. Араб тіл білімі. Махмұд Қашқаридың«Диуани лұғат ит түрік» еңбегі
Хадис – ислам дінінде Құран Кәрімнен кейінгі екінші орында тұрған қасиетті сөздер жиынтығы. Бұған тұтастай алғанда, Мұхаммед пайғамбарымыздың көзі тірісінде айтқан діни-философиялық өсиеттер мен тұжырымдары негіз болған. Былайша айтқанда, «Хадистер – Мұхаммед ғ.с. мен оның серіктерінің істері мен сөздері жөніндегі нақымият деуге болады» Халифа Алтай.
Пайғамбарымыз (ғ.с.) ел санасын, жаңадан ғана ботатірсектеніп он сегіз мың ғаламдағы ең әділ де озық дінге қадам басқандарға дәріс беруге тек қана Құранмен шектеліп қалмады. Оған қосымша ғибадаттық тағы төтенше, біздерге салса, «идеологиялық әдіс» мұқтаждық қылды. Оны тапты да Хадистер Мұхаммед пен оның серіктестіктерінің келгендердің пайдаланулары үшін жазылған көптеген хадис кітаптары бар.
Ислам дініде баян етілетін алты хадис кітапты өте елеулі деп санаған, бұларды алты шындық деп санаған.
Хадис туралы түрік тілдерінде ең көбі 40 шақты түсініктеме берілген, әр дәуірде түрікше жазылып басылған. Одан кейін татарша, өзбекше, әзірбайжанша түсіндірілген. Қазақ совет энциклопедиясында: Мұса Бекейұлы қазақ тіліне 1912 жылы аударылды. Бірақ, ол жарыққа шықпай қолжазба күйінде қалған.
Әл Тарази «1001 хадис»-тің авторы. Онда: «Адам баласы ақтық дүниеге дейін дұрыс жолдан ауытқып кетпес үшін алланың елшісі артына 2 түрлі мәлімет жинаған», — деген.
Пайғамбарымыздың қасиеттері өте көп. Оған ақыл-кеңес, түсініктемелер және құдайдың дінімен байланысты әр алуан анықтамалар жазғаны куә бола алады. Пайғамбарымыздың хадистері ешқашан да Құранның қасиетті жазуларына қайшы келмейді.
Ғылымның алғашқы азаншысы Мұхаммед Пайғамбар.
Майкл Хард: «100 Великих людей» кітабының авторы. Ол кітапта «Нағыз ықпалды адамдардың арасынан тізімге Мұхаммедті 1-ші ғып таңдап алғаныма базбір оқырманндардың таңдаулары мүмкін. Алайда, ол тарихта дін саласында, сондай-ақ қоғамдық тұрмыста да ең биік сатыға көтеріле алған жалғыз дара адам», -дегені бар. Күллі адамзаттың рухани дамуына зор еңбек сіңірген 100 қайраткерлер хақындағы кітапта Мұхаммед 1-ші орында тұр. Бұдан кейінгі орындарда:
Иссус Христос – 3-ші орын
Будда – 4 Микело Анжело – 50
Эйнштейн – 10 Эрнест Ризирфорд — 56
Аристотель – 13 Сталин – 66
Дарвин – 16 Юли Цезер — 67
Карл Маркс – 27 К.Рентген — 57
Шыңғыс хан – 29 Вольтер — 74
Шекспир – 31 Ж.Руссо — 78
Напалеон – 34 Дж.Келли – 81
Гитлер – 39 Ленин — 84
Платон – 40 Мао Цзу — 89
А.Флемент – 43 Горбачев — 95
Бетховен – 45 Габер — 98
Вахабира – 100
Пайғамбар туралы ұлылардың айтқандары. «Философ, шешен, пайғамбар, заңгер, жауынгер, ой-сананы баулап алушы, ең пайдалы дінді пұтқа табынбайтын ғибадатты қалыпқа келтіруші, жер бетіндегі бір ғана өзі 20 мемлекетті сизызған – ол Мұхаммед» — деген Альфонс.
Британия энциклопедиясының 12-ші томында: «Ертедегі көптеген қоғам қайраткерлері оның адал, әрі тура мінезді осы қасиеттерімен және басқа да тура мінезді адамдардың жан-тәнімен ықылас құрметіне ие», — делінген.
Ағылшын философы, тарихшысы Томас Карней «Қаһармандар және қаһармандарға табыну» атты еңбегінде былай дейді: «Көшпелі Араб халқын, оларды өзара жаулаушы тайпаларын бір адам жалғыз өзі небәрі екі он жылдықта қалай ғана ел қуатты және өркениетті ұлтқа айналдырғанына қайран қалғандар көп».