқылы негізделуі мүмкін. Аналитикалық процедураларды қолдану және қолайлылығына қажетті ақпараттарды алу үшін аудитор клиенттің басшылығынан сұрауға тиіс. Аудитор олардың тиісті дайындығына сенімді болғанда клиентпен дайындалған аналитикалық мәліметтерді қолдану тиімдірек болады.
Аудитор аналитикалық процедураларды лайықты процедуралар секілді орындауға ниеттенген болса, ол келесі әсер ету факторларын қарастыруы қажет:
Аналитикалық процедуралардың тапсырмаларын және қорытындыларды сенімді деңгейі;
Клиенттің мінездемесіақпараттың бөлінуі мүмкін болатынға дейінгі деңгейі;
Қаржылық сипаттағысмета немесе болжаулар, сонымен қатар қаржылық емес сипаттағыөндірілген немесе бұйымдардың бірліктері саны ақпараттардың саны;
Ақпараттардың сенімділігі сметалардың жеткілікті мұқияттылықпен құралғандығын растау;
Ақпараттың релеванттылығы сметалардың күтілген қорытындылар негізінде жасалғандығын білу;
Ақпараттың қайнар көзі клиенттен тәуелсіз қайнар көзі ішкі қайнар көзіне қарағанда сенімдірек;
Ақпараттардың салыстырмалылығы салалар бойынша клиент мәліметтерімен салыстырылған мәліметтер;
Алдыңғы аудиторлар кезінде алынған білімі, бухгалтерлік есеп жүйесін және ішкі бақылауды түсіну, сонымен қатар алдыңғы кезеңдерде бухгалтерлік түзетулерді енгізу үшін себеп болған мәселелер түрлері [1].
Қорытындылау кезінде немесе аудит соңында шешімді қалыптастыруға қатысты аудитормен кәсіптік білімі жалпы түрде қаржылық есептілік сай келетіндігіне аудитор аналитикалық процедураларды қолдануы қажет. Осындай процедуралар нәтижесі бойынша қабылданған шешімдер қаржылық есептілік элементтері аудиті шешімдерін растауға қажет, сонымен қатар қаржылық есептіліктің парасаттылығына қатысты жалпы қорытынды шығаруға қажет болып табылады.
Аналитикалық процедуралар қорытындысына аудитордың сенімділік деңгейі келесі факторларға тәуелді:
а)Тартылған мақалалардың болуы, егер ТМҚ сальдосы нақты болса, аудитор тек аналитикалық процедураларға ғана сенім білдірмеуі керек. Аудитор кірістер мен шығыстардың жеке мақалалары бойынша егер, олар нақты болмаған жағдайда тек аналитикалық процедураларға ғана сенеді.
в) Басқа да аудиторлық процедуралар алуға байланысты шоттарды жабуға шолуларды жүргізу мүмкіндігімен орындалатын түрлі процедуралар. Төлем мерзімі бойынша сатып алушылар шоттарын анықтауға аналитикалық процедуралардың қорытындыларын қолдану кезінде туындаған сауалдар ақша қаражаттарынынң түсуін растайтын шолулар;
с)Аналитикалық процедуралардың қортындысымен күтілуі болжанатын нақтылық аудитор,ғылыми зерттеулер немесе жарнама шығындары салыстыруларына қарағанда, жалпы табыс коэффициенттерін салыстырумен;
д) Бөлінбейтін тәуекел және бақылау тәуекел бағалауы, егер әлсіз сатып алу тапсырыстарын өңдеу жүйесіне ішкі бақылау, және сонымен, бақылау тәуекелі жоғары, аналитикалық процедуралар емес, мәндік сыныптар операцияларын және шоттар қалдығын алуға шоттар бойынша шешімдерді қалыптастыруға сенімдірек.
Аудиторға бақылау тестілеуі сұрақтарын қарастыруы қажет. Егер, ондай бақылау тиімді болса, аудитор ақпараттың сенімділігіне және аналитикалық процедура қортындыларына сенімді болады.
Аудиторлық тексеру барысында аудиторлармен жинақталып талданған аудиторлық қорытынды жасауға мүмкіндік беретін ақпарат аудиторлық дәлелдеулер деп аталады.
Қаржылық есептілік туралы өзінің тұжырымдамасымен негізделуге аудитор арнайы кешенді тестілеу немесе аудиторлық процедуралар арқылы жеткілікті аудиторлық айғақтарды жинқтай алады:
Бақылау немесе хаттауға қатысу;
Шаруашылық немесе бухгалтерлік операцияларды орындалуына бақылау жасау;
- Ауызша сауал;
- Жазбаша растауларды алу;
- Үшінші тұлғадан клиентпен алынған құжаттарды тексеру;
- Клиентпен ұйымдастырылып дайындалған құжаттарды тексеру;
- Арифметикалық есептерді тексеру;
- Талдау.