AC ҢОРЫТУ ЖҮЙЕСІ
Ас корыту органдарынын. құрылысы қоректенетін та-мақ ерскшеліктеріне карай түзілген. Мысалы, тек өсім-дікпен не болмаса, етпен қоректенетін жануарларға кел¬еек, олардьщ ас қорыту органдары ете ерекше қүрылыс-та келеді. Ал адам тағамның әр түрін қабылдағаннаа» кейін оның ас қорыту органдарында белгілі бір тағамға бейімделген ерекшелігі болмайды.
Ас корыту жүйесінің әрбір бөлігі түрлІ кызмет атқа-ратындықтан құрылысы мен пішінІ де турліше болып келеді. Оның жалпы үзындығы 8—10 м-ге дейін жетедІ. Тағамды механикалықмайдалау, шайнау ауыз қуысы-ныц қызметі болып есептелінеді. Осыған байланысты ас қорыту органдарынын ішінде тек қана осы бөлігінің не-гізІ сүйсктеп түзілген.
Ас корыту органдарынын, көбі қуысты, олардың кене-ресі үш қабаттан түзілген. Оларға: кілегейлі (ішкі), бір-ьщғай салалы ет (ортаңғы) және сір (сыртқы) кабат-тары жатады.
1. Кілегейлі қабаты (слизистая оболочка)—барлык ас қорыту органдарынын ІшкІ бетін астарлап, асты ко¬рыту және оны сіңіру кызметтерін аткарады. Сондықтан да кілегейлі қабат ете күрделі эпителий, жазық ет және кілегейасты кабаттардан түзілген. Мұндай қурылыс
ішектін онай созылып, кеңейіп түруына, ішіндегі тағам-пың қорытылуына жағдай жасайды. Бұл кабатта қагі, лимфа тамырлары және нерв талшыктары тарамдалып жатады. Кдлегейлі қабаттар өздерінен сел (секрет) шы-гарып түратын бездерге де бай келеді.
Эпителий — кілегсйлі қабаттын ішкі бетін жауып жа¬тады. Бүл көп қабатты (ауыз қуысында, жұтқыншақта, . өнеште) және бір қабатты эпителий (қарында, ішектер-де) болып белІнеді: кілегей кабатта бірыиғай салальг ет талшықтары да болады. Осы ст талшыктары арқылы эпителий кабаты кілегейасты қабатымен байланысып түрады. Дәнекер тканыіен түзілген кілегейлі қабат ет қабатына бос жабысып түрғандықтан, оның қатпар-ланып жиырылып жатуьша себепші болады. Егер бүл кабат жок болса кілегей қабат қимылсыз тегіс жатады (тіл, иек, катты тацдай). Кшегейлі кабатта карапайым түзілгеп’ бездер көп орналасқан, олар кілегей сүйыктық шығарады. Ас корыту бездерінің кей-біреуі ас қорыту жүйесінен тыс орналаскан, бірақ өзде-рінің арпаулы түтіктері арқылы ас қорыту органдары-мен тығыз байланыста болады. Мысалы, үш пар сілекей, бауыр және қарынасты бездері шықкан сөлдерін (сек-реттерін) арнаулы түтіктер өзектері арқылы ауыз куьісы мен үлтабарға қүяды.
2. Бірыңғай салалы ет қабаты (мышечная оболоч¬ка)— кілегей және сір қабаттарынын, аралығында орна¬ласкан. Ас корыту жүйесініц жоғарғы беліктері ғана келденсн жолақты ет тканінен түзілсе, ал калған белік-тері өцештін, ортанғы бөлігі, қарын, аш ішек және тоқ ішек органдарынын, кабырғасы бірьщғай салалы ет тка-нінен түзілген. Бүл органдардыц ет талшыктары негізін-де екі бағытта орналасқан. Ішкі талшықтары — көлде-нең, сыртқа талшыктары — ұзына бой жатады. Осы ет талшықтарынық жиырылуына байланысты тағам жыл-жиды және механикалық түрде сөлдермен араласып ко-рытылады. Жалпак, ішек кимылын толкынды (пери-стальтикалы) кимыл дейді.
3. Сір цабат (серозная оболочка)— ішкі органдар-дын сырт жағын қоршал, корғаныс кызметін аткарады. Онын, ішімен- карынға, ішекке ‘ тамырлар мен нервтер өтеді. Бүл кабат кілегсй бөліп органный, сыртын ылғал-дап түрады.