Әскери психологияның методологиялық негіздері.
Ғылыми әдістемесі – бұл, ең алдымен, зерттелетін құбылыстың стратегиясын анықтайтын дүниетанымдық ұсттанымы, әдістерді талдау, теорияны қалыптастыру. Әскери психологияның әдістемелік негізін философиялық, экономикалық, әлеуметтік-саяси ілімдердің бірлігі құрайды. Әскери психология үшін маңызды әдістемелік орынға материя алғашқы ой, сана, психика екінші, яғни материядан туындаған деген философияның негізгі сұрағын материалистік тұрғыдан шешу ие болады.
Философияның негізгі сұрағының екінші жағы болып біздің санамыздың қоршаған әлемге қатынасы туралы сұрақ табылады. Диалектикалық материализм материалдық әлемнің танымын ғылыми негіздейді; адамзат санасы объективті шындықты дұрыс тануға және қайта қалыптастыруға қабілетті. Онда адамның өзін де, санасы мен психикасын да тануға болады.
Тұлғаның және ұжымының психологиясын зерттеудің негізінде табиғатты және қоғамдық қозғалыстар мен дамулар туралы материалистік диалектиканың жағдайы жатыр. Басқа құбылыстар сияқты песихикада да үнемі дамиды. Дамуды филогенез (яғни адам мен адамзаттың тарихи дамуы) және онтогенез (жеке адамның немесе нақты ұжымның дамуы) жоспарында қарастыруға болады. Бұл жағдай оқытушыны педагогикалық сенімге, адамды тәрбиелеу мен қайта тәрбиелеу мүмкіндігіне сенуге, оң қасиеттерін қалыптастырып, терістерін жеңуге шақырады.
Әскери психология, сандық өзгерістердің сапалыға ауысуы заңына сүйене отырып, жауынгердің жеке дамуы жеке психикалық процестер мен қасиеттердің толығымен сапалы өзгерістерге ауысу арқылы жүзеге асырылуын білдіреді. Бұл төменгі және жоғарғы сынып оқушылырдың білімін, дағдыларын, икемдерін, шеберліктерін, моральді-саяси, ерікті және басқа қасиеттерін, сондай-ақ жаңадан әскерге шақырылған, және әскерден босатылған жауынгерлердің қасиеттерін салыстыру кезінде көрініс алады.
Бірлікпен қарама-қарсы күрестер заңы оқытушыға оқушының жеке басының даму себептері мен өздерін дұрыс түсінуге көмектеседі. Ол күрес пен қарама-қайшылықты шешу арқылы жүзеге асырылады: Оқу қиындықтары, әскери қызметтерінің ауыртпалықтары.
Жастардың психологиясын зерттей отырып, оқытушылар терістеу заңының әрекеттерін ескереді. Тұлғаның дамуы – күрделі, көпжақты процес, оның негізінде адамның жаңа сапалары қалыптасады.
Әскери психология тарихи материализмге де сүйенеді және ең алдымен барлық қоғамдық қатынастардың жиынтығы ретінде адамның жаратылысын түсінуге негізделеді.
Әлеуметтік орта – бұл қоғам ұжым – ол тұлғаны, оның рухани, ішкі әлемін қалыптастырады. Яғни оқытушы жауынгер мен оқушының өмір сүріп дамиттын әлеуметтік жағдайларды, олардың басқы адамдармен байланысын ескерту қажет. Диалектикалық және тарихи материализмге сүйене отырып, әскери психологи өзінің әдістемелік принциптерін қалыптастырады:
-детерминизм принципі (психологиялық құбылыстардың себепті байланысы);
-психиканың даму принципі (тұлғаның);
-сана мен қызметінің бірлігі принципі;
-психикалық тұтастылық және тұлғаның жанасу принципі;
-сыртқы әсері мен бірлігінің принципі.
Бұл принциптердің бірлігі әскери психологияда тұлғаны, ұжым мен қызметті зерттеуге тұрғылық әлеуметтік-қызметтік жанасу да көрініс табады.
- Әскери психологияның әскери-теориялық негіздері.
Әскери психалогияның әскери-теориялық негіздерін қазіргі заманға тән соғыстың сипаты мен ерекшеліктері туралы, ұрыс алаңындағы адамның жеңіліске жетудегі ролі туралы әскери ғылым мен әскери докторинаның жағдайы құрайды. Жауынгерлердің моральді- жігерлік қасиеттері мен ұрысқа дайындық деңгейі мен ұрыстың нәтежесі, күшті техника мен қарауды пайдалану тиімділігі, соғыстың барысы тәуелді болады. Адамның соғыстағы ролін мойындау Қарулы Күштердің моральді-соғыстық әлуметін нығайтудың көп деген мәселелерін шешудегі әскери психалогианың маңыздылығын анықтайды.
Жаңа техника өз күш-қуаттылығымен моральді басымдылық психологиалық факторын тудырады. Ол жауынгердің әрекеттерінің ерекшеліктеріне, психикасына әсер етеді. Мұның бәрі әскери психологиалық ғылымның маңыздылығын күшейтеді.
Қазіргі заманға тән ұрыс жағдайында болашақ жауынгерлерді белсенді әрекеттерге психологиялық дайындау мектептегі АӘД дәрісін беру процесінде басталуы керек осыған байланысты әскери псхология әскери шеберлікті қалыптастырудың, қазіргі заманға тән ұрыспен ұрыс техникалары туралы жауынгерлерде дұрыс көз қарас туғызудың, шыдамдылық, беріктілік, төзімділік, эмециялық табандылық, өзін құрбан етуге дайын болу сиақты моральді-жігерлік қасиеттерді жетілдірудің жолдары мен тәсілдерін жасайды.
Бұл жағдай әскери қызыметке жастарды дайындаушы АӘД оқытушсы үшін белгіленген ұстаныс болып табылады.