Екі қаз, бір бақа
Ертегі заманда екі қаз су таба алмай жүріп, ыстық шілденің күнінде бір көлшікке келіп қонады. Ол көлшікті көптен бері мекен етіп жүрген бір бақа бар еді. Екі қазды қорқылдап жолатпай, көлшігін қызғанып, екі қазға су ішкізбеді. Екі қаз жалынды. Жалынса да бақа:
– Бұл азғана көлшік құрып таусылады, сіздер ұшып кетесіздер, мен бишара қанат, құйрығым жоқ, қайда барамын, – дейді. Қаздар айтады:
– Әгер де осы көлшік құрыса, сізді біз алып ұшып, бір жақсы көлге жеткізелік, – дейді. Бақа қабылдап, үшеуі шарттасып, бір жүре береді. Күндерде бір күн азғана көл суалып, қалған суы сасып кетеді. Екі қаз уәде бойынша бақаға: «Кетелі, бір жақсы суға жетелі», – дейді. Мұны бақа мақұлдады. Бір құлаштай ұзын ағашты алып келіп, бақаға дәл ортасынан тістетіп:
– Аузыңды ашпа, жағыңды қарастырып тұра бер, – деді. Екі қаз ағаштың екі шетінен аяғымен мықтап ұстап, бақаны аспанға алып ұшты. Бақа көктің үстіне шыққанға көтеріліп, көңілі өсіп, жердегі бақалардан өзін жоғары дәрежелі деп мастанды. Сөйтіп, аспанда бара жатып, бір үлкен шаһардың үстіне келіп еді, шаһар халқы көкке қарап қайран қалды:
– Бұл не зат? – деп. Біреулер: «Қасиетті бақа» деді. Біреулер: «Бақа емес басқа зат», – деді. Жұрттың сарынын естіген соң, бақа мақтанып: «Атымды айтпай, білдірмей кеткенім болмас», – деп, таңқалып тұрған елге.
– Мен – бақамын! – деп, аузын ашқанда ағаштан босап, жерге қарай құлдилап шыр айналып, сүзе соғып, далбаңдап келіп ат базардың ортасына тарс етіп түскенде, жарыстырып базарға салып жүрген аттар бақаның белін басып, өлтіріп кетті. Екі қаз: «ақымаққа жақсылық етіп болмас!» – деп, өз бетімен ұшып кете берді. Міне, бәз бір азаматтар, бақаға ұқсас елінен жоғары дәреже көрсе, менмендік пікір алады, өзінен басқаны пәс тұтады. Ол асылық, ол адамды надандыққа ұшыратады. Түбінде бақа құсап, дұшпанның аяғының астына түседі.
Бұл туралы Абай айтты деген бір сөз дәлел еді:
Жамандар істемейді әділ еңбек,
Ұрлық, қулық қылғанға қағар күлмек.
Арамдықтан жамандық таппай қалмас,
Мың күн тұрса, бір күні сынар шөлмек.