ТОҒЫЗ ТОҢҚЫЛДАҚ, БІР ШЫҢҚЫЛДАҚ
Ертеде тоғыз Тоңқылдақ, бір Шыңқылдақ болыпты. Тоғыз Тоңқылдақ бір күнде тоғыз арба істейді, бір Шыңқылдақ бір күнде тоғыз арба істейді.
– Япырмай, біз тоғызымыз бір тоғыз арба істейміз, жалғыз Шыңқылдақ бір тоғыз арба істейді, осы Шыңқылдақтың арбасын қиратайық, – деп, арбасын балталап, сындырып тастады. Шыңқылдақ арбасын жағып, қапқа салып алып келіп, бір ауылға келді. Сонсын әлгі ауыл қаптағыңды көрсет, – дейді.
– Жоқ, көрсетпеймін, көрсеңдер, көмір болып кетеді, – дейді. – Бірақ көрсетейін, көмір болып кетсе, алтын менен күміс берсеңдер, – дейді.
– Жарайды, береміз, – деп, көреді. Көрсе, көмір, сонсұн бір қап алтын менен күміс алады. Оны үйіне алып келді. Тоғыз Тоңқылдақ айтты:
– Бұны қайдан әкелдің? – деді.
– Жалғанда көмір бұл екен, мына жақтағы ел бір қап көмірге бір қап алтын береді екен дейді. Сонсұн тоғыз Тоңқылдақ арбаларын қиратып, жағып, қапқа салып әкеледі. Алтын менен күміс беріп, көмір алатындарың бар ма? – дейді.
– Өзің не оттап жүрсің? – деп, ұрып қоя береді.
– Әй, бәлем, Шыңқылдақтың бұзауын өлтірейік, – деп, үйіне келіп, Шыңқылдақтың бұзауын балталап өлтірді. Тағы да Шыңқылдақ бұзауын сойып жатыр еді, алты ақ бас атан келді. Алты ақ бас атанның басына қанды жағып жіберді. Сонсұн бір кісі келді.
– Әй, адам, алты ақ бас атанды көрдің бе?
– Жоқ, көргем жоқ. Менің бір алты қызыл бас атаным көрінсе, айдап жібере сал, – дейді. Әлгі кісі алты қызыл бас атанды көрдік [деп], Шыңқылдаққа айдап кеп берді. Шыңқылдақ түйені үйге айдап келді. Тағы да тоғыз Тоңқылдақ:
– Түйені кім берді? – дейді.
– Жалғанда өлген бұзау бұл екен. Мына жақтағы ел өлген бұзауға түйе береді екен, – дейді. Тоғыз Тоңқылдақ бұзауларын балталап, арбаға салып, бір ауылға алып келеді.
– Әй, өлген бұзауға түйе беретіндерің бар ма? – дейді.
– Не сандалып жүрсің? Өлген бұзауға кісі түйе бере ме екен? – дейді.
Қайтып тағы үйіне келді.
Әй, Шыңқылдақтың шешесін өлтіріпті. Тағы Шыңқылдақ өлген шешесін киіндіріп, түйеге мініп, шешесін алдына алып келе жатыр еді бір ауылға, әлгі ауылдың қыздары «келіншек келеді» деп, жүгіріп келе жатыр еді.
– Ой, қыздар, әрі жүр, түйем жығып кетеді, – депті. Ол қыздар тыңдамай келе жатыр еді, түйенің шабынан бізін пісіп алды, түйе тулап, әлгі «келіншек» жығылып қалды.
– Айтса, болмайсың, – деп, ауылының ақсақалдарына келіп айтады.
– Ауылдың қыздары келіп, түйемді үркітіп, келіншегім өліп қалды. Маған қатын беріңдер, – дейді. Сонсұн ақсақалдар орнына бір қыз беріпті. Ол қызды үйіне алып келеді.
Сонсұн тоғыз Тоңқылдақ сұрайды.
– Сен қатынды қайдан әкелдің? – дейді.
– Жалғанда өлген кемпір бұл екен, – деп айтыпты, тоғыз Тоңқылдақ барып, шешесін өлтіріп, арбаға салып алып:
– Әй, өлген кемпірге қыз беретіндерің бар ма? – депті.
– Не сандалып жүрсің? Өлген кемпірге кісі қыз бере ме екен? – депті.
Ұрып жіберіпті. Сонсұн үйіне келіп, бәрі – тоғыз Тоңқылдақ келіп, Шыңқылдақты бір бәйтерекке әкеп, таңып тастайды. Енді өртейміз деп, отқа кетіпті. Сонсұн Шыңқылдақ жан-жағына қараса, бір кісі қой айдап келе жатыр екен, әлгі кісіні шақырды. Ол кісі келді.
– Әй, жылдам шешіп жібер, екеуміз жолдас болайық, – дейді. Шыңқылдақты шешіп жіберді. Екеуі келіп, судың жағасына келіп отыр еді, тоғыз Тоңқылдақ іздеп келе жатыр екен, Шыңқылдақ қашып кетті. Тоғыз Тоңқылдақ келіп сұрады.
– Бір кісі көрдің бе? – деді.
– Көрдім, – деді. – Осы судың ішіне түсіп кетті, – деді. Бағана біреуі суға секіріп, төбесі ғана көрініп кетіп бара жатыр еді.
– Ойбай, анау өстіп ұстай алмай жүр, – деп, біреуі түсті. – Ортасына бармай жүр, деп, бәрі де түсіп, өлді. Сөйтіп, Шыңқылдақ қулығын өткізген дейім.