Кречмер, Шелдон ұсынған типологиялар.
Антропологтар мен психиатрлар жүргізген зерттеулерде адамдардың дене құрылыстары мен мінез-құлықтарының байланысы бар сияқтылығына көңіл аудара бастады.
XIX-XX ғғ. Аралығында дене құрылысы мен темперамент көрсеткіштері арасында байланыс бар деген концепцияны Италия, Франция, Германия ғалымдарының ішінде (А. Дж. Джиованни, Л.Л.Ростан, Г.Г.Карус) орын алды. Бұл пікірлерді жүйеге келтіргендердің ішінде өз зерттеулерімен Клода Сиго көзге түсті. Өткен ғасырдың 20-шы жылдары ол адамдар типологиясын жасап, адамның психозға ұшырауы ол өмір сүретін орта мен табиғи икемділігіне байланысты деген пікір айтты.
К.Сиго және басқа ғалымдардың физикалық пен психикалықтың байланыстылығы зерттеушілердің көзқарастары қазіргі кезде кең тараған конституционалдық типологияларды жасауға негіз болды.
ХІХ ғасырдың аяғынан бастап көптеген зерттеулерде адамның дене құрылысы мен оның психологиялық ерекшеліктерінің бір-бірімен байланысы бар ма, немесе ешқандай байланыс жоқ па, деген сұрақ көптеген психологтарды толғандырды. Ұлы адамдардың өмірін биографиялық зерттеу жүргізген жазушылар мен физиологиялық, антропологиялық зерттеулер жүргізген ғалымдар адамдардың интеллектуалдық қабілетіне оның дене құрылысы, ми сауытының көлемі және басқа физикалық көрсеткіштерінің әсерін анықтағысы келді. Көптеген жазушылар мен кейбір ғалымдар адамның бойы мен ойы, ерекше дарындылығы байланысты деп есептейді. Ерекше дарын адамдардың бойы кішкентай немесе өте ұзын болғанын дәлел ретінде келтіретіндер бар (Суворов, Наполеон, Чайковский, скульптор Наурызбаев – шағын денелі, ал Петр І өте биік бойлы болғанын дәлел ретінде келтіреді. Дегенмен бұл жағдай тек жеке фактілерден ары кетпейді. Өйткені ғұлама ғалымдардың және басқа бағытта ерекше дарындылық көрсетушілердің бойы амплитудасы ортадан ауқымды айырмашылықтармен сипатталады.
Дене құрылысы мен психиканың байланыстылығы бойынша жүргізілген зерттеулерді 1960 жылдары Айзенк бір жүйеге келтірген. Ол өз еңбегінде конституцаоналдық зерттеулердің ғылыми бағалы екенін атай отырып, ол байланыстың ақиқатта сирегірек болатынын атап өткен. Дегенмен жеке тұлғаның физикалық және психикалық жақтарының байланысын зерттеу жеке тұлға құпияларын ашуға өз үлесін қосты. Осыдан бастап типологиялық зерттеулер ғылыми зерттеулердің бір түрі ретінде қалыптасты.
Типология – грек тілінде typos – таңба, форма, қалып, үлгі деген мағынаны береді және логия. Психологияда типология деген ұғымды пайдаланғанда оны таным процесінің, ғылыми зерттеудің бір түрі және әдісі ретінде пайдаланады. Мұндай зерттеудің негізінде берілген бүтін жүйелерді бөліктеріне талдап, оның құрамды бөліктерін тауып, ұқсас қасиеттері бойынша қайта топтастыру арқылы жаңа моделді жасау жатады. Ол жаңа модель болмыстан алынған емес, идеалды түрде жасалған модел болып табылады.
Модель жасау – эксперименталдық зерттеудің нәтижесі. Зерттеу нәтижесінде жасалған тип – ақиқаттан алынған бір көрініс емес, ол өте күрделі ғылыми зерттеудің нәтижесі, ой қорытындысы, талдау мен топтастыру нәтижесі. Типологиялық зерттеу барысында көптеген объектілерді (жеке тұлғаларды) зерттеу нәтижесі бойынша олардың ішінен ұқсас көрсеткіштері анықталып, сол көрсеткіштер бойынша типтің мінездемесі құрылады. Ал кейінгі жүргізілген зерттеулерде осы жасалған үлгіге көптеген көрсеткіштері бойынша ұқсас объектілер, жеке тұлғалар осы типтің өкілі ретінде анықталады. Сондықтан типологиялық зерттеулер күрделі, өте көп уақытты талап ететін зерттеулерге жатады.