Аналептиктер орталық нерв жүйесіне, әсіресе оның әлсіреген жағдайында қоздырғыш әсер етеді. Осының нәтижесінде: тыныс, жүрек, қан қысымы, зат алмасу, қызметі қалпына келеді, дәм сезуі, естуі, көруі күшейеді, еттерінің қызметі артады, яғни организмнің жалпы жағдайы жақсарады. Сондықтан орталық нерв жүйесіның қоздырғыштары тыныс және қан айналасы нашарлап, жалпы жағдайы нашарлағанда, рефлекторлық сезімі төмендеп, жалпы әлсіреген жағдайларда қолданылады.
Бұл заттардың бір-бірінің айырмашылығы өздерінің орталық нерв жүйесіне таңдамалы әсер етіп келеді. Мысалы: кофеин таңдап барып мыйдың жоғарғы бөліміне әсер етеді, оның әсері сопақша мыйға және жұлынға онша тимейді, керісінше, стрихнин жұлынға күштірек әсер етіп, сопақша мыйға және үлкен мыйға онша әсер етпейді т.б.
Кофеин тобы:
Стрихнин тобы:
Камфора тобы:
«Орталық нерв жүйесінін қоздырғыш заттар» тақырыбы бойынша сүрақтар:
6. Кофеин түралы түсінік есер механизмі.Препараттары.
7. Камфора тобы жалпы сипаттамасы, және жіктелуы.
8. Стрихнин тобы. Жалпы сипаттамасы. Мал дәрігерлік тәжіридебе колданылу мүмкіндігі.Препараттары
9. Дәрілік өсімдіктер тобы. Жалпы сипаттама. Топ препараттарына салыстырмалы баға беру. Колданылуы.Препараттары
10. Стрихнин препараттының кемшліктері және артықшылығы.
Үйге тапсырма:
1. Стрихнин итке жаз.
2. Кофеин бензоат натрийды жылқыға бір инъекцияға жаз.
3. Аминазинмен уланғанда кофеин сиырға тер астына ампулды түрінде рецепті жаз.
4. Шошқаға кофеин бензоат натрийды таблетка түрінде рецепті жаз.
5. Итке кофеин бір инъекцияға рецепті жаз.
3 Тарау
Эфференттік нерв талшықтарыға әсер ететін заттар.
Эффереттік нерв талшықтарына әсер ететін заттарының жіктелуі
Вещества, действующие в области холинэргической иннервации:
1. Средства, влияющие на передачу возбуждения в холинэргических синапсах (Холиномиметические)
А) М- и Н- холиномиметические средства (ацетилхолина хлорид, карбохолин);
Б) М- холиномиметические средства (пилокарпина гидрохлорид, ацеклидин)
В) Н- холиномиметические средства (цититон, лобелина гидрохлорид)
2. Антихолинэстеразные средства (прозерин, физостигмина салицилат, фосфакол)
3. Средства, угнетающие (блокирующие) холинорецепторы (Холинолитические)
А) М- и Н- холинолитические средства (циклодол)
Б) М-холинолитические средства (атропина сульфат, скополомина гидробромид, платифиллина гидротартрат, метацин)
В) Н- холинолитические средства (ганглиоблокирующие средства, курареподобные средства или миорелаксанты)
Вещества, действующие в области адренергической иннервации
1. Средства, стимулирующие адренорецепторы (адреномиметические)
А) и Адреномиметические средства ( адренолина гидрохлорид)
Б) — адреномиметические средства ( норадренолин, мезатон, нафтизин)
В) — адреномиметические средства ( изадрин).
2. Антиаминоксидазные средства ( эфедрин)
3. Средства, угнетающие (блокирующие) адренорецепторы (адренолитические)
А) — адренолитические средства (дигидрированные алколоиды спорыньи – дигидроэрготоксин и дигидроэрготомин, феталамин, тропафен)
Б) — адренолитические средства ( анаприлин).
МЕТОДИКАЛЫҚ НҰСҚАУ № 5.
Тақырыбы: Холиномиметикалық заттар.
Сабақтың мақсаты:Студенттерді холиномиметикалық тобына жататын препараттармен таныстырып, ол заттардың әсер ету механизм талқылып, тәжірибе жүзінде қандай жағдайларда қолданатыны жөнінде тоқтау.
Керекті құрал-жабдықтар: кестелер, қайшы, пинцет-қысқыш, инелер, 1% атропин, 0,01 % карбохолин, 10,1% пилокарпин, т.б. Термометр, шыны, шприц, мақта, фонендоскоп, вазелин.
Жануарлар: бақа, уй қоян.
Сабақтың мазмұны.
1. Студенттерді тізім бойынша тексеру.
2. Сабақтың тақырыбын баяндау.
3. Үй тапсырмасын тексеру.
4. Аузша сабақтың тақырыбы бойынша бақылау жіргізу.
5. Қойлатын сұрақтар.
— Вегетативтік нерв жүйесінің шеткі бөлігі неден түрады?
— Нерв түйіндері қай жерде орналасқан?
— Вегетативтік нерв жүйесі қандай нерв бұтақтарынан түрады?
— Симпатикалық нерв талшықтарының әсерінен денеде қандай өзгерістер туады?
— Парасимпатикалық нерв талшықтарының әсерінен денеде қандай өзгерістер туады?
— Медиатр дегеніміз не?
— М және Н холинореактивті жүйеге түсініктеме беріңіз?
— Холиномиметикалық заттарға не жатады?
— Ацетилхолинің әсерлерін талқыланыз?
— Карбохолинге түсініктеме және қолданатын кездер?
— Ареколинге түсініктеме және қолданатын кездер?
— Холинэстеразаға жататың заттардын әсерлері.
— Холинэстеразаға қарсы қандай заттар жатады.
6. Эксперименті жұмыстар жүргізу.
7. Рецептер жазу.
8. Үйге тапсырма.
Эксперименті жұмыстар.
1 тәжіребе.
Атропин мен пилокарпиннің антогонистік әсері бақылау.
Қоянның сол көзіне 2 тамшы 1% атропин ертіндісін тамырдырамыз, ал оң көзіне 2 тамшы 1% пилокарпин ертіндісін тамыздырамыз.
Бір рәз уақыттан кейін сол жақ көздің қарашығының кеңейгенін, ал оң жақ көзінің қарашығының кішірейгенін байқауға болады. 30 минут өткенен кейін атропин ертіндісін сол қоянның оң жақ көзіне тамыздырамыз, ал сол жақ көзіне пилокарпин ертінідісін тамыздырамыз. Бір раз уақыттан кейін көздерді болған өзгерістердің жоғалғаның байқауға болады.
2 тәжірибе.
Бақаны алып, оның бас мидың орналасқан жеріндегі теріні кесіп, бас миға инені еңгізу керек. Сол кезде бақа қозғалмайтын жағдайға келеді. Бақаны арқасымен тақтай тесенішке жатқызып, аяқтарын керіп тастау қажет. Аяқтарын инелермен бекітеміз.
Қайшымен төсті алып тастаймыз. Жүректің жұмысын байқаймыз. Содан кейін пипеткамен 0,001% карбохолин ертіндісін жүректің үстіне тамыздырамыз. Жүректің жұмысына көніл аударамыз. Жүректің жиырлуы тоқталуы қажет. Бірраздан кейін тоқталып тұрған жүректің үстіне бірнеше тамшы атропин сульфатын тамыздырамыз. Жүректің жұмысы қалыпты жағдайға келгенін байқауға болады.
Бұл тәжіребеге сабаққа қортынды жазу қажет.
Рецептер жазу.
1. Сиырға тері астына карбохолин.
2. Жылқыға тері астына ареколин.
3. Сиырға тері атына прозерин.
4. Сиырға тері астына пилокарпин.
5. Итке 3% ацеклидин көзіне
6. Жылқыға ацетилхолин тері астына
7. Шошқаға физостигмин көзіне.